Tíminn - 08.02.1978, Blaðsíða 8

8
Miðvikudagur 8. febrúar 1978

Vinátta
í skugga
stríðsins
Sirius — barnamynd
Leikstjóri: Frantisek Vlacil
Kvikmyndun: Frantisek Ul-
drk h
Iiandrit: Jan Sitrbal og Kami
Poxa
Tónlist: Zdenek Liska
Framleiðandi: Gottwaldov
Studio, Tékkósióvakiu, 1974
Það er ekki að undra aö tékk-
neska barnamyndin Siriushlaut
fyrstu verðlaun á barnakvik-
myndahátiðinni i Teheran 1976,
þvi hér er á ferðinni fyrsta
flokks barnamynd, sem mikill
fengur er i að fá til sýninga hér.
Þó er ekki svo, að hér sé um
skemmtimynd aö ræða, þvi á
raunsæan hátt er hér lýst
hvernig striðið ógnar góðum fé-
lögum, sveitastráknum Frank
og hundinum Sirius.
Góð kvikmyndataka
Það kemur helzt á óvart við
þessa mynd, hve góð kvik-
myndatakan er, og ekki spillir
þaö fyrir, aö myndin gerist i fal-
legu umhverfi, tékkneskri sveit
i haustlitunum. — Myndin gerist
i seinna striðinu, er Tékkó-
slóvakia var hersetin af Þjóð-
verjum. Frank er sonur bónda
og járnbrautarvarðar og fer i
skóla i næsta þorp. A daginn
biður bezti vinur hans Sirius
þess með óþreyju að Frank
komi heim úr skólanum, og
hleypur á móti honum tÚ að
hjálpa honum að bera skóla-
töskuna. Franká kiki, sem hann
heldur mikið upp á, enda er
stjörnufræði hans helzta áhuga-
mál og hundinn hefur hann
nefnt eftir skærustu stjörnunni.
Ógnvaldurinn
En striðið hefur áhrif á
heimili Franks, sem annars
staðar. Faðir hans er tekinn
höndum af þýzkum SS-her-
mönnum, grunaður um aö hafa
átt þátt i að sprengja upp
bensinflutningalest Þjóðverja.
Þá er það næst, að herinn til-
kynnir að hann þurfi á öllum
hundum i nágrenninu að halda i
hernaðarskyni. Frank reynir aö
fela hundinn i skóginum, en
Sirius kemur til baka á sveita-
bæinn. Því er Frank neyddur til
að taka erfiða ákvörðun.
1 lok myndarinnar er haldin
litil ræða um það, að eins og
stjörnurnar færast til á himnin-
um, þá muni striðinu linna einn
góðan veöurdag. — Þetta er
mynd, sem hiklaust má mæla
með, þó að hún sé tæplega fyrir
börn á leikskólaaldri, þvi grinnd
striðsins spilar þar stórt
hlutverkog er þaö nokkuð flókið
hugtak.
Hernám Tékkóslóvakiu
Það er ekkiúr vegi að láta hér
fylgja upplýsingar um Tékkó-
slóvakiu á hernámsárunum, til
skýringar á myndinni. Áður en
siðari heimsstyrjöldin hófst með
hernámi Þjóðverja á Póllandi,
Danmörku, Noregi, Belgiu og
Hollandi höföu Þjóðverjar her-
numið meginhluta Tékkó-
slóvakiu. Fjöldi þjóðarleiðtoga
og þá fyrst og fremst enskir,
féllust á tilkall Hitlers til Tékkó-
slóvakiu 1938, gegn þvi að önnur
lönd yrðu ekki hernumin. Stór
hluti Tékkóslóvakiu varð að
„verndarsvæði” Þjóðverja.
SS-herdeildirnar, kúguriar-
og ógnarstjórnartæki þýzka
herveldisins héldu hlutunum i
skefjum i Tékkóslóvakiu sbr.
SS-táknið á bilnum, sem sækir
föður Franks. Margir veittu
andspyrnuhreyfingunni lið sitt,
þó að þeir hættu með þvi lifi
sinu. Það var farið hulduhöfði i
skógunum, og hermdarverk
voruframin, t.d. voru flutninga-
tæki sprengd i loft upp. 1 lok
striðsins 1945 heimti Tékkó-
slóvakia sjálfstæði sitt á ný.
GV
ÁRÁS Á TVÖ ÞJÓÐFÉLAGSKERFI
Handrit og leikstjórn: Dusan
Makavejev
Kvikmyndun: Pierre Lhomme
Aðalleikendur: Carole Laure,
Pierre Clémenti, Sami Frey,
John Vernon, Marpessa Dawn
og Anna Prucnal.
Framleiðendur: V.M. Producti-
ons (Paris) Mojack Films
LTEE (Montréal) og Maran
Films (Munich)
Án efa er það einn megintil-
gangur júgóslavneska leikstjór-
ans og handritahöfundarins
Dusan Makavejev i Sweet
movie (Sæt mynd) að æsa
áhorfandann upp, vekja hjá
honum viðbjóð og reita hann til
reiði, á verkum og firringu
mannsins, þvi sem hann hefur
gert, sbr. fjöldamorð sovézkra
hermanna á um 10 þúsund
pólskum liðsforing jum i
Katfn-skógi i seinna striðinu, og
þvi sem hann er fær um aö gera
um ókomna tið. Og hann gefur
engum grið, þvi megintónn
Sweet movie er hörð gagnrýni á
tvö þjóðfélagskerfi, — á kapital-
isma og sósialisma.
Formlegur galli
Erlendir gagnrýnendur hafa
bent á það, að formlega séö sé
myndinni nokkuð ábótavant, og
er mikið til i þvi.
Hann lfldr sósialismanum við
skip Onnu Planetu og hefur sá
grundvöllur þótt ‘nokkuö ósann-
gjarn og þröngur, miöað viö þá
beinskeyttu gagnrýni á kapital-
isma, sem kemur fram í öörum
köflum myndarinnar.
Söguþræðir
Ahorfandinn fylgist með
tveimur ungum konum, Onnu
Planetu og ungfrú Kanada, i
tveimur samhliöa söguþráðum.
Ungfrú Kanada vinnur til verö-
launa i alþjóðlegri keppni skir-
lifissamtaka um fallegasta
meyjarhaftið. 1 leiðinni er skir-
lifsbeltið útskýrt með þeirri
kenningu vi'sindamannsins Wil-
helm Reich, um vöðvabrynjuna,
sem menneiga að hafa neðantil
á bolnum.
Makavejev hefur áður velt
kenningum Reich fyrir sér i
„Leyndardómar liffæranna”,
tar sem hann aðhyllist sexpoi
enningu Reich og skýrði þar
skilmerkilega frá þvi. í Sweet
movie er sem hann sé á vissan
hátt oröinn fráhverfur þeinj,
sbr. þegar sjóliðinn og Anná
Planeta hittast i fyrsta skipti.
Þar er það Anna Planeta, ftilj-
trúi sósialismans, sem hampar
þessum kenningum til aö tæla
sjóliöann, sem hún kallar þá
m.a. kynferðislegan öreiga.
Verðlaunin, sem ungfrú Kan-
ada vinnur til er að giftast ri"k-
asta manni i heimi, sem er væg-
ast sagt firrtur náungi. Riki-
dæmi sitt byggir hann á
mjólkurframleiðslu. Hann
hyggst t.d. kaupa kanadisku
Kvikmyndahátíð í Reykjavík 1978
Niagarafossa, lýsa þá upp og
lita vatnið til fegurðarauka. Or-
lög ungfrú Kanada eru engu
betri en rekaldsins i sjónum,
eftir aðhún giftist þessum firrta
kapitafista. Hún verður fyrir
miklu „sjokki” á brúðkaups-
nóttina, er hún kemst að þvi að
karlinn er með gulltippi og mig-
ur auk þess yfir hana.
Hjá fólki vetrar-
brautarinnar
Hún heimtar að vonum skiln-
að, en þvi er illa tekið: hún er
send i ferðatösku til Evrópu og
hittir sjáifumglaðan söngvara
og gerir Makavejev þar litið úr
slikum átrúnaðargoðum. Ung-
frúin kemur i miklu uppnámi til
fólks i kommúnu Vetrar-
brautarinnar (Fólk sem snúið
hefur baki við vestrænum sið-
venjum og hefurtekið upp sinar
eigin og býr saman I sambýli).
Benda má á. að fólk þetta og
lifnaðarhættir þess er ekki upp-
finning Makavejev, heldur er
þarna svnd hreyfing, sem var á
frumstigi er myndin var gerð,
en hefur nú breiðzt út um
Evrópu. Það hefur reynt að lifa
eftir kenningum Reich, og i
myndinni er m.a. sýnt, er for-
vigismaöur hreyfingarinnar,
Otto Muhl, leiöbeinir upplifun
eins kommúnumeölimsins á
fæðingunni. 1 myndinni er sýnt,
að það er fátt sem þetta fólk
leyfir sér ekki, og hneykslar það
ófáa áhorfendur, og að beiðni
leikkonunnar Carole Laure, eru
30 sek. klipptar úr atriðinu.
Þegar ungfrúin kemur til þessa
fólkser húnstjörf eða ,,i sjokki”
af fyrri reynslu og vaknar þá
fyrst til lifsins, er hún fær að
sjúga mjólk úr brjósti eins
kommúnumeðlimsins. Má vera
aö með þvi að sýna lifnaðar-
hætti þessa fólks, sé Makavejev
að benda á einn valkost, þó aö
ekki verði lagður neinn dómur á
það hér. Siðast sjáum við ungfrú
Kanada í vinnu hjá auglýsanda
einum, þar sem hún baðar sig
upp úr súkkulaði, þar sem hún
upplifir firringuna i algleymi.
Byltingin étur börnin
sin
Anna Planeta er meiri örlaga-
valdur en ungfrú Kanada. Þeg-
ar hún er að baða sjóliðann sinn,
eru sýndar gamlar nasista-
myndir af fórnarlömbum
fjöldamorða sovézkra her-
manna i Katin-skógi i seinni
heimstyrjöldinni. — Anna Plan-
eta talareinnig um að allir vinir
sinir, kommúnistarnir, séu
dauðir.
Dauða fórnarlambanna i
Katin-skógi og hennar eigin
fórnarlamba, sem hún drepur i
sykurhvílunni er likt saman, að
þvi er viröist. í önnu Panetu
og hýbýlum hennar, skipinu, er
sósialisminn persónugeröur.
Eins ogbyltinginéturbörnin sin
tælir Anna Planeta börnin sin
með sætindum og drepur þau
svo. En endirinn er óvæntur:
fórnarlömb önnu Planetu risa
upp frá dauðum. GV
Auglýsingadeild Tímans Ritstjórn, skrifstofa og afgreiðsla
Utgerðarmenn - Skipstjórar
Vorum að fá stóra sendingu af hinum
viðurkenndu
<EE>
gúmmíbjörgunarbátum
Stærðir: 6 - 8 - 10 - og 12 manna
i tösku eða hy/ki
Athugið verð og greiðslukjör
ÓIAÍUR OÍSIASOM l CO. !Ii.
SUNDABORG 22 - SÍMI 84800 - 104 REYKJAVÍK
------------------------
Viðræður
stöðvar hafa i Zambiu, hafi látið
lifið. Þetta er mesta árás
Ródesiumanna inn i Zamblu tii
þessa. Stjórnarherinn i Ródesiu
notaöi þyrlur til árásanna. Þurrk-
uð var út eina bækistöð skæruliða
komið fyrir jarðsprengjum og
sneru þyrlurnar siðan til baka yf-
ir landamærin. Zambiumenn
segjast hafamisst átta menn er
jeppi frá hernum ók á jarð-
sprengju sem talið er að Ródesiu-
menn hafi komið fyrir i einni ferð
sinni yfir landamærin.
Þrátt fyrir að árásir Ródesiu-
manna á Zambiu séu ekki likt þvi
eins viöamiklar og á Mósambik,
er talið að atburðirnir að undan-
förnu hafi markað þáttaskil i
samskiptum rikjanna. Ef til vill
óttast Ródesiustjórn liöstyrk
ródesiskra skæruliða i Zambiu
meir en áður, en talið er að um
2.000 skæruliðar, er Kúbumenn
þjálfuöu i' Angóla, séu nú i
Zambiu. Ekki er talið að Kúbu-
menn eigi neinn beinan þátt i
ófriðnum á landamærum Zambiu
og Ródesiu.