Tíminn - 11.01.1977, Page 9

Þriðjudagur 11. janúar 1977
9
■9Mmm
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Rí.stjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúí: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steingrfmur GIslason.Ritstjórnarskrifstofur I Edduhúsinu
viö Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aöai-
stræti 7, slmi 26500 — afgreiðslusimi 12323 — auglýsinga-
sími 19523. Verö I lausasölu kr. 60.00. Askriftargjald kr.
1.100.00 á mánuði. Biaðaprenth.f.,
Slæm reynsla af
álhringnum
Hin mikla verðhækkun, sem nýlega varð á
raforkunni frá Landsvirkjun, minnir á það, að
reynsla íslendinga af fjölþjóðafyrirtækjum er
ekki góð frekar en reynsla annarra smáþjóða.
Ef álbræðslan i Straumsvik greiddi eðlilegt
verð fyrir raforkuna, hefði þessi siðasta al-
menna verðhækkun hjá Landsvirkjun vafalitið
verið óþörf. í stað þess þurfa landsmenn nú að
greiða stórhækkað raforkuverð meðan ál-
bræðslan greiðir ekki nema brot af þvi verði,
sem hún ætti að greiða, ef allt hefði verið með
felldu.
Raforkuverðið, sem álbræðslan greiðir, er
gott dæmi þess, hvernig fjölþjóðafyrirtækin
leika á smáþjóðir, sem ekki gæta að sér. ís-
lenzkum viðsemjendum álhringsins, sem er
raunverulegur eigandi álbræðslunnar, var tal-
in trú um, að dagar vatnsorkunnar væru eigin-
lega taldir, þvi að kjarnorkan væri alveg i þann
veginn að leysa hana af hólmi. Þvi mættu ís-
lendingar þakka fyrir að geta nýtt eitthvað af
vatnsorkunni áður en hún yrði verðlitil eða
verðlaus. Sökum þessa áróðurs álbræðslu-
manna var samið, þótt verðið, sem fékkst, væri
óhæfilega lágt, eins og nú er komið á daginn,
þar sem öll fullnægjandi ákvæði vantar um, að
fylgt yrði verðbreytingum i framtiðinni. Jafn-
framt var samið um skattgreiðslu, sem var svo
klóklega útbúin, að hún varð að inneign ál-
bræðslunnar hjá rikissjóði. Úr þessu var reynt
að bæta á siðastl. ári eftir langt samningaþóf.
Nokkur leiðrétting fékkst á orkuverðinu, en þó
allt of litil. Það var lika meira en óhægt að fá
fram breytingar á þessu eða öðru i viðskiptum
við álhringinn, þar sem hann er undanþeginn
islenzkum lögum i veigamiklum atriðum og
getur skotið deiluefnum til alþjóðlegs dóms, þar
sem fjölþjóðafyrirtækin hafa oftast betur en
smáþjóðirnar. Af sömu ástæðum hefur ál-
bræðslan vanrækt að koma upp nauðsynlegum
hreinsitækjum, enda þótt mengun frá henni sé
stórum meiri en ætlað var i fyrstu. Bæði núver-
andi iðnaðarráðherra og fyrirrennarar hans
hafa gengið rikt eftir þvi, að álbræðslan stæði
við gefin fyrirheit i þessum efnum, en enn hef-
ur ekki orðið neitt úr raunverulegum efndum.
Álhringurinn skákar i þvi skjólinu, að það yrði
tafsamt fyrir íslendinga að ganga eftir efndum
með þvi að fá um það úrskurð hjá alþjóðlegum
dómstóli, enda vafasamt um úrslit. Jafnt iðn-
aðarráðherra vinstri stjórnarinnar og núver-
andi iðnaðarráðherra hafa þvi orðið að sætta
sig við vanefndirnar.
Reynslan af viðskiptunum við álhringinn
hvetur vissulega til varfæmi, þegar fjölþjóða-
fyrirtæki eiga i hlut. Og undarlegt hlýtur það
að þykja, ef einhverjir láta sig dreyma um
frekari samninga við hann, — meðan hann vill
ekki hlita islenzkum lögum, ekki greiða eðli-
legt orkuverð og ekki fullnægja loforðum um
umhverfisvernd. Annarsmunþað rétt, að hann
er hvorki verri né betri en fjölþjóðafyrirtæki
eru yfirleitt. Þess vegna ber smáþjóðum eins
og íslendingum að eiga sem minnst undir
þeim. íslendingum hefur gefizt bezt og mun á-
fram gefast bezt, að treysta á eigið framtak.
Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Schmidt glímir við
vaxandi erfiðleika
Segir fyrri úrræði ekki gjaldgeng lengur
ÞAÐ ÞYKIR bersýnilegt, að
hin nýja rikisstjórn, sem
Helmut Schmidt myndaði i
slðastl. mánuði eftir að hafa
verið endurkjörinn kanslari,
mun eiga við marga og vax-
andi erfiðleika að etja. Meiri-
hluti stjórnarflokkanna á
þingi, má ekki naumari vera,
og vantreysta margir þvi, að
hann muni nægja, þegar reyna
tekur á samheldnina i sam-
bandi við efnahagsmálin.
Þetta þótti koma i ljós við
kanslarakjörið, en þrir flokks-
bræður Schmidts ýmist sátu
hjá eða voru fjarverandi. Alls
eru þingmenn stjórnarflokk-
anna 253, en stjórnarandstæð-
ingar eru 243. Það mega þvi
ekki margir stjórnarsinnar
bregðast, ef stjórnin á að
halda velli. Orðrómurinn segir
lika, að Schmidt hafi um skeið
litizt svo illa á blikuna, að
hann hafi verið að hugsa um
að draga sig i hlé.
Hin nýja rikisstjórn, sem
hann myndaði eftir kanslara-
kjörið, er að mestu leyti skip-
uð sömu mönnum og fráfar-
andi stjórn var. Þvi má segja,
að stjórnarmyndunin hafi
nánast verið formsatriði. Þó
eru nokkrir nýir ráðherrar og i
hópi þeirra eru tvær konur.
önnur þeirra, Marie Schlei,
sem er 57 ára gömul, tók viö
ráðherraembætti þvi, sem
Egon Bahr gegndi áður, en
undir það heyra aðstoð við
þriðja heiminn og samskiptin
við londin þar, Marie Schlei
var áður sérstakur talsmaður
- kanslararáðuneytisins á þingi
og þvi handgengin Schmidt.
Hin konan, sem hlaut ráð-
herradóm, er Antje Huber, 52
ára, en hún veitir forstöðu
ráðuneyti, sem fjallar um fjöl-
skyldumál og æskulýðsmál.
Antje Huber hefur verið tals-
maður þess, að störf hús-
mæðra, sem vinna eingöngu
heimilisstörf, verði meira
metin. Báðar eru þær Marie
Schlei og Antje Huber þekktar
fyrir ræðumennsku og að láta
ekki hlut sinn eftir liggja i
orðasennum.
í NÝARSRÆÐU þeirri, sem
Antje Huber
Marie Schlei
A SAMA tima og efnahags-
erfiðleikar Vestur-Þjóðverja
aukast heima fyrir, magnast
gegn þeim viss andúð eða öf-
und út á við. Þessa gætir ekki
sizt innan Efnahagsbanda-
lagsins. Þar er Vestur-Þýzka-
land orðið efnahagslega lang-
sterkasti þátttakandinn. Af
þeim ástæðum eru langmestar
fjárhagslegar kröfur gerðar
til þess. Þjóðverjar eru tregir
til að iáta ganga á hlut sinn og
vilja lfka fá að ráða meira i
stað þess, sem þeir láta öðrum
i té. Þess vegna eru þeir litnir
hornauga og farið er að tala
um Schmidt sem fulltrúa
hinnar gömlu þýzku yfirráða-
stefnu. Sumir fjölmiðlar
benda á það sem dæmi um
þetta, að Schmidt notaði jóla-
leyfi sittá Spáni til að ræöa við v
helztu valdamenn þar og gefa
þeim föðurlegar ábendingar.
Schmidt gerir hins vegar lit-
ið úr styrk Vestur-Þjóðverja
og segir nú mest velta á þvi,
hvað hin nýja stjórn Banda-
rikjanna hyggst fyrir. An for-
ustu hennar verði ekki sigrazt
á efnahagskreppunni, sem
iðnaðarrikin hafa búið við um
skeið, en afleiöingar hennar
gætir um allan heim.
Þ.Þ.
Schmidt flutti um áramótin,
gaf hann ótvirætt i skyn, að
efnahagserfiðleikar væru sið-
ur en svo úr sögunni, heldur
mætti eins búast við þvi gagn-
stæða. Siðustu mánuðir, sagði
hann, hafa ótvirætt leitt i ljós,
að það ástand, sem var fyrir
1974kemur aldrei aftur. Fljótt
á litið mætti halda, að Þjóð-
verjar þyrftu ekki að kvarta
undan efnahagserfiðleikum,
þvi að verðbólgan hjá þeim er
nú ekki nema tæp 4% og við-
skiptajöfnuður þeirra er mjög
hagstæður. Siðustu mánuði
hafa þeir lánað sumum
bandamönnum sinum, eins og
Bretum og Itölum, stórfé.
Þetta er hins vegar ekki nema
önnur hliðin. Atvinnuleysi
hefur farið sivaxandi siðan
1974 og er tala atvinnuleys-
ingja nú um milljón. Halli
hefur verið mikill á rikis-
rekstrinum siðustu árin og
nema rikisskuldir Vest-
ur-Þýzkalands nú um 53
milljónum dollara, þótt ekki
sé talinn með mikill halli á
eftirlaunakerfinu. Það er ætl-
un hinnar nýju stjórnar
Schmidts að draga úr atvinnu-
leysinu og skuldasöfnun rfkis-
ins, en þetta tvennt fer illa
saman. 1 nýársræðu sinni,
komstSchmidt þannig að orði,
að siðustu tvö ár hefðu leitt i
ljós, að ýms þau efnahags-
vandræði, sem trúað var á og
þóttu hafa reynzt vel, væru
ekki gjaldgeng lengur. Þau
væru orðin úrelt og þvi þyrfli
að finna ný úrræði, en það ætl-
aði að reynast auðveldara
sagt en gert.