Tíminn - 30.12.1978, Blaðsíða 11

Laugardagur 30. desember 1978.
nti iivioumiMJNu
ÞJÓÐLEIKHCSIÐ
LITLA SVIÐIÐ
HEIMS UM BÓL
eftir
HARALD MUELLER
ÞýOandi:
Stefán Baldursson
Lýsing:
Arni Baldvinsson.
Leikmynd:
Björn G. Björnsson.
Leikstjóri:
Benedikt Arnason.
LeiksviOsstjóri:
Þorlákur Þóröarson.
Harald Muelier heitir einn
áhugaverOasti leikjahöfundur
Þjóöverja um þessar mundir.
Hann býryfir mikilli reynshi, ef
til vfll reynsiu sem örOugt er aö
gleyma, og allt frá þvi hann
flúöi frá heimabæ slnum
Memel, sem nií telst til Sovét-
rikjanna, þegar þriöja rikiö var
komiö i rúst, hefur manneskjan
veriö honum ráögáta.
Harald Mueller
Harald Mueller segir frá
reynslu sinni i leikskrá, þjappar
þar saman ótrúlegri ævisögu
sinni, sem annars skiptir ekki
öllu máli og er I litlu frábrugöin
ævisögum þúsundanna, sem
liföu af hörmungar striösins, en
samt — samt er þaö áhuga-
veröara aö vita hvaö skálda-
augun sáu fyrst, hvort þaö var
friösæl sveit, eöa tryllingsleg
veröld, þar sem engu var í raun-
inni þyrmt og þeir einir kannski
fórust sem komust lffs af úr
hildarleiknum.
Samkvæmt skilgreiningu is-
lenskra yfirvalda á fæöingar-
vottoröi Eistlendinga, telst
Mueller liklega vera fæddur i
Sovétrikjunum, sem er tiltölu-
lega meiniaus afstaöa, þar sem
Lithuania var innlimuö i' Sovét-
rikin eftir strlðiö og þá borgin
Memel um leiö en hún haföi
annars veriö bitbein stórveld-
anna viö Eystrasalt um aldir.
Afstaöa Svia til þessara mála
er aftur á móti háskalegri þvi I
ævisöguágripi Haralds Mueller
segir á þessa leið:
„Ég fæddist 19341 Memel sem
nú telst til Sovétrikjanna. 1 lok
siðari heimsstyrjaldar flúöum
viö — móöir min og tveir yngri
bræöur minir — til Schles-
wig-Holstein. Faöir minn sem
haföi tekiö þátt I bardögum i
Rússlandi, flúöi meö skipi frá
Lettlandi til Svlþjóöar. Þar var
hann settur I búöir fyrir þýska
liðsforingja. Þegar framselja
átti hann og félaga hans til
Rússa reyndi hann aö svipta sig
lifi. Hann skar á báöar púls-
æðarnar og missti mikiö af
blóöi. Vegna þessarar sjálfs-
moröstilraunar og hungurverk-
falls, sem hann haföi tekiö þáttl
skömmu áður varö hann tauga-
veikur. Eftir margra ára dvöl á
sænskum geðsjúkrahúsum var
hann fluttur aftur til Þýska-
lands, þar sem hann lést eftir aö
hafa fengiö fjölda raflosta og
annars háttar meöferö.”
Heims um ból
Umræöan um Heims um ból
Haraldar Mueller hefúr hvorki
veriöhávær né áleitin. Um leik-
ritiö var lítiö skrifaö en þó er
hér á feröinni mjög athyglisvert
leikhúsverk. Logandi af kimni,
snilli, ádeilu og mannlegu lifi en
persónurnar eru þó aöeins tvær,
kona á elliheimili, 68 ára gömul
móöir og sonur hennar sem
kominn er yfir fertugt. Þau eru
slátrarar.
Fjölskyldan hefur rotaö naut,
stungiösvi'n.oghakkaö I pylsur,
hefur hakkaö lifrina I lifrarkæfu
og heigriman I sláturhúsinu er
eins sjálfsögö og heimilisleg og
krossmarkið á náttboröinu, eöa
vatniö i' krananum. Og frú
Werner hefur aftur breytst I
barn og sláturforstjórinn, sonur
hennar, er tekinn aö þreytast.
Heims um ból lýsir heimsókn
sonarins á elliheimiliö þar sem
móöir hans býr. Hann kemur
yrir jól til aö
sækja hana. Hún byrjar aö
pakka niöur, en sonurinn á fleiri
erindi en kemst ekki aö.
Mueller lýsir fangabúðallfi
hinna öldruöu, „þaö er eitt gott
viö dauöann: hannbindur endi á
ellina.”
„Ellin er haröstjóri, þar sem
dauöarefsing liggur viö öllum
ánægjuefnum æskunnar”, svo
haföar séu yfir setningar eftir
La Bruére og La Rochefoucald,
sem höfundur vitnar I, auk ann-
ars. Hann lýsir útskúfun og inn-
antómullfiþeirraer lifa á stofn-
unum, þar sem aumkunarverö
kjör til sálarinnar gera menn
verri en dauöa.
Samt er létt hljóö i þessum
leik, hann er fullur af hlýju og
klmni öörum þræöi.
Leikmynd og leik-
stjórn,
Leikmynd Björns Björnsson-
ar er einkar þénug og „intim”
eins og þaö heitir á vondu máli.
Leikararnir tveir Guöbjörg
leiklist
) Bessi Bjarnason og Guöbjörg
Þorbjarnardóttir sjást hér i
hlutverkum sinum.
(Hmamyndir G.E.)
Þorbjarnardóttir, sem um þess-
ar mundir á 40 ára leikafmæli
(1977) og Bessi Bjarnason ná
þarna óvenjulegum tökum á
áhorfendum og þótt verkiö sé i
einum þætti, og taki meira en
eina klukkustund i sýningu, þá
leiöist engum. Smám saman
hri'slast lif þessarar fjölskyldu
inn meöal viöstaddra. Viö
þekkjum þetta fólk, þekkjum
okkur sjálf, alla grimmdina,
alla vanræksluna og upp-
geröina, sem læsir sig um ein-
staklinga stofnanaþjóöfélags-
ins.
Margar hugsanir koma upp i
hugann meöal annars sú, hvort
stjórnmálamenn séu I raun og
veru eins huglausir af er látið.
Þeir viröasta.m.k. óragir viö aö
búa til nýjar stofnanir, m.a.
fyrir aldraöa og veröa þeir þó
sjálfir aldraöir i fyllingu tim-
ans, þvl eins og sagt er, er „ellin
þó einaleiöinsemenn er til, vilji
menn veröa langllfir”. Benedikt
Arnasyni, leikstjóra hefur
þarna tekist mjög vel.
Lýsing og leikhljóö eru til
fyrirmyndar.
Haraldur Mueller samdi Jóla-
sálminn áriö 1974 á hálfum
mánuöi. Til þessa hefur leikritiö
veriöþýttá fjölda tungumála og
þaö hefur veriö sýnt viös vegar
Framhald á 19. slbu.

N
Hestamenn
Matthias ó. Gestsson:
Hestamenn
Bókaútgáfan Skjaldborg
I þessari bók eru viötöl ,,viö 15
góökunna hestmenn” og 150 ljós-
myndir.
Sennilega er þetta kjörin bók
fyrir þá sem stunda hesta-
mennsku sem sport. Hér er talað
viö ýmsa þá menn sem standa
framarlega viö hestamannamót
og I hestamannafélögum og hér
eru birtar margar fallegar
myndir af mönnum og hestum
sem mjög eru umtalaöir á þvi
sviöi. Ég er ekki viss um aö þessi
viötöl rísihátt aö ööru leyti enþvi
aö áberandi menn úr þessari
hreyfingu tala hér um sin
hugöarmál og þaö segir
auövitaö sina sögu.
Þó er sitthvað skemmtilegt i
þessum viötölum sem ná mun út
fyrir sportiö. Nefni ég þar t.d.
þátt Siguröar Ólafssonar. Og sist
er ástæöa til aö efa þaö aö hestur-
inn á Itök langt út yfir sportmenn
og sportmennsku.
Matthias segir I formála aö
þcssi bók sé hugsuö sem upphaf
aö bókaflokki um hesta og hesta-
menn. Ekki kemur fram hvort
nánar er hugsaö fyrir þvi hvernig
þeim flokki veröi fram haldiö.
Auövitaö koma alltaf fram nýir
menn og nýir hestar en naumast
þó svo efni sé til árbókar af þess-
ari gerö. Hins vegar má á þaö lita
aö mikiöefni er til I tengslum viö
hestana svo aö margt kemur til
greina. Auk þess getur verið um
bókaflokk aö ræöa án þess aö bók
ségefin út á hverjuári.Svoer enn
á þaö aö lita aö þetta er ekki eina
hestabókin sem gefin er út I ár.
Ekki felli ég mig alls kostar viö
þá gerö sem hér er birt af stök-
unni um Sigurö Ólafsson: Siggi
sprettur muna má —
Ég sá þetta einhvers staöar
svona:
— Siggi sprettinn margan má
muna þéttings glaður.
Vel má vera aö vel fari á aö
kalla manninn „Sigga sprett”, og
skal ég ekki blanda mér frekar I
þaö mál.
Sjálfsagt eru myndirnar eitt-
hvaö misjafnar en þaö er mörg
falleg mynd 1 þessari bók.
H.Kr.
Skipstjóri okkar
Ragnar Þorsteinsson:
Skipstjórinn okkar er kona
Sjómannasaga
Bókaforlag Odds Björnssonar
Hér heldur Ragnar Þorsteins-
son áfram aö segja frá Silju og
vinum hennar. Þetta er á ýmsan
hátt óvenjuleg saga aö efnisvah
og gerö. Ög þar ber til fleira en
eitt.
Höfundurinn haföi sjómennsku
aö atvinnu frá bernskuárum, um
þaö bil aldarf jóröungsskeiö.
Siöan var hann forystumaöur I
björgunarsveit eftir aö hann var
setstur aö á þurru landi og sú
sveit fékk stundum verk aö vinna.
Þetta er undirbúningur sem aö-
eins litill hluti rithöfunda hefur
hlotiö.
Þaöer ekki fyrren á efri árum
sem Ragnar gefur sér tóm til ab
skrifa sögur. En hann hefúr
stundaö ritstörfin meö öörum
verkum af þeirri elju og ástundun
er
sem alþýöu manna var töm á
fyrri hluta aldarinnar. Og þaö
lætur nærriaö segja megi.aö hann
hafi vaxiö meö hverri bók til
þessa.
Hér veröur rithöfundarferill
Ragnars ekki rakinn frekar og
ekki vil éghalda þvl fram aö þessi
saga standi framar Hornstranda-
sögunniaf Silju og félögum henn-
ar, endaer súsaga mjög vel gerö.
Við tölum oft um þaö hvort sög-
ur séu sennilegar eöa ekki, og
gerum okkur þá venjulega ánægb
meö hina frægu ályktun: — „Þaö
heföi getaöveriösatt”. En þá er á
tvennt aö lita. Annaö eratburða -
rásin og hitt mannlýsingar.Hvort
tveggja getur fariö út yfir þaö
sem viö köllum hugsanlegt. Ég
kona
held aö Ragnar Þorsteinsson
haldi sig innan hinna trúanlegu
ta kmarka hvaö þetta snertir og er
þó aö visu undarlegt á hvert ráö
Daniel bregöur þegar Silja er far-
inn út á Sæljóninu. Þess er þó aö
gæta aö oft höfum viö staðiö undr-
andiframmi fyrir viöbrögöum og
háttalagi kunningjanna.
Þessi saga Ragnars Þorsteins-
sonar er spennandi hetjusaga.
Slikar sögur eiga fyllilega rétt á
sér og ég held aö þessi bálkur um
Silju Orlygsdóttur og Hiram
frænda hennar muni eiga sér
varanlegri viöurkenningu en
margt þaö sem nú er skrifaö og
meir er mótaö af tlsku liöandi
stundar. Hér hefur nefnilega
veriö reistur minnisvaröi dýr-
mætum einkennum alþýöu-
menningar og veriö l;i stálega
felldur aö jafnréttiskröfum
tæknialdar. Þaöer sérstaba þessa
verks sem viö megum nú skoöa i
heild. Og enda þótt þessi slbasta
saga standi ein og njóti sin svo
sem hressandi skemmtilestur, er
betra aö þekkja verkiö allt og
bókmenntalegt mat verbur aö
leggja á þab I heild.
H.Kr.
mmmmmmmmmmmm—m—mmm^
bókmenntir