Fréttablaðið - 12.09.2006, Side 18

12. september 2006 ÞRIÐJUDAGUR18
fréttir og fróðleikur
Heimilisofbeldi er samfé-
lagslegt mein. Aðeins lítill
hluti mála sem skila sér inn
á borð lögreglu er tekinn til
ákærumeðferðar. Af tæp-
lega 300 málum sem komið
hafa inn á borð lögreglu það
sem af er ári hafa um þrjú
þeirra verið tekin til ákæru-
meðferðar.
Sú staðreynd, að tæplega eitt pró-
sent heimilisofbeldismála sem
komið hafa inn á borð lögreglu það
sem af er ári hafa verið tekin til
ákærumeðferðar, beinir kastljós-
inu að þeim samfélagslega vanda
sem heimilisofbeldi er. Og því
miður er það svo að aðeins lítið
brot ofbeldis sem á sér stað innan
veggja heimilisins kemur til kasta
lögreglu, samkvæmt rannsóknum
sem gerðar hafa verið á lífs-
mynstri þolenda og geranda heim-
ilisofbeldis.
Heimilisofbeldi – margvísleg
alvarleg brot
Hugtakið heimilisofbeldi, í sinni
víðustu og raunverulegustu mynd,
má segja að sé notað til þess að
lýsa því þegar fjölskyldumeðlim-
ur gerist sekur um að kúga þol-
anda, með líkamlegu eða andlegu
ofbeldi, í skjóli friðhelgi heimilis-
ins og tilfinningalegrar, félags-
legrar og jafnvel fjárhagslegrar
bindingar. Vegna þess hversu
ofbeldið er margþætt geta afleið-
ingar þess haft langvarandi áhrif
á þolanda og hans nánustu. Heim-
ilisofbeldi er í þessum skilningi
mannréttindabrot af verstu sort
og líkamstjón sem af því hlýst er
aðeins lítill hluti af djúpstæðri
niðurlægingu sem brýtur niður
sjálfsmynd þolenda.
Erfitt að taka á vandanum
Niðurbrotin sjálfsmynd þolenda
heimilisofbeldis er til þess fallin
að draga úr kjarki þeirra til að
leita sér hjálpar vegna ofbeldis-
ins. Á þeirri forsendu er talið að
aðeins lítill hluti brotanna rati inn
á borð yfirvalda, sem síðan bíður
það erfiða verkefni að taka á vand-
anum með þeim hætti að uppræta
hann varanlega.
Fagfólk, sem hefur verið til
viðtals í Fréttablaðinu undanfarna
daga, er á einu máli um að núver-
andi nálgunarbannslöggjöf sé
óskilvirkt hjálpartæki í baráttunni
við heimilisofbeldi. Þannig lét
Bjarnþór Aðalsteinsson, lögreglu-
fulltrúi í ofbeldisbrotadeild lög-
reglunnar í Reykjavík, þá skoðun
sína í ljós að „brýnt væri að breyta
löggjöfinni á þann veg að lögregl-
an geti sett á nálgunarbann með
skömmum fyrirvara“, svo að hægt
sé að bregðast við aðstæðum á
heimili þolenda með þeim hætti að
skilja ofbeldismanninn frá þoland-
anum fljótt og vel.
Hin austurríska leið
Nágrannalönd Íslands, Danmörk,
Noregur og Svíþjóð, hafa tekið
upp hina svokölluðu austurrísku
leið sem fyrst var kynnt innan
Norðurlandanna á ráðstefnu Stíga-
móta árið 2001, en hún á, eins og
nafnið gefur til kynna, rætur að
rekja í austurrískri löggjöf. Í
henni felst öðru fremur að lög-
reglan fái til þess vald að fjar-
lægja ofbeldismenn af heimili
sínu svo að þolandinn geti losnað
undan kúgun og ofbeldisverkum
með skilvirkum hætti. Innan
tveggja til þriggja daga kveður
síðan dómari upp úr um það
hvernig framhald málsins verður
en þolandinn fær, um leið og nálg-
unarbann er lagt á ofbeldismann-
inn, ráðgjöf og meðhöndlun sem
hjálpar honum að ná jafnvægi að
nýju.
Leiðin byggir því á atriði, sem
talist getur til grundvallarmann-
réttinda, að þolandinn þurfi ekki
að flýja ofbeldismanninn út af
heimili sínu heldur geti litið á
heimili sitt sem traust skjól fyrir
sig og sína. Kjarninn í inntaki
austurrísku leiðarinnar er því sá,
að ofbeldið verði fært út af heimil-
inu en ekki fórnarlömb þess.
Þetta er áhrifarík leið en um
hana hefur ekki náðst sátt á
Alþingi. Kolbrún Halldórsdóttir,
þingkona Vinstrihreyfingarinnar -
græns framboðs, hefur í þrígang
flutt frumvarp sem felur í sér
upptöku austurrísku leiðarinnar
en það hefur ekki verið sam-
þykkt.
Reynsla af lagabreytingum verður
skoðuð
Reynsla af lagabreytingum, og
nýjum verklagsreglum lögreglu
vegna heimilisofbeldismála, verð-
ur að sögn Björns Bjarnasonar
dómsmálaráðherra skoðuð sér-
staklega og það síðan metið hvort
nauðsynlegt er að breyta lögum til
þess að geta tekið heimilisofbeldi
fastari tökum.
Björn mælti fyrir lagabreyt-
ingum á síðasta þingvetri sem fólu
í sér að lögfest yrði sérstök refsi-
þyngingarástæða í lög „þegar náin
tengsl gerenda og brotaþola þykja
hafa aukið grófleika verknaðar,
það er þegar um heimilisofbeldi
er að ræða,“ eins og Björn komst
að orði þegar hann mælti fyrir
frumvarpi sínu.
Í viðtali við Fréttablaðið hefur
Ágúst Ólafur Ágústsson, þingmað-
ur Samfylkingarinnar, lýst því
yfir að nauðsynlegt sé að hafa sér-
ákvæði í lögum sem tekur til heim-
ilisofbeldis en slíkt ákvæði hefur
verið fært inn í sænsk lög. Þessi
leið var rædd sérstaklega innan
refsiréttarnefndar, sem Róbert
Ragnar Spanó veitti formennsku,
en hún komst að því að ekki væri
nauðsynlegt að setja inn sérstakt
ákvæði í lög sem tæki til heimilis-
ofbeldis, heldur ætti núverandi
löggjöf að taka með nægilegum
hætti til þeirra brota sem talist
geta til heimilisofbeldis.
Komum fórnarlamba heimilis-
ofbeldis í Kvennaathvarfið hefur
jafnt og þétt fjölgað frá árinu
1997. Þó að rekja megi fjölgunina
að miklu leyti til aukins krafts í
starfi athvarfsins, og ýmissa sam-
taka sem starfa að umönnun fórn-
arlamba heimilisofbeldis, þá gefur
fjöldi heimsókna vísbendingu um
að alltaf sé hægt að gera betur í
baráttunni gegn ofbeldi í skjóli
veggja heimilisins.
Svona erum við
FRÉTTASKÝRING
MAGNÚS HALLDÓRSSON
magnush@frettabladid.is
Þorbjörn Guðmundsson, fram-
kvæmdastjóri Samiðnar, segir
íslenska
bygginga-
verkamenn
þreytta
á nýjum
vinnutíma
í iðninni.
Hann hafi
skapast
vegna ver-
búðarhugs-
unarháttar
erlendra starfsmanna sem oft
vilja vinna í þriggja mánaða lotum
og fá svo tveggja og þriggja vikna
frí inni á milli á meðan Íslending-
ar fái þau ekki.
Hvaða aðgerða er að vænta
vegna þessa? „Það er verið að
fara yfir allan þennan feril, það
er skráningar, eftirlit og eftirfylgni
með erlendum starfsmönnum og
vonast er eftir úrbótum á þessum
málum á næstunni.“
Þykir þér óeðlilegt að íslensk
fyrirtæki leiti til erlendra verka-
manna? „Við lítum svo á að þegar
skortur er á vinnuafli sé eðlilegt að
atvinnurekendur leiti til þeirra en
sömuleiðis teljum við eðlilegt að
þeir dragi úr eftirspurninni þegar
samdráttur verður.
SPURT & SVARAÐ
BYGGINGARMARKAÐI STJÓRNAÐ
AF ERLENDU VINNUAFLI
Allt í skoðun
ÞORBJÖRN
GUÐMUNDSSON
George W. Bush viðurkenndi nýlega tilvist
sérstakra leynifangelsa bandarísku leyniþjón-
ustunnar og sagði um leið að þeim hefði
verið lokað og fangarnir sendir til Guant-
anamo-herstöðvarinnar á Kúbu. Vangaveltur
hafa verið uppi um hvað forsetanum gangi til
með yfirlýsingunni og hverju hún breyti.
Hvers vegna segir forsetinn frá þessu
núna?
Það eru fimm ár síðan ráðist var á Tvíbura-
turnana, eins og minnst var um öll Banda-
ríkin í gær. Stjórnvöld í Bandaríkjunum hafa
verið gagnrýnd fyrir að enn hafi enginn verið
sóttur til saka fyrir fjöldamorðið. Ætla má að
þau hafi viljað bregðast við því fyrir minning-
arathöfnina. Einnig segir forsetinn að nú sé
lag vegna þess að leyniþjónustan hafi lokið
við að yfirheyra þá fjór-
tán fanga sem í fangels-
unum voru.
Hvers vegna hafa
leynifangelsin verið
svo umdeild?
Eftir að upplýsingum um
fangelsin var lekið í fjöl-
miðla gagnrýndu mann-
réttindasamtök Banda-
ríkjastjórn harðlega
vegna þeirra. Gagnrýnin
fólst í að fangelsin væru
utan laga og réttar og að
samtök eins og Rauði
krossinn hefðu ekki aðgang að þeim.
Hvað gerist næst?
Fangarnir fjórtán eru nú
þegar komnir til Guant-
anamo. Þar hyggst
Bandaríkjaforseti láta
herrétt dæma í máli
þeirra, en til þess þarf að
samþykkja ný lög og vill
forsetinn að þau verði
sett fyrir þingkosningar í
nóvember. Jafnvel sam-
flokksmenn hans hafa
látið efasemdir í ljósi
um þær fyrirætlanir. Enn
um sinn verður unnið
eftir CIA-áætluninni um
leynifangelsi, þótt enginn sitji inni um þessar
mundir, svo vitað sé.
FBL-GREINING: LEYNIFANGELSI CIA
Vekur spurningar um mannréttindi
HEIMILISOFBELDISMÁL
HJÁ LÖGREGLU
Afgreidd sem verkefni 17%
Enn til afgreiðslu 57%
Rannsókn hefur verið hætt 20%
Eru til rannsóknar 5%
Tekið til ákærumeðferðar 1%
Landshlutaskipting
Á höfuðborgarsvæðinu 67%
Á Suðurlandi 14%
Á Norðurlandi 9%
Á Vestfj., Vestur- og Austurlandi 5%
ÁSTÆÐA KOMU Í KVENNA-
ATHVARFIÐ
Stuðningur
2003 75%
2004 82%
2005 70%
Andlegt ofbeldi
2003 78%
2004 84%
2005 87%
Líkamlegt ofbeldi
2003 40%
2004 43%
2005 47%
Ofsóknir
2003 34%
2004 36%
2005 42%
Kynferðislegt ofbeldi
2003 16%
2004 13%
2005 20%
KOMUR Í KVENNAAT-
HVARFIÐ
1997 395
1998 400
1999 298
2000 347
2001 503
2002 435
2003 388
2004 531
2005 557
Ofbeldi í skjóli veggja heimilisins
OFBELDI Vandkvæðum er bundið að uppræta heimilisofbeldi vegna eðli brotsins.
Lítill hluti þess kemur inn á borð lögreglu en töluverð vinna hefur farið fram á vegum
dómsmálaráðuneytisins við að finna lagalegar lausnir á því hvernig best er að taka á
heimilisofbeldinu.FRÉTTABLAÐIÐ/TEITUR
Heildarlausn fyrir snyrtinguna
Lotus Professional
R
V
62
15
B
Á tilboði í september
Arngrímur Þorgrímsson
Sölustjóri hjá RV
Skammtarar
úr ryðfríu stáli
Marathon RVS miðaþurrkuskápur
Sápuskammtari RVS
WC Compact statíf RVS fyrir tvær rúllur
5.423 kr.
4.974 kr.
6.968 kr.
> Meðalatvinnutekjur í milljónum króna árið 2005
3,
4
2,
7
1,
5
3,
6
45-49
ára
55-59
ára
65-69
ára
75 ára
og eldri
Heimild: Hagstofa Íslands