Tíminn - 29.11.1979, Síða 7

Fimmtudagur 29. nóvember 1979
7
Hverjar eru horfur
um afkomu bænda?
Þessi spurning brennur á
vörum margra manna viös-
vegar um land um þessar
mundir og ekki sfst bænda.
Orsakir þess aö menn spyrja
eru tviþættar. Þaö er annars-
vegar vegna þess aö óvenju
mikiö hefur þurft aö flytja af
búvörum á erlendan marícaö á
þessu ári og hinsvegar er vitaö
aö búskapurinn hefur oröiö
bændum óvenju kostnaöarsam-
ur þetta ár vegna haröinda og
jafnframt hefur framleiösla bú-
vöru minnkað.
Nýlega birti Hagstofa Islands
skýrsluum tekjur atvinnustétta
landsins á slðasta ári og kemur
þá i ljós að bændur hafa aldrei
komist jafnnærri þvi að ná tekj-
um viðmiðunarstéttannaeins og
þá. Aö meðaltali höfðu kvæntir
bændur 95,6% af tekjum viö-
miðunarstéttanna.
Ef við litum á siöustu 10 árin
eru hlutföllin þessi:
1969 74,6% af tekjum
1970 78,9% - -
1971 73,4% - -
1972 81,4% - -
1973 81,5% - —
1974 77,8% - -
1975 73,7% - —■
1976 70,7% - -
1977 77,7% ~ -
1978 95,6% ~ —
Bráöabir göatala
A s.l. ári fór saman hagstætt
árferði, miklar afuröir og göö
skil á afurðaverði m.a. vegna
þess aö rikissjóöur greiddi þá
1.300 milljónir króna aukalega i
útflutningsbætur til aö unnt væri
aö greiöa fullt verö fyrir sauö-
fjárafurðir.
Tekjur kvæntra bænda hækk-
uðu frá árinu 1977 um 92,9% og
þó náðu þær ekki þvi aö skila
sama tekjuhlutfalli til þeirra
eins og viðmiðunarstéttirnar
fengu. Tekjur viömiöunarstétt-
anna hækkuöu um 58% frá 1977.
Bilið lengist aftur
A s.l. sumri var frá þvi skýrt
að bændur, sem héldu búreikn-
inga 1978 heföu fengiö 112%
tekjuhækkun frá árinu á undan
og heyrðist þá 1 fjölmiölum og
meöal stjórnmálamanna aö nú
heföu bændur fengið hærri tekj-
ur en aðrir i landinu og nú væri
ekki lengur ástæöa til aö þeir
fengju veröhækkanir á búvöru,
svo sem venja hefur veriö til á
haustin.
Þvi varð fyrirstaða á aö fá
viöurkenningu á haustveröinu
aö þessu sinni er skaöaöi
mjólkurframleiöendur um
nokkur hundruö milljónir
króna.
A þessu hausti blasir það við
aö vanta muni i útflutnings-
bætur fyrir s.l. verðlagsár um —
3,5 milljarö króna eða a.m.k.166
kr. á hvert kg. kjöts frá siðasta
ári og um 10 kr. á hvern
mjólkurlitra almanaksársins.
Þá er útlit fyrir að mjólk
þessa árs veröi 3% minni en á
s.l. ári og aö dilkakjöt verði
800-900 tonnum minna en 1978
eöa 7-9%. Samhliöa minnkandi
afuröum og lakari skilum á af-
uröaveröi, þá hafa bændur orðið
að kosta meiru til búrekstursins
en oftast undan farin ár. Þvi
viröist viö blasa aö tekjuhlutfall
bænda i samanburði viö aöra
muni lækka verulega aftur á
þessu ári.
Kref jast skýrra svara
Einn þáttur er þó óviss ennþá
i þessu. Þaö er enn I óvissu
hvort rikissjóður muni létta af
bændum verulegum hluta þess
halla, sem oröiö hefur á útflutn-
ingnum á þessu ári.
Eins og fram hefur komiö I
fréttum lá fyrir Alþingi I vor til-
laga um aö aöstoöa bændur I
þessu efni með viöbótarfé 3000
millj. króna. Sú tillaga hlaut
ekki afgreiðslu þvi stór hluti
þingmanna gekk út, þegar til at-
kvæðagreiöslu um hana kom.
Litb seinna skipaöi fyrrv. land-
búnaðarráöherra nefnd til aö
fjalla um þetta mál, auk vor-
harðindanna.
Sú nefnd varö ekki sammála
um afgreiöslu þess, en meiri-
hluti hennar studdi tillögu um
3000 millj. króna aukaaðstoð á
þessu ári. Þrir stjórnmálaflokk-
ar fluttu tillögur á Alþingi i
hauster gengu I sömu átt, en af-
greiðsla fékkst ekki fyrir þing-
rofiö, svobændurveröa að biöa i
óvissu fram yfir kosningar til að
fá úr skoriö, hvort þessi aöstoö
fæst. Þaö er full ástæöa fyrir
bændur að ganga eftir þvi viö
frambjóöendur i Alþingiskosn-
ingunum nú hver afstaða þeirra
er til þessa máls og krefjast
skýrra svara af þeim i þessu
efni.
Viðbúnir þvi versta
Framleiösluráð landbúnaöar-
ins hefur reynt aö meta stöðu
landbúnaöarins á yfirstandandi
verölagsári. Margt er þar I
óvissu og þaö mest, hvaö selt
veröur innanlands af búvöru-
framleiðslunni. Þar koma
niöurgreiöslurnar til meö að
hafa mikil áhrif.
Nú hafa tveir stjórnmála-
flokkar lýst yfir aö þeir muni
draga úr niöurgreiöslum fái
þeir afl til þess i kosningunum.
Þetta eru Alþýöuflokkurinn og
Sjálfstæðisflokkurinn. Innan-
landsneyslan getur þvi minnkaö
verulega ef svo fer aö niöur-
greiöslur veröi verulega skertar
og þaö þýöir meiri útflutning og
aukinn halla af þeirri ástæöu.
Einnig eru sterk öfl sem vilja
skeröa útflutningsbótarétt
bænda.
Útflutningur getur þvi oröið
meiri en Framleiösluráö hefur
áætlað og þvi er ekki ástæöa til
að flika neinum tölum I þessu
efni. En ástandiö gefur ekki til-
efni til bjartsýni um afkomu
bænda. Viö hljótum aö vona hiö
besta en vera viöbúnir hinu
versta. 1 þessuljósiberaö skoöa
þá tilkynningu sem send hefur
verið til bænda um verðábyrgð
áriö 1980,
Skrifaö ll.nóv. 1979
Gunnar Guðbjartsson.
viömiöunarstéttanna
Spjáll um síðustu ríkisstjóm
Valþór
Stefánsson
——i——
Hvernig hefur siöasta rikis-
stjórn staöiö sig? Misjöfn svör
fengust viö þessari spurningu,
en liklegast myndu þó flestir
svara eitthvað á þessa leiö:
„Hún hefur staðiö sig illa”. En
viö hvaö er miðaö? Finnst ekki
flestum, aö allar rikisstjórnir
standi sig illa? Ef til vill myndu
margir benda á rikisstjórnir
fyrir áratugum síðan, sem
dæmi um góöa rikisstjórn, þvi
fjarlægöin gerir f jöllin blá. Til
aðfólk getisvaraö svona spurn-
ingu af raunsæi, þá veröur þaö
aö reyna aö gera sér grein fyrir
þvi, hvaöa möguleikar eru til
athafna fyrir viðkomandi stjórn
völd, vegna aöstæöna i þjóöar-
búskapnum og I heimsviöskipt-
um. Einnig veröur fólk aö taka
inn I dæmiö hvaöa kröfur um-
fram aörar þaö gerir til stjórn-
valda.
Tveir stjórnarflokkanna, Al-
þýöuf lokkurinn og Alþýöu-
bandalagiö, lofuöu miklu meiru
fyrir siöustu kosningar, en
rikisstjórnin efndi. Þaö atriöi er
velþekkt,þvi allt er svoauövelt
i stjórnmálum á meðan stjórn-
málamenn eru i stjórnarand-
stööu og sérstaklega rétt fyrir
kosningar, þótt flesta þeirra
vanti ábyrgöartilfinningu, þeg-
ar mynda á rikisstjórn. Olafur
Jóhannesson ásamt flokks-
bræörum sinum, foröaöi okkur
frá stjórnarkreppu og myndaöi
fyrrverandi rikisstjórn, þegar
aörir höföu gefist upp. Annars
hefði verið efnt til nýrra kosn-
inga. Já og ef til vill aftur og aft-
ur. Er ekki best aö hafa kosn-
ingar sem oftast? Oft er talaö
um fjármálabruðl stjórnmála-
manna. Hvaö haldiö þiö aö
svona kosningar kosti þjóöina?
Þaö er nógu mikiö til þiess, aö
stjórnmálamenn ættu ekki aö
efna til þeirra oftar en brýna
nauðsyn ber til.
Þegar rikisstjórnin tdk vií
völdum, var hér rúmlega 50%
veröbólga, óhugnanlegt skulda-
farg við útlönd og Seölabankann
og þaö sem verst var, aö at-
vinnumálin voru I lamasessi,
eins og t.d. fiskvinnslan og
sjávarútvegurinn.
Stefna stjórnarinnar var I
mjög grófum dráttum þessi: 1.
Full atvinna veröi I landinu. 2.
Verðbólgan á árinu yrði um
30%. 3. Skuldafargiö viö útlönd
myndi minnka i stað þess aö
aukast, eins og alltaf áöur.
Hvernig hefur tekist aö fylgja
stefnunni eftir? Full atvinna
hefur haldist. Veröbólgan á þvi
ári, sem stjórnin sat, frá ágúst
1978-ágúst 1979, var 41,9% eöa
u.þ.b. 12% hærri en I stefnunni.
Útlit var fyrir að takast myndi
aö grynnka á skuldafarginu, en
nú er ljóst, aö þaö muni ekki
takast nema aö litlu leyti. Skuld
við Seölabankann hefur þó
minnkað. Hér má geta þess, aö
skuldir viö útlönd komust I tiö
fyrri vinstri stjórnar ólafs Jó-
hannessonar I 25% af þjóöar-
framleiöslu. í tiö rikisstjórnar
Geirs Hallgrimssonar komust
skuldirnar i 34% af þjóöarfram-
leiöslu. Nú er áætlaö aö skuld-
irnar séu 33% af þjóöarfram-
leiöslu.
Núber að geta þess, aö þetta
ár hefur verið einstaklega erfitt
fyrir stjórnvöld, ekki bara hér á
landi, heldur allt I kringum okk-
ur. Verðbólgan jókst I öllum ná-
grannalöndum okkar á meðan
hún minnkaöi hér um 10% frá
árinu áður (úr ca. 52% I ca.
42%). Hins vegar er veröbólgan
nú aftur aö aukast i hálfgeröu
stjórnleysisástandi „auglýs-
ingaráöherranna.” Aöalvanda-
málið stafaöi af hinum geysi-
miklu oliuveröhækkunum á
þessu ári vinstri stjórnarinnar
og reikna má með, aö þær,
ásamt aukinni veröbólgu i ná-
grannalöndum okkar, hafi stuöl
aö aö u.þ.b. 10% meiri verö-
bólgu hér en annars heföi oröiö
(þ.e. á timabilinu ág. ’78-ág.
’79). Ef þetta hefði ekki gerst,
heföi veröbólgan trúlega veriö
nálægt þvi, sem I stefnunni segir
eöa u.þ.b. 30% og skuldafargið
heföi minnkað mun meira. Auk
þess voru veöurguöirnir okkur
ekki hagstæðir, þvi hér á landi
voru bæöi vorharöindi meö
versta móti og sumarið bæöi
stutt og lélegt. Þetta hefur auö-
vitaö áhrif til aukinnar verö-
bólgu, þótt mikið af þeim áhrif-
um lendi á timabilinu sept-nóv.
’79. Þetta voru allt erfiöleikar,
sem enginn bjóst viö og menn
meö ábyrgöartilfinningu skjóta
Framhald á bls. 19.
Aratugur Framsóknarflokksins
Þessi mynd af Eysteini Jóns-
syni, fyrrum formanni Fram-
sóknarflokksins og ráöherra,
var tekin við opnun hringvegar-
ins 1974, en Eysteinn vann öllum
mönnum meira aö þvi stórmáli.
A þessum áratug hefur Ey-
steinn annars variö starfskröft-
um sinum ekki sist til þess aö
knýja fram þau hugsjónamál
Framsóknarmanna sem lúta aö
náttúruvernd og æskilegri
þróun umhverfismála. A þess-
um árum hafa s tórsitlgar fram-
farir oröiö I öllum þeim málum,
útivist veriö skipulögö, unniö aö
bættri umgengni á hálendinu og
þjóögaröar og fólkvangar
opnaðir, auk verulegra áfanga I
friöunarmálum.