Tíminn - 28.08.1977, Blaðsíða 21

20
Sunnudagur 28. ágúst 1977
Sunnudagur 28. ágúst 1977
21
Margrút Sigurftardúttir Hermansson. Tlmamynd Gunnar
Hjá okkur er staddur góður
gestur, kominn „austan um hyl-
dýpis haf”. Það er frú Margrét
Ilermanson i Ilelsingjaborg i
Sviþjóð. Hið íslenzka nafn hennar
er reyndar Margrét Þórunn Sig-
urðardóttir en ættarnafnið Her-
mansson hefur hún hlotið af veru
sinni i Sviariki, sem orðin er
harla löng. En Margrét er ekki
þeirrar gcrðar, að hún gleymi
föðurlandi sinu við að eyða ævi-
dögunum fjarri þvi. Hún hefur
lagt mikla stund á að kynna Svi-
um ísland, og það var ekki sizt
vitneskjan um það, sem hvatti
höfund þessara lina til þess að
sækja Margréti heim, þar sem
hún dvaldist á heimili dóttur sinn-
ar i Iteykjavik, og skrifa siðan
viðtalið scm hér fer á eftir.
,,Það var næstum eins
og að koma heim”
— Og þá cr það fyrsta spurning-
in, Margrét: Er það ekki rétt,
sem ég hygg vera, að þú sért dótt-
ir Sigurðar Sigurðssonar, fyrr-
verandi sýslumanns á Sauðár-
króki?
— Jú, rétt er það, foreldrar
mlnir voru Sigurður Sigurðsson,
sonur séra Sigurðar i Vigur, og
Stefania Arnórsdóttir en hún var
dóttir séra Anrórs i Hvammi í
Laxárdal. Ég var niu ára gömul,
þegar við komum til Sauðár-
króks.árið 1924, og má segja, aö
þá hafi ég flutzt frá einum afa
minum til annars, þvi Arnór afi
minn var i'Skagafjaröarsýslunni.
Við komum til Sauðárksóks i
desember — i svartasta skamm-
deginu — en þó er alltaf bjart yfir
þeirri endurminningu i huga min-
um. Við höfðum áður átt heima i
Reykjavik i þrjú ár, en ég undi
mér aldrei neitt sérlega vel þar,
og það var næstum eins og að
koma heim, að koma til Sauðár-
króks. Þetta samfélag hentaði
okkur börnunum einkar vel,
kaupstaðurinn var eitthvað svo
mátulega stór, og ég held að ég
hafi skynjað það, að Sauðárkrók-
ur og Skagafjörður yfirleitt, væru
að taka okkur tveim höndum og
bjóða okkur velkomin. Ég komst
strax i barnaskóla á Sauðárkróki,
og mér fór fljótt að þykja vænt
um kennara mina þar. Skólastjóri
var Jón Björnsson, frændi minn,
einnig var Friðrik Hansen kenn-
ari, og Pétur Sigurðsson kenndi
söng Það kann að þykja ein-
kennilegt,en mér finnst.að þessir
þri'r menn hafi fylgt mér alla ævi
mina, fram á þennan dag.
— Þú sagðir áðan, að það hefði
verið næstum eins og að koma
heim að koma til Sauðárkróks.
Hafðir þú áður átt heima i ein-
hverjum öðrum, álika mann-
mörgum bæ? — Já, það má al-
veg taka svo til orða. Áður en við
fluttumst til Reykjavikur, höfö-
um við áttheima á Isafirði, en þó
var ég alltaf mest hjá afa mi'num
og ömmu i Vigur, og þvi' var ég
eiginlega sveitabarn frá upphafi
vega. Ég er elzta barnabam séra
Siguröar og frú Þórunnar i Vigur,
og það má nærri geta, hvort ég
muni ekki hafa veriö mikið
ömmu- og afabarn. Ég var alltaf
meira eða minna i Vigur fram til
niu ára aldurs, og enn er það nú
svo, að þóttég hafiséð talsvert af
veröldinni, þá er Vigur alltaf i
huga minum perlan sem ber af
öðrum stöðum.
— Svo hefur þú alizt upp á Sauð-
árkróki, éftir að þú fluttist þang-
að með foreldrum þinum?
— Já, ég átti þar heima til full-
orðins ára. Ég fór I skóla á Akur-
eyri, og tók gagnfræöapróf þar.
Þá var ekki um annaö að ræða en
að vera i burtu allan veturinn, þvi
ekki voru nein tök á þvi að
skreppa heim i jólaleyfi, eins og
nú er orðið alsiða hjá skólafólki.
Það var dásamlegt að alast upp
i Skagafirði. Skagfirðingar eru
svo glaðir og skemmtilegir, — og
svo eruþaðnú blessaðir hestarnir
þeirra, ekki spilla þeir. — Ég
kynntist hvoru tveggja, mönnum
og hestum i Skagafirði. Það kom
alltaf margir á skrifstofuna til
pabba og svo fékk ég stundum að
fara með honum i embættisferðir
og þá var ^uðvitað ferðazt á hest-
um. Já, það var gaman að alast
upp i Skagafirði, og ég kalla mig
alltaf Skagfirðing.
— Hélzt þú áfram námi að
gagnfræðaprófi loknu?
— Þegar gagnfræðaprófiö var
að baki, vann ég fyrst i tvö ár á
skrifstofunni hjá föður minum.
Siðan vann ég i búð á Sauöár-
króki, og i raun og veru vissi ég
varla sjálf hvað ég vildi — fram-
tiðin var óráðin. Svo var það einn
góðan veðurdag, að einn bræðra
minna sagöi við mig: Þú ættir að
verða hjúkrunarkona. Jú, það
varð úr, að ég fór á Hjúkrunar-
kvennaskólann i Reykjavik og út-
skrifaðist þaðan.
Þar næst sigldi ég til Danmerk-
ur til frekara náms. Við fórum
tvær vinkonur, með Gullfossi i
október 1939, rétt i byrjun heims-
styrjaldarinnar. Ég var ung og
bjartsýn ogmérdattekkiíhug að
styrjöldin stæði nema skamma
stund, henni hlyti að ljúka þá og
þegar. En reyndin varð önnur,
eins og allur heimurinn veit.
— Varst þú svo lengi i Dan-
mörku?
— Mérlék hugur á aö komast til
Sviþjóðar, þvi ég hafði hitt for-
ystukonur sænsku hjúkrunar-
kvennafélaganna á norrænu
hjúkrunarkvennamóti i Reykja-
vik. Þær spurðu mig þá, hvort ég
vildi ekki koma til Sviþjóðar, og
ég varð strax hrifin af þeirri hug-
mynd.
Ég skrifaði því sænskum hjúkr-
unarkonum og óskaði eftir því að
komast þangað, en samgöngur á
miili Danmerkur og Sviþjóöar
voru i meira lagi stirðar, ekki sizt
eftir að Þjóðverjar hernámu
Danmörku voruð 1940. Ég var i
Danmörku veturinn 1939-40, og
komst ekki til Sviþjóðar fyrr en i
ágúst 1940. En þegar til Stokk-
hólms kom, var búið að veita
stöðuna, sem ég hafði sótt um á
Karólinska sjúkrahúsinu þar i
borg, enda enginn skortur á
hjúkrunarkonum i landinu um
þessar mundir.
Ég var spurð, hvort ég vildi
ekki fara til Gavle, og þá spurði
ég á móti hvort það væru nokkur
fjöll þar! — og bað siðan um kort
af Sviþjóð. Svona var nú íslend-
ingurinn rikur i mér!
— Og fórst þú svo þangað?
— Já, ég fór til Gavle, og var
það ihálft annað ár. Þar næst var
ég i Uppsölum. Þar kynntist ég
sænskum manni, og við gengum i
hjónaband árið 1942. Hann er lög-
fræðingur, og hafði nýlega fengið
stöðu i Helsingjaborg, þegar
þetta var. Við fluttumst til Hels-
ingjaborgar, og höfum átt þar
heima siðan.
— Þar meö’voru örlög þin ráð-
in?
— Já, h'f okkar er einkennileg
vegferð, og liklega ráðum við
sjaldnast okkar næturstað.
Það var leitað i átthag-
ana
— Hélzt þú áfram að starfa sem
hjúkrunarkona, eftir að þú varst
orðin gift kona i Sviþjóð?
—Nei, framan af árum gerði ég
það ekki. Við hjónin eignuðumst
fjögur börn, sem fæddust með til-
tölulega skömmu millibili, og á
meðan var ég alveg bundin við
heimilið. Enn fremur var málum
þannig háttað i Sviþjóð þá, að
giftar konur höfðu litið upp úr þvi
að vinna utan heimilis. Tekjur
konunnar voru lagðar við tekjur
mannsins, og svo var lagt á þau i
einu lagi. A þessum árum lá við
að giftar konur þyrftu að gefa
mér sér, ef þær vildu vinna utan
heimilis. En á seinni árum hleyp
ég stundum i skörðin i sumarleyf-
um. Nú er mikill skortur á hjúkr-
unarkonum i Sviþjóð.
Á meðan börn okkar voru ung,
fór ég jafnan með þau hingað
heim til Islands á sumrin. Þá kom
það stundum fyrir að ég ynni hér
á Landspitalanum, einn og einn
mánuð i einu, á meðan börnin
dvöldust i sveit. Þetta var ákaf-
lega góður og skemmtilegur timi
fyrir okkur öll. Börnin voru him-
inlifandi isveitasælunni hérna, og
ég hafði bæði gagn og gleði af þvi
að vinna á sjúkrahúsi hér heima.
— Voru börn þin þá i Skagafirð-
inum, á æskuslóöum móöur sinn-
ar?
— Já, fyrst I stað, en þau voru
lika i Eyjafirði á Hvanneyri og i
Mýrdal. Það var ákaflega gott
fyrir þau að vera dálitið viða, þvi
að þau kynntust landinu og þjóð-
inni svo vel með þvi móti.
— Voru þetta mörg sumur, sem
þiö eydduö á þennan hátt?
— Við vorum vön að koma
svona fjórða- eða fimmta hvert
ár. Svo notaði maöurinn minn
venjulega sumarfri sitt til þess að
koma hingað og verða okkur
samferöa heim tilSviþjóðar, þeg-
ar sumardvöl okkar hér var á
enda.
— Börnin hafa lært móöurmál
sitt vel, þar sem þau voru svona
oft langdvölum hér á landi?
— Já, það má segja, að þau hafi
lært það nokkuð vel, en þvi miður
var of langt á milli sumranna,
sem þau voru hér, og ég talaði
aldrei islenzku við þau i Sviþjóð.
Þó fóru tvö þeirra i islenzkan
skóla, þegar þau höfðu lokið
gagnfræðanámi i Sviþjóö, og þau
eru stúdentar frá menntaskólan-
um á Akureyri. Tvö barna minna
unnu i fiskvinnu i Vestmannaeyj-
um, sonurminn var i símavinnu á
sumrin og fór viða um land, og
dóttirmin vann i sild á Siglufiröi.
man sólskinið!”
rænt samstarf yfirleitt ekki nærri
eins mikið og nú. Þó kom alltaf
margt fólk til þess að hlusta á
það, sem ég var að segja. Ég tal-
aði á menningarkvöldum, og þeg-
ar Halldór Laxness fékk Nóbels-
verðlaunin komu forráðamenn
einnar stærstu bókabúðar i Hels-
ingjaborg til min og báðu mig að
halda „bókakvöld” um Laxness.
Mér var auðvitað ljúft að verða
Hannes á Núpstað. Margrét minnist hans einkar hlýlega I þessu viðtali, *
og sannarlega er hún ekki ein um þaö að eiga góöar minningar um
þennan skaftfellska öölingsmann Ljósm. Páll Jónsson
Það má þvi segja að þau hafi
kynnzt íslandi og Islendingum,
bæði i skóla og utan hans.
— Hefur þú ekki frætt fléiri
börn en þin eigin um tsland og ts-
lendinga?
— Já, vist hef ég kynnt tsland,
en þó hygg ég aö ég hafi eignazt
ennþá fleiri áheyrendur meðal
fullorðins fólks en barna. Það
mun hafa verið um 1950, sem
fyrst var komið til min og ég beð-
inað segja frá tslandi. Ég byrjaði
þá að ferðast um og segja frá Is-
landi og tslendingum. Ég fór lika
i skólana, til dæmis á norræna
deginum, og talaði um land og
þjóð.
— Vissi sænskur almenningur
ekki litið um tsland og islenzkt
mannlif, þegar þú byrjaöir aö
fræöa um þessa hluti?
— Jú, þekkingin var víða litii,
enda voru aðstæöur þá gerólikar
þvi sem þær eru nú. Samgöngur
voru með allt öðrum hætti og nor-
við þeirri beiðni og ég var svo
heppin að hjá mér voru þrjár
ungar stúlkur heiman frá Islandi.
Við bjuggum okkur nú islenzkum
•búningi, fórum niður i bókabúð,
sungum og lékum á gitar, og auk
þess talaði ég um Laxness og
bækur hans. Þessu var ákaflega
vel tekið, og mörgum árum
seinna kom til min maður og
sagði, að þetta hefði opnaö sér
leið að islenzkum bókmenntum.
— Þú getur áreiöanlega sagt
mér margtfleira um þá starfsemi
þina aö kynna tsland á sænskri
grund?
— Já, þetta hefur aukizt með
árunum. Ég á sæti i stjórn Nor-
ræna félagsins, og starf þess hef-
ur aukizt mikið á siðari árum. Þá
hefur eðlilega komið I minn hlut
að hjálpa til við Islandskynning-
una.
Fyrir fáum árum vorum við
með svokallaða norræna viku.
Þar talaði ég um „bókina um bæ-
inn minn”. — það er að segja, ég
ræddi um bókina um Sauðárkrók.
Þá var i bókasafni Helsingja-
borgar mjög falleg sýning frá
Reykjavik, og það var þar sem
ég talaði um Sauðárksóksbókina.
Hún er framúrskarandi fögur og
verðskuldar fullkomlega, að um
hana sé rættog hún kynnt, heima
sem erlendis.
ísland I sænskum barna-
timum
- Er ekki þakklátt verkefni að
taia um tsland i Sviþjóö?
— Jú. Fólk er alltaf sólgið i að
heyra um ny stárlega hluti, — eitt-
hvað annað en það hefur fyrir
augum og eyrum á hverjum degi.
Ég hef til dæmis oft talað um is-
lenzk jól og jólasiði, og nú þegar
er búið að panta hjá mér eitt slikt
erindi, sem ég mun halda i haust.
Ég ætla þá að gera laufabrauð og
hafa það með mér. Ég geri alltaf
laufabrauð heima hjá mér, og
börnin min hafa lært það lika.
Á „norrænu vikunni” fyrir fjór-
um árum brugðu skólarnir á það
ráðað helga hverju Norðurland-
anna einn dag. Einn daginn var
það Danmörk, annan Noregur,
hinn þriðja tsland o.s.frv. Ég var
beðin að útbúa hefti um tsland
fyrirfyrstuþrjá bekkina og sfðan
annað fyrir aðra þrjá bekki. Ég
gerði nú þetta, skrifaði og las fyir
eldri börnin, en söng eitthvað
fyrir þau yngstu. Ekki man ég nú
lengur hvert orð, sem eg sagði og
skrifaði, en ég man, að ég talaði
um eldinn og isinn og sitthvað,
sem er öðru visi á Islandi en i Svi-
þjóð.
Þetta varð til þess, að dag-
skrárgerðarmenn hjá sænska út-
varpinu hringdu til min og báðu
mig að gera dagskrá um tsland
fyrirbarnatima útvarpsins. 1 Svi-
þjóð er þetta þannig, að barna-
timar eru tvisvar á dag, kl. 8.15
að morgni og svo aftur kl. 16.00.
Þetta erá hverjum degi alla daga
vikunnarog nú fékk ég heila viku
til umráða. Þetta var auðvitað
gifurlega mikil vinna, en það lika
mikil tslandskynning. Ég byrjaði
á þvi að tala um tsland, hvar á
hnettinum það væri, hvernig það
hefði byggzt, og hvenær. Ég tal-
aði um Hrafna-Flóka og Ingólf
Arnarson, Reykjavik, hitaveit-
una, eldfjöllin og jöklana. Svo
komað þvi að ég fór að segja frá
þvi, þegar ég var sjálf barn á ts-
landi. Ég sagði frá því, hvernig
það hefði verið að vera litiðbarn á
Isafirði og i Vigur, ég talaði um
þessi þrjú ár sem ég átti heima i
Reykjavik, — og gleymdi auðvit-
að ekki Skagafirðinum!
A laugardaginn — seinasta
daginn sem ég hafði til umraða
talaði ég um islenzk jól, eins og
þau voru i gamla daga. Ég talaði
um jólasveinana, Grýlu, jólakött-
inn og margt fleira, sem tengt var
jólahaldi tslendinga fyrr á tim-
um. En ég tók fram, að nú væri
þetta breytt, jólin væru haldin
heilög með öðrum hættiogfyrr, —
og Grýla gamla væri i fjöllunum
og kæmi aldrei framar að hræða
litil börn.
— Kunni ekki unga kynslóðin I
Sviþjóð að meta þessa fræöslu?
— Sannleikurinn er sá, að ég
veitekki mjög mikið um viðbrögð
barnanna, en fullorðna fólkið hef-
ur látið þeim mun meira til sin
heyra. Mjög margir hafa látið i
ljós ánægju með þessa þætti mina
og ég hef oft verið að þvi spurð,
hvort ég vilji ekki hafa forystu
fyrir hópi sænskra manna til Is-
lands.
— Það held ég þú ættir að gera.
— Ég veit ekki. Þvi fylgir ákaf-
lega mikið umstang og erfiöi en
sannarlegá væri það gaman.
— Og þú ætlar auövitaö aö
halda áfram þeirri ágætu starf-
semi að segja frændum vorum i
Sviþjóð frá íslandi og tslending-
um?
— Já, það geri ég. Þegar ég
kem heim til Sviþjóðar úr þessari
tslandsferð, núna eftir fáa daga,
ætlum við að halda nokkra
„menningardaga” sem við köll-
um svo af þvi tilefni að Norður-
landaráð átti tuttugu og fimm ára
afmæli fyrr á þessu ári. Ætlunin
erað hvert land fái þar sinn skerf,
og ég er þegar búin að lofa að
hjálpa til við þetta verkefni.
Seta i bæjarstjórn og
nefndastörf
— Hefur þú haft nokkurn tima
tilþess að gefa þig aö öörum opin-
berum störfum en þeim sem viö
höfum þegar talaö um?
Já, það hef ég reyndar gert.
Arið 1955 var mér boðið sæti i
skólanefnd Helsingjaborgar. Það
var mikið starf, en fróðlegt og
skemmtilegt. A þessum árum
varð bylting i skólamálum Svia.
Hún hafði margt gott i för með
sér, en breytingin fór fram með of
miklum hraða, og þvf fylgdi
glundroðiog öryggileysi, bæði hjá
nemendum og kennurum. Ég sat i
þessari nefnd i átján ár. Þá
fannst mér timinn þar orðinn
alveg nógu langur, svo ég fluttist
yfir i aðra nefnd, — hafnarnefnd
Helsingjaborgar — þar sem ég
hef setið nokkur undan farin ár.
Höfnin i Helsingjaborg er i raun
og veru sjálfstæð eining i bænum
og er rekin eins og sjálfstætt
fyrirtæki. Þetta er næst-stærsta
höfnin i Sviþjóö — næst á eftir
Gautaborg — og starfsemi i
tengslum við hana hefur aukizt
gifurlega á siðari árum. A siðast-
liðnu ári fóru rúmlega sextán
milljónir ferðamanna um sundið
á milli Helsingjaeyrar og
Helsingjaborgar, fyrir utan ara-
grúa af bi’lum, sem fluttir voru á
ferjum á milli.
— Þaö er þá liklega ekki neitt
smáræðis verk að sitja I stjórn
sliks fyrirtækis?
— Það er ákaflega gaman og
lærdómsrikt, og gaman er að is-
lenzku skipin hafa mjög aukið
komur sinar þangað á siðari ár-
um og þvi ber islenzka fánann oft
fyrir augu. Skip Eimskipafélags
tslands og lika „Arnar”, Selá,
Langá o.fl. hafa komið til okkar
og þetta táknar það að islenzk
skip koma til Helsingjaborgar að
minnsta kosti þrisvar i hverjum
mánuði.
Arið 1961 hlaut ég sæti i bæjar-
stjórn Helsingjaborgar, og hef
setið þar siðan að undan skildu
einu kjörtimabili, og nú er ég
varaforseti bæjarstjórnar.
— Þetta eru ærin störf og hljóta
aö taka mikinn tima?
— Já, rétter það en liklega hef-
ur áhuginn á opinberum málum
fylgt mér að heiman og ef til vill
verið i blóði minu frá upphafi.
Þegar fólk fer að sinna opinber-
um störfum, vill það oft færast i
aukana. Ég hef starfað i einni af
deildum Rauða Krossins i
Helsingjaborg, og verið formaður
hennar um árabil. Auk þess hef
ég verið formaöur í pólitiskum
kvenfélögum.
Vinnuþjónustan
Ég hef lika veitt forstöðu sam-
tökum til hjálpar gömlu fólki. Alls
staðar, þar sem stórborgir mynd-
ast, verða mikil brögö að þvi að
gamalt fólk einangrist og verði
útundan, og þar er verk að vinna.
Siðan 1962 höfum við haldið sam-
komur, sem sérstaklega eru
ætlaðargömlu fólki, annan hvern
miðvikudag allan veturinn, — og
má þó reyndar segja að haust-
iðfylgimeð — þvi að þessi starf-
semi stendur yfir frá þvi i
septemberbyrjun og til mailoka
ár hvert. Þar er sungið, haldnir
fyrirlestrar og sýndar myndir.
Þú segir kannski lika frá ls-
landi á þessum samkomum?
— Það hef ég gert, og þetta
gamla fólk kannast vel við tsland.
Það er ánægjulegt að mæta á
förnum vegi gömlum manneskj-
um sem heilsa manni með sól-
skinsbrosi og segja að nú hafi þau
nýlega séð eitthvað frá Islandi i
sjónvarpinu.
— Eru þessar samkomur gamla
fólksins ekki fjölsóttar?
— Jú, gestafjöldinn hefur kom-
izt upp i þetta fjögur til sex þús-
und á vetri, en þá eru kaffigestir
að visu meðtaldir. Ég hef notið
aðstoðar um það bil sextiu
kvenna við þetta starf, sem allt er
unnið i sjálfboðavinnu, enda köll-
Frh. á bls. 39
„Gleymi rigningunni,
Þau una sér vel I keltu Margrétar, dóttursonur
hennar, Stefán Pétursson, og kötturinn Þórbranda.
— Viö skulum gera ráö fyrir, aö nafn kisu eigi að
minna okkur á Þór, hinn forna Guö, enda hafa
norrænir menn löngum munaö eftir honum,
þegar þeir völdu ungviðum nöfn, hvort sem þau
gengu á tveiin fótum eða fjórum.
Timamynd Gunnar. m----------------------►