Tíminn - 11.10.1978, Blaðsíða 13

Miövikudagur 11. október 1978
13

rrr
Þorsteinn Eiríksson
— yfirkennari
F. 13. apríl 1920
D. 1. október 1978.
Haustlitir setja svip sinn á
landið. Þótt aö okkur setji nokk-
urn kvíða um komandi vetur, þá
gleymist væntanlega engum að
þakka yndislegt sumar, kyrrlátt
og milt. Fáir muna fegurri og
stilltari septembermánuð, logn
og sólskin dag eftir dag, frostnótt
þá fyrst er vika var eftir. A slik-
um sumrum taka margir undir
orð þjóðskáldsins:
— En ekkert fegra á fold ég leit
en fagurt kvöld á haustin.
Mannlifið er um margt likt
árstiðaskilum og veðurfari
náttiirunnar. Þaö hefst með gleði
og birtu vorsins.þar sem hver
dagur kemur með fangið fullt af
vonum, þrám og framtiðarósk-
um. Þá taka við langir og anna-
samir sumardagar, þar sem at-
höfnum og lifi virðast engar
hömlur settar, allt iðar af fjöri,
þrótti og starfi svo sem i riki
náttúrunnar. En svo kemur kyrrð
siðsumars i ævi okkar, haustblær
færist yfir og birtir okkur einatt i
margbreytileika og litadýrð enn
sterkar þá fegurð, sem með
manninum býr, en boðar okkur
um leið þann fólva vetrar sem
enginn fær flúið og reynist ýms-
um þrautasamur og harður. Sum
blómeruslitinuppum leið og þau
breiða út krónuna á sólbjörtum
vormorgni, önnur falla á mið-
sumri eða haustdögum meðan
fegurð þeirra er enn óskert en
sum hniga fyrst i frosthörkum
vetrar og fanna.
Allt þetta og ótal margt fleira
rennur fyrir sjónir, er ég sit við
gluggann á vinnustofu minni, þar
sem haustlitir lauftrjánna blasa
við — en blómin erufallin. Það er
erfiöara en ég hugði að finna orð
til að kveöja verðugum hætti
nánasta samstarfsmann minn
hér við skólann i tæp tuttugu ár,
Þorstein Eiriksson yfirkennara.
Ég þekkti hann ekki á vordögum
ævinnar eða fyrsta sumarskeiði.
En síðan hann var fertugúr hafa
farvegir okkar runnið saman i
daglegu starfi og hugðarefnum
þvi tengdu, átján annrikisár. Þaö
voru siðsumar- og haustdagar
ævi hans, einkenndir ró og festu
hins starfssama . vinnuglaða
manns. Fegurð og friður þessa
siðasta sumars i æviskeiöi Þor-
steins var táknrænt innsigli á þá
kyrrð og innri frið sem einkenndi
hann öðru fremur og aldrei meir
en þessar siðustu starfsvikur hér
við skólann. Þótt okkur, sam-
starfsfólki hans, nemendum, vin-
um og venslafólki þætti þvi fagra
ævihausti ljúka allt of skjótt, þá
lifir minning þessa góöa þegns
enn rikari af birtu og þakklæti i
huga okkar.
Þorsteinn Eiriksson var fæddur
að Löngumýri á Skeiðum 13. april
1920 sonur Ragnheiðar Agústs-
dóttur Helgasonar frá Birtingar-
holti og Eiriks Þorsteinssonar
bónda á Reykjum á Skeiöum.
Móöir Þorsteins lést árið 1967 en
faðir hans sem nú er 92 ára.fylgir
syni sinum til grafar i dag.
Sautján ára hóf Þorsteinn nám i
héraðsskólanum i Reykholti og
lauk námi þaöan eftir tvö ár.
Siðan lá braut hans i Kennara-
skólann, sem móöurfrændi hans
sr. Magnús Helgason haföi stýrt
svo farsællega á árum fyrr.
Kennaraprófilauk Þorsteinn 1943
og gerðist hið sama ár skólastjóri
i átthögum sinum við heima-
vistaj-skólann I Brautarholti á
Skeiðum. Starfaöi hann þar i
meira en hálfan annan áratug, en
hélt svo utan til að leita sér frama
og kynna af skólamálum frænda
okkar i Noregi. Haustið 1960 réöst
hann svo til starfa hér við Voga-
skóla sem þá hafði starfað um
eins árs skeið. Hér lágu svo
starfsspor hans æ siðan og sér
þeirra merki i mörgu eftir tæpra
tveggja áratuga skeið.
Er Þorsteinn réðst hingað var
allt nýtt og i mótun, byggð i
meginhluta skólahverfisins að
risa, þar á meðal fyrstu og mestu
háhýsi landsins. Þúsundum
saman þyrptist fólk inn i skóla-
hverfið,barnmargt svo sem þá
var enn venja. Hver hæð skóla-
húsnæðisins fylltist út úr dyrum
jafnskjótt og hún var uppsteypt.
Fyrr en varði var hér kominn
fjölmennasti barna- og gagn-
fræðaskóli landsins.meira en 1500
nemendur um 6 ára skeið. Þótt
ætið skorti húsnæði þá varð að
sinna hverjum nýjum nemanda
og jafnvel af fjarlægum slóðum.
Við þessar aðstæður kom fljótt í
ljós hvern mann Þorsteinn hafði
aðgeyma: ráðhollur og skilnings-
rikur. Þótt margt væri hér val-
inna starfsmanna fór svo að til
Þorsteins varð mér æ oftar leitað,
einkum varðandi vandamál ung-
lingastigsins. Hann valdist fljótt
til leiðsagnar i félags- og tóm-
stundastarfi nemenda og hafði
lengst af siðan umsjón þeirra
mála. Þegar leysa þurfti
stjórnunarvanda skólans i veik-
indaforföllum minum árið 1964
varð eigi ágreiningur að hann
tæki þar forsjá eldri deilda skól-
ans. Siðan varð hann allt til
dauðadags annar tveggja yfir-
kennara skólans og gegndi þvi
starfi af alúð og samviskusemi
fyrstu þrjú árin við hliö Asgeirs
Sigurgeirssonar sem féll skyndi-
lega frá haustið 1967, en siðan
ásamt Guðmundi Guöbrandssyni
sem nú er fjarstaddur vegna
framhaldsnáms erlendis.
Mér er orðvant er ég verð nú
að kveöja Þorstein og llt yfir
samvistarferil okkar þessi
mótunarár Vogaskóla. Hafi
maður sjálfur gaman af starfi
með börnum og fyrir þau þá
verða fristundirnar fáar við þær
frumbýlings aðstæður, sem hér
einkenna svo oft allan búnað til
skólahalds.skortá húsnæöi þó öllu
öðrufremur. Þá er liðsinni slikra
manna sem Þorsteins yfirkenn-
ara ómetanlegt. Ekkert getur
fremur tryggt farsælt skólastarf
en gott vinnulið, eljusamt, vel-
viljað og skilningsrikt. Skólastarf
verður að byggjast á köllun og
sem betur fer mun það gilda um
langflesta,sem gera það aö ævi-
starfi. Um Þorstein Eiriksson var
það ótvirætt. Aldrei minnist ég
þess aö hann teldi eftir eða
mæltist undan.þótt ég bæði hann
koma til viðræðna eða annarrar
vinnu utan reglulegs starfstima
skólans, helga daga eða virka. Af
þessum sökum varð margur
vandinn leystur i' kyrrð og ró fá-
mennisins og blasti jafnvel aldrei
við neinum öðrum. Þorsteinnvar
ráðhollur og ráðgóður, jafnan fús
til að hlusta ánýmæli, tileinka sér
þau og stuðla að mótun þeirra og
framkvæmd.Var þó ætrö vist að
slíkt kostaöi aukið álag viö stjórn-
un skólans. Verði einhvern tima
skráö saga Vogaskóla þessi
tuttugu ár, sem nú eru senn að
baki, þá má margs minnast,sliks
sem sumt hafði ekki verið reynt
fyrr eða i litlum mæli hérlendis.
Ég nefni þar valgreinakerfiö sem
hér var reynt I 8 ár áður en sjálf-
sagt þótti aö lögfesta það i grunn-
skólum landsins, — skipulagða
tómstundaiðju i skóla, opið hús,
sérstæða skiptingu vinnudags
eldri deilda,eða svo nefnt eykta-
kerfi samfélags- og starfsfræðslu
m.a. með heimsóknum á vinnu-
staði og vettvangsdvöl að
ógleymdum draumi okkar um
skólasel að Kolviöarhóli, skóla-
starfi úti i sjálfri náttúrunni.
Ekki tókst þetta allt að óskum
okkar þótt margra góðra nyti oft
við 1 starfsliöinu. En við engan
var betra að ræða þessi og önnur
hugöarmál til úrbóta 1 skólastarfi
en Þorstein. A siðustu samvistar-
dögum okkar á þessu hausti var
hann enn sem fyrr opinn fyrir þvi
að skólastarf þyrfti sifellt að
endurnýja á grunni islenskrar
menningar og traustra arfleifða.
Hugðum við gott til að finna enn ,
upp áeinhverju og höfðum þegar
nokkrar ráðagerðir. Þessi viðhorf
Þorsteins voru mér mikilvæg.
Hann tók fúslega hugmyndum
annarra og lagði góðum tillögum
liðsinni til lagfæringa og fram-
kvæmda.
Vitanlega vorum við ekki ætið
sammála um öll mál,er aö bar og
mæta þurfti á liðnum ánim. En
ekkert þeirra ágreiningsefna
skyggir á þakkláta minningu
mina um þennan góöa og gegna
samstarfsmann,sem lengst allra
góðra hjálparmanna valdist til
nánasta samstarfs við mig um
mótun og stjórn Vogaskóla.
Geðstilling Þorsteins,. hógvær
gamansemi og orðheppni öfluðu
honum vinsælda samkennara og
nemenda ásamt ótrauðri hjálp-
semi. Hann var skapstilltur en
skapmikill. Má vera að hann hafi
stundum bælt geð sitt um of. Það
reynir á að tjá aðeins með svip-
brigðum einum þegar mönnum
þykir mest miöur. Mjög heföi
verið að þvi fengur, að honum
hefði auðnast timi og tækifæri að
flytja hugðarmál sin á opinberum
vettvangi, svo gott vald hafði
hanná móðurmálinu. Hugðarefni
átti hann ýmis auk skólamála.
Strax á starfsárum I átthögum
stýrði hann kirkjukór og söng-
mótum, vann að almennum
félags-og sveitarstjórnarmálum.
Er hann fluttist til Reykjavikur
valdist hann um skeið til stjórn-
starfa i samtökum framhalds-
skólakennara. Hann var félags-
hyggjumaður og hreifst þvi
snemma af hugsjón samvinnu-
manna og haslaði sér völl til
stuönings við stefnu framsóknar-
manna. Starfaði hann sem full-
trúi þeirra eða varamaður i
fræðsluráði höfuðborgarinnar.
Hvorki mun afstaða hans þar
fremur en i skólastarfi hafa mót-
ast af flokkslegum fyrirmælum
eða óskum,heldur af mati hans á
málefnum hverju sinni.
Þorsteinn kvæntist árið 1953
Solveigu dóttur Rósu Daöadóttur
og Helga Hjörvar kennara og for-
ustumanns i útvarpsmálum um
langt árabil. Börnum hennar af
fyrra hjónabandi, barnabörnum
og kjörsyninum Jóhanni reyndist
hann svo að einstakt má telja,
enda virtu þau hann og elskuðu.
Mun fárra feðra og afa sárar
saknað en þau gera nú. Fyrir
hönd þakkláts samstarfsfólks og
nemenda Vogaskóla bið ég þess
að fögur minning okkar allra um
Þorstein blessi þau og huggi,
stjúpbörnin, barnabörnin, eigin-
konuna og drenginn hans Jóhann,
sem kveður föðurforsjá sina á
sfðasta námsári i skólanum okk-
ar. Megi sú sama blessun fylgja
háöldruðum föður Þorsteins,
systkinum hans og öðrum skyld-
mennum.
Forfeðrum okkar þo'tti sumum
1 dag fer fram frá Fossvogs-
kirkju útför Þorsteins Eiriks-
sonar yfirkennara.
Þorsteinn var fæddur hinn 13.
april 1920 á Löngumýri á
Skeiöum, sonur hjónanna Eiriks
Þorsteinssonar frá Reykjum og
Ragnheiöar Agústsdóttur frá
Birtingaholti. Standa þar að
honum landskunnar kjarnaættir,
serti óþarfi er að rekja frekar.
Þorsteinn var skólamaöur og
uppeldisleiðtogi alla sina starfs-
ævi, fyrst á Skeiðunum en siöan
hér 1 Reykjavik, og er af þeim
störfum hans mikilsaga og merk,
er vafalaust verður rakin af
þeim, sem betur þekkja hana en
ég-
En Þorsteinn heitinn lét sig
einnig fleiri mál varöa, og einn
þátt þeirra vil ég nefna héf-, en
það eru afskipti hans af stjórn-
málum hér I borginni, þvi þeim er
ég nokkuð kunnugur.
sá dauðdagi bestur að falla i
miðri orrustu. Það var hetjudauði
að þeirra tiöar anda og tryggöi
framtiðarheill á ódáinsvengi. Nú
er starfsvettvangurinn sem betur
fer annar. Þótt Þorsteinn Eiriks-
son hafi haft um það ætlun að
hverfatil annarra hugðarmála aö
þessu skólaári loknu og þar hafi
hög hönd hans og hugur átt mörg
æskileg úrlausnarefni, þá veit ég
eigi,hvort hann hefði kosið sér
annan aldurtila en falla svo frá i
fullu starfi með litt skertu þreki.
Fyrir röskum tveimur árum varð
hann fyrir hjartaáfalli.þar sem
hann stóð 1 miðju starfi á fjöl-
skylduhátið i skólanum. öllum
undirbúningi þess hafði hann lok-
ið og allt gekk fram sem hann
hafði ætlað,þótt hann yrði að þoka
um skeið og dvelja á sjúkrahúsi.
Að fengnum góðum bata kom
hann aftur til starfa og sinnti á
þessu hausti af atorku og gleöi
stundatöflugerð og hverju ööru
starfi svo sem best varð á kosið.
—■ En þá var stundin komin.
Sunnudagsmorgun 1. október
lauk ævi hans skyndilega en með
þeirri ró sem öðru fremur haföi
einkennt ævi hans alla.
— Þétta hefur verið fagurt
haust 1 landi okkar.
Svo var einnig i ævi Þorsteins
Eirikssonar yfirkennara.
Helgi Þorláksson
Þorsteinn Eiriksson yfirkenn-
ari er allur, fyrir aldur fram.
A lifsþráð hans var snögglega
klippt, aðfaranótt hins fyrsta
október, en sá dagur var hvfldar-
dagur, og varð hans.
Þorsteinn Eiriksson og Solveig
Hjörvar kona hans voru meðal
allra bestu stuöningsmanna sem
Framsóknarftokkurinn hefur átt
hér i Reykjavik, þann tima sem
ég hef starfaö á þeim vettvangi.
Þau voru ævinlega reiðubúin til
starfa fyrir áhugamál sin og
megum viö reykviskir fram-
sóknarmenn nú sannarlega sakna
vinar I staö.
Fátitt er nú aö hitta fyrir svo
ósérhlifiö fólk sem þau hjón,
ávallt boðin og búin til starfa og
aldrei hugsað um önnur laun en
þau sem vel unnin verk bera I sér
sjálf. Tel ég fullvist að ég tali
fyrir munn okkar allra þegar
ég,nú við þessi þáttaskil, færi
fram einlægar þakkir okkar og
virðingu fyrir framúrskarandi
góð og þroskandi kynni.
Öska vildi ég þess að islensk
þjóö eignaöist sem allra flesta
syni aö gerö Þorsteins Eirlksson-
Hann var Árnesingur aö ætt og
uppruna, fæddur að Löngumýri á
Skeiöum 13. april 1920. Foreldrar
hans voru Ragnheiður Agústs-
dóttir frá Birtingaholti og Eirikur
Þorsteinsson frá Reykjum.
Sautján ára að aldri hleypir
hann heimdraganum og sest 1
Reykholtsskóla, sem þá var undir
stjórn þess mæta manns, sr.
Kristins Stefánssonar.
Þar fékk hann, til viðbótar
bernsku og æskuuppeldis, aukið
veganesti til lifsstarfs, og hvatn-
ingu til frekara náms. Hann sett-
ist svo I Kennaraskólann og lauk
þar námi 1943 en seinna fór hann
i framhaldsnám I Noregi. Að
loknu námi i Kennaraskólanum
gerist hann skólastjóri viö heima-
vistarskólann að Brautarholti á
Skeiðum i 17 ár, en flytst siðan til
Reykjavikur og gerist kennari og
siðan yfirkennari viö gagnfræöa-
deild Vogaskóla og skólastjóri
þar i forföllum skólastjóra. Þar
starfaði hann til dánardægurs.
Þetta er hinn ytri rammi og
kaldar staðreyndir um lif
Þorsteins, en segir litið meira.
Maðurinn, Þorsteinn Eiriksson,
verður hverjum þeim, er kynnt-
ust honum náið, alla tið hugstæö-
ur. Hann var einstæður persónu-
leiki, og hann var kennari af guðs
náö. Hann gerði að sinum orðum,
orð Meistarans mikla: ,,Þaö sem
þér geriö minum minnstu bræðr-
um, það gerið þér mér”. Slikir
mættu vera fleiri. Æðruleysið, ró-
lyndið og góðlyndið einkenndu
hann i starfi. Svo haföi hann tam-
ið sitt mikla skap, aö hann sást
ekki skipta þvi, en beitti i stað
þess ki'mni, glettni, fyndni og
stundum léttu háði, ef honum
þótti mikils við þurfa. Hann var
og þrautþjálfaður i þvi að veita
með framkomu sinni, og I fáum
orðum, samstarfsfólki sinu lausn
á vandamálum þeirra i daglegu
starfi. Hann var hinn fæddi friö-
flytjandi. ,
Félagshy ggjumaður var
Þorsteinn mikill enda valinn til
forystu á heimaslóðum 1 ung-
mennafélagi sinu og siðan i Sam-
bandi framhaldsskólakennara.
Tónlist unni hann og stjórnaði
kirkjukór i kirkju sinni á Ólafs-
völlum. Hann samdi og helgileik
þann sem sýndur hefir verið i
Vogaskóla um árabil á jólum,
enda var hann trúmaður mikill,
þótt hann flikaði þvl ekki. Hann
var djúpvitur hugsuöur, en bar
ekki á borð tilfinningar sinar fyrir
neinn, nema útvalda.
A stjórnmálasviði stóð
Þorsteini til boða mikill frami.
Þeim frama hafnaði hann, þvi að
i hjarta sinu áleit hann hand-
leiðslu barna og unglinga köllun
sina. Stjórnmálin misstu'dreng-
skaparmann, en börnin unnu
göfugmenni.
Mikið tóm hefur myndast við
fráfall Þorsteins Eirfkssonar, og
verður þaðseint fyllt. Djúpareru
þær undir, sem nú skulu græðast,
en allt grær þó að lokum.
Þorsteinn kvongaöist hinni gáf-
uðu og listfengu konu, Sólveigu
Helgadóttur Hjörvar, sem bjó
honum fagurt heimili, I skjóli
gróðurs og hlýju. Kjörson,
Jóhann, áttu þau. Þeim, háöldr-
um föður og nánustu fjölskyldu er
það i harmi huggun, að ástvinur
þeirra gekk á vegum guðs.
Sveinbjörn Finnsson.
ar, þá mun þjóðinni án alls efa vel
farnast i framtiöinni.
Þorsteinn kvæntist hinn 11.
april 1953 Solveigu Hjörvar,
dóttur hins landskunna rithöf-
undar Helga Hjörvar. Þau áttu
kjörson , Jóhann, og sendum
við hjón þeim mæöginum nú
okkar innilegustu samúðar-
kveðjur við hið ótimabæra og
óvænta fráfall Þorsteins.
Einnig minnumst viö aldraös
föður og barna Sóveigar af fyrra
hjónabandi og biöjum þeim öllum
blessunar.
Sagt er aö Drottinn leggi llkn
meö þraut og ég vil trúa þvi aö
minningin um vammlausan hal
og vitalausan veröi þeim huggun
á erfiöum timum.
Far þú I friði, Þorsteinn Eiriks-
son. Þér fylgir viröing og
hlýhugur frá okkur öllum sem
þekktum þig og mannkosti þina.
Einar Ágiistson.
Þorsteinn Eiríksson — Kveðja