Tíminn - 06.01.1979, Qupperneq 7

Laugardagur 6. janiiar 1979
7

Þaö er ofur eölilegt aö þeim
sem eiga aö standa kjósendum
reikningsskil á a.m.k. fjögurra
ára fresti þyki nokkru skipta aö
störf þeirra veki athygli. En öllu
eru- takmörk sett. Þegar aug-
lýsingin er bersýnilega tekin
fram yfir nytsemdina, þá er of
langt gengiö.
í fyrri grein minni um rann-
sóknar „herferö” ólafs Ragn-
ars Grimssonar á hendur Flug-
leiöum og Eimskipafélaginu
rakti ég aö nokkru margvlslegt
aðhald sem Islensk fyrirtæki
biia við nú. Jafnframt vakti ég
athygli á augljósum annmörk-
um sem á þvi eru, að Alþingi
gerist rannsóknaraöili aö þvi
marki sem tillögumaður vill
vera láta.
Raunar þykir mér ýmislegt
benda til þess að þaö sé ekki
þetta sem I raun vakir fyrir
Olafi Ragnari Grimssyni. Hitt
sé sönnu nær, aö flutningur
þessarar tillögu sé fyrst og
fremst einn þáttur i þvi aug-
lýsingastriöi sem nú geisar og
hann hefur tekið þátt I af llfi og
sál.
Auglýsingin fyrir
öllu
I 39. gr. stjórnarskrárinnar er
ákvæði um, aö deildir Alþingis
geti kosiö rannsóknarnefndir
meö viötæku valdi til aö kafa of-
an I viðkomandi mál og hvaö-
eina sem nefndin telur að þau
mál varði. En umrædd tillaga er
ekki flutt I deild heldur I sam-
einuðuAlþingiogfellur því ekki
undir þetta sérstaka ákvæöi
stjórnarskrárinnar. Þingforseti
benti á þetta þegar tillagan kom
til umræðu. Flutningsmaöur
kvaöst telja þaö meira vert, aö
sem flestir alþingismenn stæöu
á bak við samþykkt tillögunnar
en hUn væri formuð I samræmi
viö nefnd fyrirmæli I stjórnar-
skránni. — Þetta er I meira lagi
hæpiðefrannsóknskal gera I al-
vöru. En málflutningur I sam-
einuðu þingi vekur meiri athygli
að öðru jöfnu!
Sumir telja aö þingmaðurinn
hafi ekki veitt stjórnarskrár-
ákvæðinu athygli I ákafanum
viö aö koma tillögu sinni sem
fyrst á framfæri. Þaö er fremur
óllklegt. En hvort heldur sem
væri, þá er auglýsingabragur-
inn auðsær.
Um þær mundir sem tillagan
kom fram haföi flutnings-
maöurinn nýlega verið I um-
ræðuþætti I sjónvarpi. Samt
sem áöUr var bráölega efnt til
þáttar, þar sem honum gafst
færi á að bera fram slnar 15
spurningar — og fullyröingar —
um meginþættina 1 rekstri og
allri starfsemi hinna tveggja
stórfyrirtækja. — Forstjórar
þeirra fengu svo örfáar minUtur
hvor um sig til að gera grein
fyrir þessu litilræöi!
Litlu siöar efndi Utvarpiö
hljóövarp til sérstaks þáttar
með flutningsmanni einum. Þar
gafet honum tækifæri til að
greina frá fyrirmyndum og
tUlka mál sitt einn og
ótruflaöur.
Ósvífinn
málflutningur
í strlöi er flest leyfilegt aö
sagt er og einnig I auglýsinga-
striöi. Ólafur Ragnar lætur sér
ekki nægja aöflytja þingmál um
umbætur á löggjafarsviði eöa
um almenn framfaramál. Hann
telur þaö liklega ekki nógu
krassandi. Framsöguræöan
fyrir rannsókninni á Eimskipa-
félaginu og Flugleiöum á senni-
lega ekki marga lika i þing-
tiöindunum. 1 nærri tvær
klukkustundir einbeitti ræðu-
maöur sér að þvi aö ófrægja
stjórnir þessara fyrirtækja og
gera fyrirtækin tortryggileg. —
Ekki var aö heyra, að þessi at-
hafnasömu félög, sem rlkið er
hluthafi i og svo þúsundir al-
mennra borgara heföu nokkru
sinni „gengið til góös”. Þvl
meiri voru þeirra meingeröir I
„hans texta og óvandaðri Ut-
leggingu”, eins og Jón Indi'afari
komst aö oröi.
Þaö er örðugt fyrir leikmann
aö staðreyna einstakar full-
Vilhjálmur
Hjálmarsson
Alþingi vinnustaður —
Nýir siðir
Flutningur þingsályktunar-
tiilögunnar um rannsóknir á
Flugleiöum og Eimskipafélag-
inu og allur málatilbúnaöur I
kringum hana leiðir hugann að
þeim breytingum. sem ööru
hverju veröa á yfirbragöi póli-
tiskrar umræöu — og einmitt
eru aö gerast um þessar
mundir.
Þegar ég man fyrst til stjórn-
málabaráttu, fyrir u.þ.b. hálfri
öld,voru blaöaskrif einatt mjög
óvægin og oftpersónuleg I hæsta
máta. Blööin birtu stundum
grein eftir grein sem voru svo
hvassar og illvigar aö til-
gangurinn fór varla á milli
mála: aö brjóta andstæðinginn
niður persónulega. Árásir á
ýmis fyrirtæki voru aö sama
skapi hatramar. — Al-
menningur las þessi skrif og
sjálfsagt hafa þau að einhverju
leyti haft tilætluð áhrif. Ég hygg
þó, að almennt hafi þau ekki
fengiðgóðan hljómgrunn og alls
ekki þegar til lengdar lét. Og
ekki auglys -
ingastofa
yröingar i svona málflutningi
nema þó meöallmikilli yfirlegu.
En einstaka atriöi þekkti ég all-
náiö t.d. þau er vörðuöu flugiö
innanlands og samstarf Flug-
leiöa og Flugfélags Austur-
lands. Þar leyndi sér ekki aö
þaö sem fram var boriö var
vægast sagt bull. — Og aftur og
aftur á meöan ég hlýddi á þessa
furöulegu ræöu komu I huga
minn ummælin I Njálu um frá-
sögn Gunnars Lambasonar: —
Um allar sagnir hallaöi hann
mjög til en lö viöa frá.
Allt ber að sama
brunni
í nefndum Utvarpsþætti varð
Ólafi Ragnari tlörætt um, aö
þjóöþingin gætu ekki staöiö I
stykkinulengur nema koma sér
upp eigin sérfræöingaþjónustu
til þess aö glíma viö alla sér-
fræðingana hjá öörum aðilum I
þjóöfélaginu. Mér skildist m.a.
og ekki slst hjá ýmsum stór-
fyrirtækjum og svo hjá rikis-
stofnunum. Þetta kerfi væri
þegar oröið þróaö i Banda-
rlkjunum, þar sem þingnefndir
heföu tiu og hundruö óháöra
sérfræöinga I þjónustu sinni og
greiddu fyrir býsna háar fjár-
hæðir. — Varla er hugsanlegt aö
þingmaöurinn geri þvi skóna I
alvöru aö einmitt á sama tfrna
og allir tjá sig reiöubUna aö
draga heldur saman skrif-
finnskubáknið margumtalaöa,
þá leggi menn samtimis Ut I
svona fyrirtæki.
Mér sýnist þannig fjölmargt
benda til þess, aö hér sé um
hreinræktaða auglýsingabrellu
aö ræöa til þess fram setta aö
vekja athygli á flutningsmann-
inum sjálfum. Þaö styöur enn
þessa tilgátu aö Ólafur Ragnar
Grtmsson flytur tillögu slna
einn. En það er mjög algengt
eins ogkunnugt er, aö flutnings-
menn séu fleiri ekki sist þegar
um veigamikil mál er aö ræöa.
NU er þaö Ut af fyrir sig þótt
þingmenn flytji mál sem nokkur
auglýsingakeimur er af — og
ekkert einsdæmi! En hér er
óvenjumikið lagt undir einnig
aö því leyti, að ráöist er meö of-
forsi aö mjög þýöingarmiklum
atvinnurekstri og reynt meö
ýmsu móti aö gera hann tor-
tryggilegan. En það gæti vissu-
lega dregiö dilk á eftir sér eins
og þegar hefur verið bent á.
Hugleiðing
að gefnu
tilefni
Síðari grein
smám saman dró Ur þessum
ófögnuði.
Ég fullyröi að þessi varö
þróunin og vitna til alþingis-
tíöinda og stjórnmálablaöa frá
þessu tímaskeiði frá slöustu
áratugum máli mlnu til sönnun-
ar. Þar kemur greinilega I ljós
þróun frá grófyrðum og per-
sónulegum svigurmælum til
málefiialegri umræöu. Og það
var svo komið aö sá þótti nánast
vargur I véum I almenningsáliti
sem geröi sig beran aö persónu-
legum rógburöi. Aö sama skapi
haföi dregiö Ur æsiskrifum um
einstök fyrirtæki og stofnanir.
Ég er sannfæröur um, að viö
sem í raunhöfum upplifaö þessa
þróun teljum hana af hinu góöa
að hér hafi verið stigið skref I
átt til manneskjulegri sam-
búðarhátta.
En Adam var ekki lengi I
Paradis þvi á þessu hefur nU
aftur oröiö augljós breyting I
gagnstæöa átt. Meira og minna
rætin skrif I æsistíl hafa skotið
upp kolli og magnast ört. For-
ystumenn i stjórnmálum hafa
einkum oröiö fyrir baröinu á
hann (Noreg) brenndan og
sviðinn og eyddan mun ég nefna
stafiibUa mtna og fá mönnum
fóöur og nafnbætur þeim, er
mest hafa fram gengiö I þessu
starfi sem vér munum nU upp-
hefja I sólarroð.
Á öllum timum eru uppi menn
sem í einlægni eru sannfæröir
um, aö velferöarsamfélag veröi
aöeins byggt á rUstum þeirrar
þróunar, sem kynslóöirnar á
undan þeim hafa byggt upp.
Fyrir þá sem þannig þenkja
gæti það veriö freistandi aö
lama eöa brjóta niður sterka
stofna t.d. i atvinnullfi á lög-
bundinn hátt eftir rannsóknar-
leiðinni. HUn gefur kjöriö tæki-
færi til aö vekja grunsemdir,
sem gera sitt „gagn" hvort sem
sannar reynast eður ei.
Enda þótt æsileg stjórnmála-
skrif slðustu missera og t.d.
jafnvægislaus og öfgafullur
málflutningur upphafsmanna
„rannsóknarréttarins” leiöi
hugann aö þvl sem hér var aö
vikið, þá eru orsakir þessa at-
ferlis aö langmestu leyti annars
eölis. Þær eru aö minni hyggju
einfaldlega og fyrst og fremst
skorturá jarðsambandi: tengsl-
in við atvinnulifið og við fram-
farasókn fólksins I 100 ár eru
ekki nægilega traust og lifandi.
— Eitt mikilsveröasta viöfangs-
efiii þjóöar með sögu og menn-
jngu íslendinga aö baki er ein-
mitt aö treysta þetta samband,
sem vel má kalla „þráöinn aö
ofan”. — Þetta ber aö hafa I
huga þegar fjallað er um slik
mál á borð viö rannsóknartil-
lögu þá sem hér hefur verið gerö
að umtalsefni og svo um aöra
þætti landsmálabaráttunnar
sem eru af likum rótum runnir.
Við hljótum öll aö geta orðiö
ásátt um, aö Alþingi Islendinga
megi aldrei veröa stöönuö stofn-
un, heldur þurfi að þróast meö
breyttum þjóöfélagsháttum á
hverjum tima. Aö sjálfsögöu
greinir menn á um þaö, á hvern
veg sU þróun þurfi aö veröa stig
af stigi. En flestir ætla ég þó aö
geti oröið á eitt sáttir um, aö
stefna aö þviaö Alþingi verði I æ
vaxandi mæli — ekki aug-
lýsingastofnun, heldur vinnu-
staður þeirra, sem þjóðin velur
til þingsetu I frjálsum kosr.ing-
um.
rógburöinum. En fleiri hafa
vissulega fengið sinn skammt.
Opinberlega hafa siödegisblööin
einkum oröið vettvangur fyrir
þessa nýsköpun, sem svo hefur
bergmálað I fleiri blööum á Al-
þingi og I rlkisfjölmiðlunum.
T.d. hefur sjónvarpið flutt viö-
talsþætti, sem eru aö hluta svo
ruddalegir, aö venjulegu fólki
kemur í stans.
Freistingin mikil
Þegar verst lætur er I senn
vegið aö æru einstakra manna
ogleitast viö aö lama starfsemi
fyrirtækja og stofiiana sem t.d.
mikiö kveður aö i atvinnu- og
viöskiptalifi.
— Fræg eru þau fyrirmæli
sem foringi gefur striösmönn-
um (Gerpla) ef á vegi þeirra
verði eitthvað bitastætt: —
kvernhUs, veltiö þvi um koll,
hlöðu, látiö upp ganga, brU,
brjótið hana, brunn, migiö i
hann, þvi þér eruð frjálsunar-
menn Noregs. — og gaf svo
fyrirheit: — Þá er vér höfum