Tíminn - 04.02.1977, Page 8

8
Föstudagur 4. febrúar 1977
iiJIjl'i!
Ingi Tryggvason alþingismaður:
Uppbygging vega í snjóahéruð-
um á að vera forgangsverkefni
en síðan er hægt að snúa sér að lagningu bundins slitlags
Nýlega mælti Ingi Tryggvason
(F) fyrir tillögu til þingsályktun-
ar, sem hann flytur ásamt 7 öör-
um þingmönnum. Tillögugreinin
hljóöar svo:
„Alþingi ályktar aö fela rikis-
stjórninni aö láta gera áætlun um
kostnaö viö uppbyggingu þjóö-
vegakerfisins i hinum snjóþyngri
héruöum landsins meö þaö fyrir
augum, aö þjóövegir um byggöir
veröi geröir vetrarfærir á næstu
4-6 árum. Kostnaöur viö þetta
verkefni veröi greiddur af Vega-
sjóöi og fjár til þess aflaö meö
erlendum eöa innlendum lántök-
um, ef þörf krefur, samkvæmt
nánari ákvöröun Alþingis siöar”.
Hér á eftir fara kaflar úr fram-
söguræöu Inga
Mörg verkefni óleyst
Allir, sem um þjóövegi landsins
aka, hljóta aö leiöa aö þvl hug-
ann, hver stórvirki hafa veriö
unnin i vegagerö á landi voru.
Hitt blasir þó engu aö slöur viö og
veröur tiöum aö umræöuefni,
hversu mörg verkefni I vegagerð
eru óleyst enn. Þeir, sem aka
vegina á góöviörisdögum
sumarsins, kvarta undan ryki og
illhöröum, óhefluöum vegum, I
rigningatlö ergja forarpollar og
aurslettur vegfarendur, á vorin
grafast heilir vegkaflar svo aö
einungis er þar fært hinum sterk-
ustu torfærubifreiöum og á vetr-
um lokast vegir vikum eöa
mánuöum saman vegna fann-
fergis. Fyrir fáum áratugum
geröu menn ekki ráö fyrir, aö
vegum I snjóþyngri héruöum yröi
yfirleitt haldiö opnum á vetrum
nema I bezta tlðarfari, og rykiö og
forarvilpurnar yröu um aldur
tengd Islenzkum þjóövegum.
Reynslan hefur hins vegar sann-
aö, aö hægt er aö byggja vegina
þannig, aö lltill sem enginn kostn-
aöur er viö aö halda þeim opnum
á vetrum, nógur malburöur kem-
ur I veg fyrir ófærö á vorin og vlst
er hægt aö losna viö sumarrykiö
ef fjármagn er nægilegt til lagn-
ingar bundins slitlags á þjóöveg-
ina.
Vetrarfærir vegir eftir 4-6
ár
I þingsályktunartillögu þeirri,
sem hér er flutt I háttvirtu Sam-
einuöu þingi, er ráö fyrir því gert
aö rlkisstjórnin láti gera áætlun
um kostnaö viö uppbyggingu
þjóövegakerfisins 1 hinum snjó
snjóþyngri héruöum landsins
meö þaö fyrir augum, aö þeir
veröi geröir vetrarfærir á næstu
4-6 árum. Þessi þáttur er tekinn
sérstaklega vegna þess, aö viö
teljum snjóþyngslin valda einna
mestri mismunun meö tilliti til
afnota af vegakerfinu, og aö þaö
verkefni sem hér um ræöir, sé
ekki stærra en svo, aö mögulegt
ætti aö vera aö leysa þaö á fremur
skömmum tlma. Kostnaöur viö
snjómokstur er mikill og má
nefna, að á árinu 1975 varö
kostnaöur Vegageröarinnar viö
vetrarviöhald kr. 321.7 millj.
Akveönar reglur gilda um hreins-
un vega, sums staöar er mokaö
snjó á kostnaö Vegageröarinnar
eftir þörfum, annars staöar er
mokaö einu sinni eöa tvisvar i
mánuöi eöa einu sinni eöa tvisvar
I viku, og til eru þeir þjóövegir,
sem Vegageröin hreinsar af snjó
á sinn kostnað aöeins einu sinni
eöa tvisvar á vetri. 1 undirbúningi
eru nú nýjar reglur um þátttöku
Vegagerðarinnar I vetrarviö-
haldi, þar sem gert er ráö fyrir
meiri þátttöku Vegasjóös viö
hreinsun á vegum, og er þaö vel.
Mikill kostnaður sveitarfé-
laganna
Þeir sem búa viö þá aöstööu aö
fá ekki ruddan veginn um sveit-
ina sina óumbeöiö nema örsjald-
an á vetri, en þurfa aö koma
afuröum á markaö þrisvar eöa
fjórum sinnum I viku, þurfa aö
greiöa sjálfir helming snjómokst-
urskostnaöár, auk þess gifurlega
kostnaöar sem af þvi er aö leggja
tæki i akstur um hálfófæra vegi,
en oft er þaö fremur gert en aö
kalla til snjóruöningstæki. Vetur-
inn 1974-1975 var snjóþungur um
noröaustanvert landiö, en svo vill
til, aö þetta er eini veturinn sem
til eru nokkurn veginn fullnægj-
andi upplýsingar hjá Vegagerö
rikisins um þátttöku heima-
manna i þessum kostnaði. Heild-
arkostnaöur sveitarfélaga, eöa
þeirra annarra, sem þátt taka I
snjómokstri á móti Vegageröinni,
var á þessum vetri 16.767 þúsund-
ir króna og þykir sjálfsagt ýms-
um sú tala ekki fyrna há. Eftir
kjördæmum skiptist þessi
kostnaöur þannig:
Suöurlandskjördæmi: 977þús.kr.
Reykjaneskjördæmi Svotileng-
inn kostnaöur.
Vesturlandskjördæmi: 484þúskr.
Vestfjaröakjördæmi: 2.618 þús.
kr.
Noröurl. kjördæmi vestra: 1.036
þús. kr.
Noröurl. kjördæmieystra: 7.915
þús. kr.
Austurl.kjördæmi: 3.737þús.kr.
þungir, svo sem kunnugt er eru
snjóþyngslin mest um noröanvert
landiö frá Vestfjöröum til Aust-
fjaröa. Snjóþungir vegarkaflar
eru þó I öörum landshlutum og
snjóþyngsli eru misjöfn milli
landshluta eftir árum.
Alls 16.767 þús.kr.
20-25% af heildartekjum
sveitarfélagsins fóru í
snjómokstur
Sem dæmi um kostnað ein-
stakra sveitarfélaga má nefna, aö
kostnaöur Svarfaöardalshrepps I
Eyjafjarðarsýslu viö snjómokst-
ur umræddan vetur var kr.
2.404.037, eöa 20-25% af heildar-
tekjum sveitarfélagsins, auk þess
sem m jólkurframleiöendur
greiddu kr. 936.359 i aukakostnaö
viö flutning mjólkur I mjólkur-
samlag, mest jaröýtuvinnu.
Ibúar hreppsins voru 312 aö tölu 1.
des. 1975, og varö þvl kostnaöur
viö þennan þátt vetrarsamgangn-
anna um kr. 10.700 á hvern Ibúa
sveitarfélagsins eöa 42.800 á 4
manna fjölskyldu. ótalinn er þá
auövitaö sá kostnaöur, sem ein-
staklingar höföu af þvl aö leggja
tæki sin á misjafnlega illfæra vegi
vegna snjóþyngsla.
Ingi Tryggvason
68/4% af vegum á Vest-
fjörðum til Austfjarða
taldir ófuilnægjandi eða
slæmir
Athyglisvert er aö I þeim 4 kjör-
dæmum sem ná frá Vestfjöröum
til Austfjaröa eru rúm 62% af
þjóðbrautum og landsbraut-
um alls landsins, en 68,4% af
þeim vegum sem taldir eru
ófullnægjandi eða slæmir.
Sú staöreynd, aö vegirnir eru
lélegri I snjóþyngri héruöum
landsins, undirstrikar þvi þörfina
á þvl að beina i auknum mæli
vegageröarfé til þessara lands-
hluta til aö bæta úr brýnni þörf
fyrir samgöngur og létta aö veru-
legu leyti af þeim kostnaöi sem
rlki og sveitarfélög hafa af snjó-
mokstri I snjóavetrum og jafna
aöstööu fólksins I landinu til aö
hafa afnot af vegakerfinu.
fyrsta flokks, enda eru sumir
þeirra næsta fáfarnir nema yfir
hásumariö og aörar leiöir færar
byggöa á milli á veturna.
Endurbygging vega veldur
byltingu í vetrarsamgöng-
um
Kanna þarf því, hvaöa vegir
hafa mesta þýöingu fyrir vetrar-
samgöngur. Enn fremur þarf aö
kanna, hvaöa vegir teppast fyrst I
snjónum. Eins og kunnugt er eru
snjóþyngsli mjög misjöfn eftir
landshlutum og jafnvel sveitum.
Ég hygg, að þaö sé ekki eins stór-
kostlegt átak og margir álita, aö
bæta vegina svo, aö tiltölulega
viöráöanlegt sé aö halda þeim
opnum yfir veturinn. Reýnslan I
ýmsum snjóþungum héruöum
sýnir, aö endurbygging vega
veldur algjörri byltingu I sam-
göngum. Oft veröur mér á aö
hugsa, að þeir, sem vart hafa
kynnzt snjóþyngslum nema af af-
spurn, geri sér mjög takmarkað
grein fyrir þeim erfiöleikum, sem
snjórinn veldur og þeirri gjör-
breytingu sem verður á aöstööu
allri viö það, aö veginum er lyft
nokkra tugi sentimetra yfir um-
hverfi sitt. Auövitað bægir það
ekki snjónum frá aö fullu, en veg-
urinn getur staöiö nær snjólaus
eftir stórhrlöarbyl og kostnaður
viö aðhreinsa snjóinn burt verður
hverfandi miöaö viö kostnaö af aö
hreinsa gömlu, lágu vegina.
Uppbyggingin á að sitja
fyrir bundna slitlaginu
Hin mörgu og stóru verkefni,
sem óleyst eru I vegagerð hér á
landi, hljóta að valda nokkurri
togstreitu um það, I hvaöa röö
beri aö leysa þessi verkefni. A
undanförnum árum hefur oft ver-
iö lagt bundiö slitlag á nokkra
umferðamestu vegina. Enginn
ber á móti þvl, að lagning bundins
slitlags er nauösynjaverk og þvl
hlýtur aö veröa haldiö áfram.
Mln skoöun er þó sú, aö um sinn
beri aö leggja aöaláherzlu á gerð
góöra, uppbyggöra malarvega og
leysa þannig frumþarfir fólksins I
Mér þykir rétt aö geta þess, aö I
Suðurlandskjördæmi koma 434.1 km I 2 lélegri flokkana
i Reykjaneskjördæmi 122.0 .■
I Vesturlandskjördæmi 494.2 ..
I Vestfjaröakjördæmi 634.2 ..
I Noröurl. vestra 507.8 ..
I Noröurl. eystra 620.9 ..
I Austurl. 508.9 »
Langir vegkaflar í ófull-
nægjandi ástandi
1 yfirliti, sem Vegagerö ríkisins
hefur gert um ástand vega i land-
inu er þjóöbrautum og lands-
brautum skipt I 4 flokka eftir á-
standi veganna, gott, nothæft, ó-
fullnægjandi og slæmt ástand.
Samtals eru þjóöbrautir og lands-
brautir taldar 7838.6 km.,þar af I
góöu ástandi 2569.6 km., I ónot-
hæfu ástandi 1948.9 km., ófull-
nægjandi ástandi 1039 km og
slæmu ástandi 2881.1 km. Athygli
vekur, aö lengstir eru vegirnir I
léglegasta flokknum, en næst-
lengstir I þeim bezta. Lausn þess
verkefnis aö gera vegina góöa
eöa nothæfa er þvl komin vel á
veg. Auövitaö eru hinir lélegu
vegir mjög misjafnlega snjó-
Eins og fyrr segir, eru 2881 km.
af þjóövegakerfi landsins I slæmu
ástandi og 1039 km I ófullnægj-
andi ástandi samkvæmt mati
vegageröarinnar. Sjálfsagt eig-
um viö þess langt aö bíöa, aö
þessir vegir veröi allir geröir
alþingi
landinu fyrir samgöngur allan
ársins hring. Viö tökum okkur oft
I munn orö eins og „byggöa-
stefna” og „jöfnun lifsaöstööu”.
Ég tel, aö verulegt misrétti,
gagnvart lífsaöstöðu allri sé tengt
búsetu manna, aöstaöan til aö
njóta sameiginlegrar þjónustu
þjóöfélagsins er mjög misjöfn I
hinum ýmsu landshlutum.
Krafan um aö vegir séu geröir
vetrarfærir er aö vlsu aðeins einn
þáttur I baráttunni fyrir jöfnun
llfskjara og lifsaöstööu. En þessi
þáttur er ákaflega mikilvægur,
grlpur inn I fjölmarga þætti aðra,
og ég hygg, að hann þurfi að sitja
fyrir flestu.
Mikilvægur þáttur vegakerfis-
ins hefur ekki veriö nefndur á
nafn hér, en þaö erú sýsluvegirn-
ir. Þeir eru nú samtals 3208,2 km.
aö lengd, og er ástand þeirra viöa
bágborið. Þó aö þessi þingsálykt-
unartillaga sé aöeins um þjóöveg-
ina, mega sýsluvegirnir ekki
gleymast
I nýsamþykktum vegalögum er
gert ráö fyrir aö bæta hag sýslu-
veganna verulega og er það vel.
A undanförnum áratugum hafa
fjórhjójadrifsbifreiöar, jepparn-
ir, veriö Ibúum snjóþyngri héraða
mikilsverð samgöngutæki og
staöizt marga raun i baráttunni
viö snjó og aörar torfærur á
akstursleiöum. Vist eru jepparnir
enn algeng farartæki I sveitum,
en nú er svo komiö, að bifreiðar
þessar eru svo dý'rar I innkaup-
um, að mjög hefur dregið úr
kaupum á þeim. Meö því að
hækka verð jeppabifreiöanna
hafa að minum dómi aukizt
skyldur ríkisvaldsins við þá, sem
viö lakastar samgöngur búa. Hið
háa verð f jórhjóladrifsbifreiða nú
er þvl ein röksemdin enn fyrir
nauösyn þess að byggja upp þjóð-
vegi þá, sem snjósæknir eru á
vetrum eða vaðast upp á vordög-
um.
Ágreiningur um röðun
verkefna en ekki markmið
Að undanförnu hafa oröiö mikl-
ar umræöur hér I háttvirtu Sam-
einuöu þingi um þingsályktunar-
tillögu háttvirtra þingmanna
Ólafs G. Einarssonar og Jóns
Helgasonar um lagningu bundins
slitlags á þjóövegi. Agreiningur
sá, sem vart hefur oröið I mál-
flutningi manna viröist mér
fremur vera um rööun verkefna
en endanlegt markmiö. Aö ein-
hverju leyti hljóta þessi verkefni
aö fylgjast aö, en skoöun okkar
áttmenninganna er sú, aö um sinn
beri að leggja höfuöáherzlu á aö
byggja upp góöa malarvegi sem
færir séu meö litlum tilkostnaði
allan ársins hring I venjulegu ár-
feröi. Um þetta finnst mér aö allir
þeir, sem framkvæma vilja I
reynd hina, margumræddu
byggöastefnu.hljóti aö geta sam-
einazt. Þegar stærstu verkefnun-
um I uppbyggingu veganna er svo
lokiö, eigum viö aö snúa okkur aö
þvl af alefli, aö bæta vegina og
leggja á þá bundiö síítfag.'
Herra forseti
Ég mun nú brátt ljúka máli
minu. Uppbygging vegakerfis
okkar er vissulega eitt mikils-
veröasta framfara- og fram-
kvæmdaverkefni sem viö hljótum
að vinna aö á næstu árum og viö
miklum hluta þjóðarinnar blasa
hin óleystu verkefni I önn hvers
einasta dags. Miklu skiptir þvl, aö
vel sé þeim fjármunum variö sem
til vegamála ganga og þær fari
sem minnst I súginn. Vel treysti
ég þeim mönnum, sem verkefnin
eiga aö leysa, en þaö er Alþingis
aö marka stefnuna. Kosiö heföum
viö flest eöa öll, aö meiri fjár-
munir væru fyrir hendi til vega-
geröar en raun ber vitni. Vegna
þess langa bils, sem vissulega er
milli getu okkar til framkvæmda
annars vegar og framkvæmda-
þarfarinnar hins vegar er stefnu-
mörkunin vandasöm.
Ég tel að Alþingi eigi tvimæla-
laust aö marka þá stefnu I vega-
málum, sem fram kemur I þings-
ályktunartillögu þeirri, sem hér
er talað fyrir, aö uppbyggingu
þjóövega I snjóahéruöum lands-
ins sitji I fyrirrúmi þcirra verk-
efna sem unnin verða I vegagerö
á næstu árum.