Tíminn - 08.02.1978, Síða 6

Tíminn - 08.02.1978, Síða 6
6 Miðvikudagur 8. febrúar 1978 tteÍMS A fundi efri deildar Alþingis á mánudag mælti Ólafur Jóhannes- son, dóms- og viðskiptamálaráO- herra, fyrir stjórnarfrumvarpi til laga um viðskiptabanka i eigu rikisins. t upphafi framsöguræðu sinnar fjallaði ráðherra nokkuð um umræður á þingi um banka- mái og bankalöggjöf almennt. Hann gat þess, að innan skamms yrði lagt fyrirþingiö frumvarp til laga um hiutafélagsbanka og sagði, að heiisteypta löggjöf um bankastofnanir hafi tilfinnanlega vantað hér á landi. Hann sagði siðan: „Enn á ný eru hafnar miklar umræður um banka og bankamál hér á landi i tilefni alvarlegra atburða, sem gerzt hafa á þeim vettvangi. Það hafa verið dregnar upp dökkar myndir af bankakerfinu og er ekki örgrannt um, að reynt sé að ala á nokkurri tortryggni i garð bankastofnana. Það er eðlilegt, að bankar sæti réttmætri gagn- rýni, en hitt er engum til góös aö nota einstök áföll, þótt alvarleg séu, til að veikja traust manna á bönkum almennt. Hér ber að sameinast um að gera það sem greint almennt, þ.e.a.s. að reka hvers konar viðskiptabankastarf- semi. Er þar um að ræða bæði hér á landi sem annars staðar i aðal- atriðum móttöku á innlánsfé hjá almennum viðskiptaaðilum og ávöxtun þessa fjár i lítlánum, einkum i þágu atvinnuveganna. Aö þessu er vikið i 4. gr. frv., sem er nýmæli. Nánar er starfsemin svo skilgreind i 22. gr., þar sem sett er fram skilgreining á hug- takinu „bankastarfsemi”.” „í 4. grein,” sagöi ráðherra, „er sérstaklega tekið fram, að rikisviðskiptabönkunum sé ein- um heimilt að reka almenna við- skiptabankastarfsemi nema lög ákveði annað. Með þessu ákvæði er verið að koma i veg fyrir það, að nýir viðskiptabankar geti hafið starfsemi hér á landi án þess aö fyrir liggi samþykki löggjafar- valdsins”. ,,Sú breyting verður á skipulagi yfirstjórnar rikisviðskiptabank- anna samkvæmt frumvarpinu, að Búnaðarbankinn, sem nú heyrir st jórnarfarslega undir land- búnaðarráðherra, færist til þess ráðherra sem fer með bankamál nýmæli tekið upp i 7. gr„ að ráð- herra geti hvenær sem er krafið bankaráð og bankastjórn um yfirlit yfir rekstur og hag rikis- viðskiptabanka. Þetta ætti að veita ráðherra virkari úrræði til að fylg jast með rekstri bankanna. Nokkur nýmæli eru i frumvarp- inu um bankaráðin og eru sum þeirra mikilvæg. Til þess að styrkja bankaráðin og bæta starfsskilyrði þeirra er lagt til i 9. gr„ aðþeim verði veittheimild til þess að ráða sér sérstakan starfs- mann. Hugmyndin er, að þessi starfsmaður vinni eingöngu i þágu viðkomandi bankaráðs og hafi engin önnur störf með hönd- um i bankanum. Hér er um heim- ild að ræða og sé hún notuð, þarf viðkomandi bankaráð að ákveða nánar um aðstöðu þessa starfs- manns sins. Ég hygg að þetta geti orðið til bóta og gert hin þing- kjörnu bankaráö virkari en nú er. En bankaráðunum, þessum þing- kjörnu nefndum, er ætlað að fara með yfirstjórn þessara banka. Dómsmálaráðherra fjallaði siðan um aðfinnslurmanna vegna afskipta pólitlskra valda af rikis- 1 lok ræðu sinnar fjallaði ráð- herra um ákvæði frumvarpsins um breyttar endurskoðunarregl- ur við bankana. I fyrsta lagi væri gert ráð fyrir aö auk hinna þing- kjörnu endurskoðenda muni starfa að endurskoðun rikisvið- skiptabanka löggiltur endurskoð- andi sem ráðherra skipar. Ýmis fleiri nýmæli er að finna I frum- varpinuum endurskoðun, m.a. að endurskoðendur eiga að semja endurskoðunarskýrslu sem fylgja á ársreikningi. Gengur ekki nógu langt Ragnar Arnalds (Abl) talaði næstur á eftir ráðherra og kvaðst álitaaðfrumvarpþetta gengi allt of stutt, það horfði til batnaðar en væri alls ófullnægjandi miðað við þær þarfir, sem við blasa. Nauð- synlegt væri að fækka bönkum og gera meginbreytingar i banka- kerfinu, eins og gert hefði verið ráð fyrir i frumvarpi fyrrverandi rikisstjórnarog Lúðvik Jósepsson um sinum til stuðnings las Ólafur upp athugasemd, sem á sinum tima fylgdi frumvarpinu, en þar kemur fram að aðeins eru skiptar skoðanir meðal stuðningsmanna rikisstjórnarinnar þáverandi um sameiningu Búnaðarbankans og Útvegsbankans, ekki innan rikis- stjórnarinnar. Steingrimur Ilermannsson (F) lýsti yfir ánægju sinni með það viðhorf ráðherra að s jálfsagt væri* að breyta frumvarpinu þar sem þingmönnum þætti hæfa og vel kæmi til greina að athuga betur grundvöll sameiningar rikisvið- skiptabanka. Kvaðst Steingrimur mjög eindreginn stuðningsmaður þeirrar stefnu sem fram hefði komið i bankafrumvarpi vinstri stjórnarinnar. Hann væri fylgj- andi fækkun rikisbanka með skynsamlegri sameiningu þeirra. Þá kvaðst hann vilja koma á framfæri þeirri skoðun sinni, að endurskoðun, ekki aðeins bank- anna, heldur annarra rikisstofn- ana eigi að falla undir rikisendur- skoðun. Ólafur Jóhannesson: Afskipti Alþingis af bankakerfinu í sam- ræmi við stjómskipan — Stjórnarfrumvarp um ríkisviðskiptabanka unnt er til að tryggja sem beztan rekstur þeirra og koma i veg fyrir óheilbrigða þróun. Menn mega ekki tapa áttum i æsilegum við- burðum liðandi stundar. Þótt frumvörp þau, sem ég hef minnzt á, séu ekki samin vegna einstakraatburða i bankamálum, er þó ýmislegt i þeim, sem ætti að geta frekar en nú eða eftir gild- andi lögum stuölaö að þvi að slik- ir atburðir gerist ekki og umfram allt leynist ekki árum saman og geti almennt tryggt frekar en áð- ur sem heilbrigðastan rekstur bankanna. Ég mun vikja nánar að þvi siðar.” Ekki bundnir atvinnugreinum Ráðherra fjallaði i nokkrum orðum um sögu bankastarfsemi á Islandi og hugsanlegar leiöir til hagræðingar i bankakerfinu, ef það mætti verða til að fækka bankastarfsmönnum eitthvað og draga úr ofvexti og þenslu. Siðan fjallaði ráðherra um ýmis nýmæli frumvarpsins: „Ég vil vekja athygli á þvi nýmæli i frumvarpinu, að fallið er frá þvi að kveða svoá.að bankarnir skuli styðja tilteknar atvinnugreinar. Það er nú tekið fram i lögum um bankana, bæði viðskiptabanka i eigu rikisins að undanteknum Landsbankanum og banka, sem reknir eru i hlutafélagsformi. Þessi lögbinding sérhæfingar er óeðlileg og ekki i samræmi við þá meginreglu öruggs bankarekstr- ar að dreifa útlánaáhættunni, að tengjaútlán.viðskipti.við ákveöin sviðatvinnulifsins.Ogþess vegna er horfið frá þeirri reglu í þessu frumvarpi....” „Hlutverk rikisviöskiptabank- anna er þvi i frumvarpinu skil- alþingi almennt. Sama gildir um veð- deild Búnaðarbankans. Það er eðlilegast, að sami ráðherra, þ.e. viðskiptaráðherra eins og nú er ákveðið i lögum um verkaskipt- ingu ráðherra, feri með málefni allra rikisviðskiptabankanna og reyndar allra viðskiptabanka, enda verði gert ráð fyrir þvi i frumvarpi til laga um hluta- félagsbankana, að málefni Iðnaðarbankans falli undir vald- svið viðskiptaráðherra, en Iðnaðarbankinn er eini einka- bankinn, sem ekki heyrir undir hannnú, heldurheyrir hann undir iðnaðarráðherrá svo sem kunn- ugt er. Þótt lagt sé hér til að breyting verði á yfirstjórn Búnaðarbankans og veðdeildar hans, þá gegnir öðru máli um stofnlánadeild landbúnaðarins. Hún heyrir áfram undir land- búnaðarráðherra samkvæmt frumvarpinu. Erþað eðlilegt, þar sem stofnlánadeildin er sérstakur fjárfestingarlánasjóður fyrir landbúnaðinn sem slikan, og er þvi alveg i tengslum við hann. Hér er þvi gert ráð fyrir sama skipulagi og varðandi Fiskveiði- sjóð og Útvegsbanka. Sjávarútvegsráðuneyti fer með mál að þvi er varðar Fiskveiði- sjóð, en aftur á móti fer við- skiptaráðherra með mál útvegs- bankans”. Valdsvið ráðherra „En það er ekki nóg að koma eðlilegra skipulagi á hina stjórnarfarslegu verkaskiptingu. Það verður að veita ráðherra betri möguleika en nú er til þess að fylgjast með starfsemi og rekstri þessara stofnana, þvi að sannleikurinn er sá, að þó að menn geri ráð fyrir þvi, að bankamálaráöherra hafi eitt- hvert vald til afskipta af banka- starfseminni, þá er það i reynd- inni svo, að áhrif hans i þvi efni erusáralitil og reyndar takmörk- uð við það, sem berum orðum nánast segir i lögum. En banka- málaráðherra er stundum talinn bera ábyrgð i þessu sambandi, en þá er það lika eðlilegt hér eins og endranær, að ábyrgð og vald fylg- istaðográðherrasé veitt nokkuð meira vald i þessum efnum held- ur en nú á sér stað. Þvi er t.d. þaö bönkunum. Kvaðst hann álita að það væri i fyllsta samræmi við uppbyggingu stjórnarkerfisins is- lenzka og stjórnskipulags, að Al- þingi „áskilji sér alveg sérstak- lega rétt til þess að hafa hönd i bagga með sljórn þessarar mikil- vægu fjármálastofnunar rikis- ins”. Þá greindi ráðherra frá þvi ný- mæli I frumvarpinu, að banka- ráðunum er veitt heimild til að setja almennar reglur um lán- veitingar bankanna aö fenginni umsögn bankastjórnar. Er hér um að ræða almenna stefnumörk- un bankaráðs en ekki að það geti gefið fyrirmæli um einstakar lán- fjárveitingar. Ráðherra fjallaði nokkuð um ákvæði frumvarpsins sem stuðla eiga að þvi „að rikisviðskipta- bankarnir hafi sem mest sam- starf sin á milli, þannig að sem mest rekstrarhagkvæmni sé tryggð og eðlileg verkaskipting. Til þess að annast þessi verkefni skal þó sett á fót samstarfsnefnd með aðild allra rikisviðskipta- bankanna og Seðlabankans”. Verkefni nefndarinnar yrðu m.a. „stofnun útibúa og þvi um likt og ættislikt samstarf aðgeta komið i veg fyrir það, að það væru sett upp útibú frá mörgum, kannski öllum viðskiptabönkunum á sama stað”. Bankaranir ekki sameinaðir Ráðherra gat þess, að frum- varpið gerði ekki ráð fyrir sam- einingu rikisviðskiptabanka. Væri vafasamt hvort þingfylgi væri fyrir breytingu i þá átt og frumvarpinu fremur ætlað að koma á endurbótum á löggjöf um viðskiptabanka, sem ætla má að menn geti almennt verið nokkuð sammála um, en sneitt hjá þeim atriðum, sem deiluefni gætu orð- ið. Það eitt að steypa saman bönkum leysti engan vanda og ekki væri talið að umtalsverður sparnaður hlytist af þeirri ráð- stöfun. Ráðherra kvaðst þó fús til að skoða þessa hugmynd nánar og jafnvel fela þingnefnd athugun á henni. hefði nú endurflutt á Alþingi til að undirstrika vilja þingmanna Al- þýðubandalags i þessu efni. Hér á eftir fara niðurlagsorð Ragnars Arnalds: „Ég vil svo ljúka þessum orðum minum með þvi aðeins að minna á að upp- stokkun þessara mála, likt og uppstokkun i oliudreifingarkerf- inu, eða uppstokkun i trygginga- kerfinu, eða uppstokkun i inn- flutningskerfi landsmanna, upp- stokkun i yfirbyggingunni al- mennt, — ibákninu, — sem stund- um er svonefnt, mundi að sjálf- sögðuhafa i för með sér, að meira vinnuafl yrði aflögu i þágu undir- stöðuatvinnuvega þjóðarinnar og það er einmitt það, sem við þurf- um hvað mest á að halda um þessar mundir, að báknið, milli- liðakerfið, og rikiskerfið verði ódýrara en það er i dag, en fram- ieiðslan að sama skapi meiri. Jón G. Sólnes (S)gerði nokkrar athugasemdir, m.a. þá að nauð- synlegt væri þegar bankalöggjöf væri endurskoðuð, að taka „til gaumgæfilegrar athugunar að taka upp i ákvæði um starfsemi banka og sparisjóða þau ákvæði, sem þykja sjálfsögð hjá okkar ná- grannalöndum, en það er það, að ekki sé heimilt fyrir banka og sparisjóði að takast á hendur skuldbindingar nema i samræmi við eigið fé”. Þá kvað Jón það ekkert sálu- hjálparatriði frá sinum bæjar- dyrum séð, að bankastarfsemin i landinu væri yfirleitt rikisrekin. Sjálfsagt væri einnig að leyfa öðr- um bönkum en rikisbönkum að verzla með gjaldeyri. Ennfremur að gerahlut sparisjóðanna meirii almennri bankastarfsemi. Þá kvaöst Jón telja sjálfsagt að leyfa erlendum bankastofnunum að reka fjármagnsmiðlun i landinu. ólafur Jóhannesson (F) dóms- og viðskiptamálaráðherra gerði nokkrar athugasamdir við ræður þeirra Ragnars Arnalds og Jóns G. Sólness og mótmælti m.a. þeirri fullyrðingu Ragnars Arn- alds, að ágreiningur hefði verið i fyrrverandi rikisstjórn um bankamálafrumvarp það sem stjórnin þá lagði fram. Mótmæl- Ragnar Arnalds Jón G. Sólnes Steimgrímur Halldór Hermannsson Asgrimsson Halldór Asgrimsson (F) talaði næstur og kvaðst fagna þvi að frumvarpið væri komið fram. Hann sagði að margar mikilvæg- ar breytingar tilhins betra væru i frumvarpinu ogáriðandi að þær næðu fram að ganga sem fyrst. Þá sagðist hann efast um, hvort réttlætanlegt væri að láta spurn- inguna um sameiningu rikis- banka og þá vinnu.sem væri sam- fara könnun á þvi, tefja framgang þessa frumvarps. Halldór sagði siðan: „Ég er mjög sammála þvi og hef lýst þvi yfir áður hér i umræðum, þegar frumvarp til laga um Búnaðar- banka íslands var lagt hér fram 1976 og samþykkt, að ég er þvi fylgjandi, að bankakerfið verði spnræmt og einingarþar sam- einaðar. En það er ekki endilega fullvist, a.m.k. ekki i mlnum huga, að eina skynsamlega breytingin, sem þar er hægt að gera og ber að gera, sé að sam- eina Búnaðarbanka Islands og Útvegsbanka Islands. Þar eru fleiri bankastofnanir, sem koma inn i dæmið eins og Landsbanki Islands og Iðnaðarbanki tslands og ég get ekki séð, að nefnd út af fyrir sig hefði möguleika á að leggja slikt til nema að undan- genginni mjög itarlegri athug- un.”

x

Tíminn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.