Fréttablaðið - 12.09.2006, Blaðsíða 24

12. september 2006 ÞRIÐJUDAGUR4
Streita er eðlilegt viðbragð manneskju
við atburðum sem hún skynjar sem
hættulega eða ógnandi á einhvern
hátt. Streituviðbragðið gerir fólki kleift
að laga sig að nýjum aðstæðum og
bregðast hratt við ef þörf er á og er
því í raun lífsnauðsynlegt. Streita er
því ekki öll slæm streita. Það er til
dæmis gott að vera hæfilega stress-
aður ef maður þarf að skila af sér
mikilvægu verkefni í vinnunni. Það
verður til þess að maður einbeit-
ir sér frekar að verkefninu og lætur
ekki trufla sig þar til því er lokið. Það
er ekki gott að vera of afslappaður
eða áhyggjulaus því þá kemur maður
hugsanlega engu í verk. Á hinn bóg-
inn er heldur ekki gott að vera of
stressaður því þá er hætta á að fólki
verði lítið úr verki.
Helstu lífeðlislegu einkennin sem
streita hefur í för með sér eru aukið
magn streituhormóna, hraðari hjart-
sláttur og aukin vöðvaspenna. Streita
hefur líka áhrif á hugarfarið og getur
gert fólk fjandsamlegt öðrum. Svo
lengi sem þessi streitueinkenni eru
ekki viðvarandi en ganga hratt yfir
eru þau skaðlaus en þegar þau vara
í langan tíma geta þau haft neikvæð
áhrif á heilsu manna. Langvarandi
streita getur orsakað hjartasjúkdóma,
háan blóðþrýsting, meltingartruflanir,
langvarandi þreytu, höfuðverki, bak-
verki, svefnleysi, pirring og einbeiting-
arleysi svo nokkur dæmi séu nefnd.
Helsta ástæðan fyrir því að streita
verður viðvarandi er að það er eitt-
hvað í nánasta umhverfi fólks sem
truflar og því finnst að ætti að vera
öðruvísi. Þetta geta til dæmis verið
veikindi í fjölskyldu, mikið vinnuálag
eða óöruggt umhverfi.
Vinnutengda streitu er hægt að skil-
greina sem samsafn aðstæðna í
vinnu sem valda flestum streitu, til
dæmis of mörg verkefni miðað við
þann tíma sem er til umráða ásamt
vaxandi gagnrýni eða óþolinmæði
frá yfirmönnum. Vinnutengda streitu
er líka hægt að skilgreina sem streit-
una sem hver og einn upplifir í vinnu,
til dæmis hvort viðkomandi hefur
reynslu eða menntun til að sinna
starfinu. Almennt er vinnutengd
streita þó skilgreind sem samspil
vinnuaðstæðna og eiginleika starfs-
manns sem verður til þess að starfs-
manni finnst hann ekki geta staðið
undir þeim kröfum sem starfið gerir
til hans og að hann muni ekki ráða
við starfið.
Það eru aðallega tvenns konar orsak-
ir fyrir ofstreitu í vinnu. Í fyrsta lagi
orsakir sem finna má í vinnuumhverf-
inu eins og samskiptavandi, upplýs-
ingatregða, ófullnægjandi endurgjöf
eða ótryggt vinnuumhverfi. Í öðru lagi
orsakir sem finna má hjá starfsfólk-
inu sjálfu og eru stundum mjög ein-
staklingsbundin vandamál. Það getur
til dæmis verið streituvaldandi fyrir
þann sem finnst hann eiga að mæta
á réttum tíma í vinnuna á hverjum
morgni að koma korteri of seint.
Oft er hægt að lagfæra vinnu-
aðstæður og gera þær þannig að þær
valdi ekki ofstreitu hjá starfsfólki.
Það er til dæmis hægt að tryggja að
hver og einn viti nákvæmlega hvert
hlutverk hans er á vinnustaðnum
og hver stefna fyrirtækisins er, það
dregur úr óvissu og streitu vegna
hennar. Stundum er þó ekki hægt að
gera breytingar á þennan hátt, það
felst einfaldlega í vinnunni að það er
mikið að gera og fólk þarf að vinna
undir miklu álagi. Sumir þrífast vel
í þess háttar umhverfi en aðrir eiga
erfitt með að aðlaga sig.
Þá skipta viðhorf og hugsanir um
þær aðstæður sem fólk lendir í öllu
máli. Jafnvel þó að fólk telji að vinnu-
álag valdi streitu gleymist stundum
eða er ekki vitað að vinnuálagið er
ekki bein orsök streitunnar, heldur
hvernig hugsað er um aðstæður sem
koma upp í vinnu eða þær túlkaðar.
Þegar svo háttar er lykilatriði að reyna
að breyta hugsunum og viðhorfi til
aðstæðna og gera þær minna streitu-
valdandi á þann hátt.
Virk slökun, gott mataræði og hæfi-
leg hreyfing eru einnig lykilatriði í að
takast á við streitu. Aðrar miður góðar
aðferðir eru ofát, óhófleg áfengis-
neysla, reykingar og sjónvarpsgláp.
Þær gera einungis illt verra og þó það
geti hjálpað í stuttan tíma að slaka á
með því að fá sér drykk eða sígarettu
þá hefur það skaðleg áhrif til langs
tíma.
Vinnutengd streita
Lyf sem vinnur gegn of bráðu
sáðláti hefur verið lýst skað-
laust eftir prófanir á mönnum.
2.600 menn tóku þátt í rann-
sókninni.
Hið virka efni lyfsins heitir
dapoxetín en það er virkar á svip-
aðan hátt og algeng þunglyndislyf.
Munurinn er hins vegar sá að
efnið er mun vægara, ekki þarf að
taka það nema fyrir samfarir og
mun minni hætta er á aukaverk-
unum sem oft fylgja þunglyndis-
lyfjunum.
Niðurstaða rannsóknarinnar
varð sú að á meðan tími samfara
lengdist úr minna en mínútu í 1
mínútu og 45 sekúndur hjá þeim
sem fengu lyfleysu lengdist tími
þeirra sem fengu lyfið mun meira.
Þeir sem fengu 30 mg af dapoxet-
íni lengdu samfaratíma upp í 2
mínútur og 47 sekúndur og þeir
sem fengu 60 mg héldu út í 3 mín-
útur og 19 sekúndur að meðaltali.
Rannsóknin tók 12 vikur.
Of brátt sáðlát hrjáir að sögn
rannsakenda um þriðjung karl-
manna. Þessu lyfi ætti því að vera
tekið fagnandi er það kemur á
markað. - tg
Lyf gegn of
bráðu sáðláti
Nýja lyfið gefur þeim von sem klára of
fljótt.
Vísindamenn hafa fundið horm-
ón sem skýrt getur þyngdartap
af völdum prótínneyslu.
Vitað er að mikil prótíninntaka
dregur úr matarlyst og veldur
seddutilfinningu. Talið er að þetta
sé vegna hormónsins PYY sem
framleitt er í meltingarveginum.
Þrátt fyrir að hormónið hafi verið
þekkt í tuttugu ár var það ekki
fyrr en nýlega sem vísindamenn
komust að virkni þess.
Tilraun sem gerð var á músum
sýndi að ef PYY var ekki til staðar
borðuðu mýsnar mun meira en
eðlilegt er og urðu feitar. Þegar
PYY var bætt í matinn leitaði mat-
arlystin í eðlilegt horf og kjör-
þyngd var náð. Af þessu draga vís-
indamenn þá ályktun að prótínrík
fæða ætti að vera uppistaðan í
mataræði þeirra sem vilja létt-
ast. - tg
Prótín til
megrunar
Prótínrík fæða getur verið megrandi.
Persona.is
EGGERT S. BIRGISSON,
SÁLFRÆÐINGUR SKRIFAR
Ný treyja fótboltaliðs Barce-
lona er merkt UNICEF.
Nýlega tilkynntu íþróttafélagið
Barcelona og UNICEF að þau
ætluðu að hefja samstarf um að
bæta líf barna í þróunarlöndum.
Þau fyrstu sem munu njóta góðs
af samstarfinu eru börn sem
hafa orðið fórnarlömb HIV-veir-
unnar og alnæmis í Svasílandi.
Barselóna kynnti nýja treyju
knattspyrnuliðs síns fyrir árið
2006-2007 sem skartar UNICEF-
merkinu að framan. Þetta er í
fyrsta skipti í 107 ára sögu
félagsins sem félagið hefur sett
merki á treyjurnar.
Auk þess að merkja treyjurn-
ar UNICEF mun félagið veita í
það minnsta 1,5 milljónum evra,
tæpum 134 milljónir króna, á ári
næstu fimm árin til verkefna
UNICEF um allan heim. Pening-
unum verður fyrst varið í HIV-
verkefni í Svasílandi sem miða
að því að koma í veg fyrir smit
milli móður og barns, veita lyf og
heilsugæslu til HIV-smitaðra,
byggja upp forvarnarstarf til að
koma í veg fyrir smit meðal ung-
menna og veita þeim börnum
umönnun sem hafa misst for-
eldra sína vegna alnæmis.
Börsungar styðja
UNICEF
Þetta er í fyrsta sinní 107 ára sögu
fótboltafélagsins Barceona sem merki
hefur verið sett á treyjur þess.
Vissir þú ...
að ein sígaretta eyðir 25 mg af C-
vítamíni?
... að manneldisrannsóknir sýna að
47 prósent kvenna og 36 prósent
fullorðinna karla þjást af D-vítam-
ínskorti yfir vetrarmánuðina?
... að meira en einn áfengur drykk-
ur á dag getur valdið skorti á B1,
B6 og fólínsýru?
... að P-pillan eyðir B6, B12, fólín-
sýru og C-vítamíni?
að þú þarft aukið magn af B6 ef þú
neytir mikils prótíns?
... að B1 getur komið í veg fyrir
bílveiki?
... að B12 getur komið í veg fyrir
timburmenn?
heimild: Ný og betri bætiefna-
biblía
Athyglisverðar staðreyndir
Næstu námskeið og fyrirlestrar
12. sept. Þarmafl óran og heilbrigði
kl 17:30 – 19:00 Helgi Valdimarsson læknir
19. sept. Ayurveda
kl 17:30 – 19:00 Sigurlín Guðjónsdóttir
20. sept. Þú ert það sem þú hugsar. . .
kl 17:30 – 19:00 Guðjón Bergmann
27. sept. Heilsukostur – Matreiðslunámskeið
kl 18:00 – 21:00
28. sept. Candida sýking í líkamanum
kl 17:30 – 19:00 Hallgrímur Magnússon læknir
SÓMABAKKAR
Nánari uppl‡singar á somi.is
*Gildir a›eins ef panta› er fyrir meira en 3.000 kr.
PANTA‹U Í SÍMA 565 6000 / FRÍ HEIMSENDING*