Tíminn - 08.03.1980, Síða 9

Laugardagur 8. mars 1980
13
Minning
Edilon
Kristófersson
Ölafsvik
Fæddur 15. sept. 1905
dáinn 27. febr. 1980.
1 dag veröur jarðsettur frá
Ólafsvlkurkirkju einn af gömlum
sjógörpum Ólafsvlkur, Edilon
Kristöfersson. Hann lést á Land-
spítalanum I Reykjavlk þann 27.
febr. s.l.
Edilon var fæddur I Ólafsvik og
átti þar heima alla ævina, aö
undanskildu siöasta æviárinu I
Reykjavlk.
Foreldrar hans voru hjónin
Kristófer Sigurösson, sjómaöur I
Ólafsvlk, og Vigdls Bjarnadóttir.
Var fjölskyldan kennd viö bæinn
„Kaldalæk”, þar sem þau áttu
heima.
.Kristófer faöir Edilons var
mikill sjósóknari I Óiafsvik, en
farkostimir 1 þá daga voru opnir
árabátar. Hann drukknaöi I fiski-
róöri ásamt allri skipshöfn þar á
meöal einum sona hans. Edilon
var þá 13 ára. Hann varö þvl
snemma aö taka jjátt I haröri
baráttu fyrir llfinu sem fyrir-
vinna heimilisins ásamt fóstur-
bróöur slnum, Ingva Kristjáns-
syni, sem á nú heima I Stykkis-
hólmi, en milli þeirra hafa ávallt
veriö traust og sterk vinabönd.
Edilon byrjaöi sem sjómaöur 14
ára gamall og var þaö nær óslitiö
I rúmlega 40 ár, þar af mörg ár á
togurum, en I þá daga komust á
slik skip ekki nema hraustustu
fiskimennirnir. Þaö var heldur
ekkert léttaverk aö róa á opnum
róörarskipum frá hafnlausri
strönd á þessum árum. Eftir
strangan róöur þurftu þessir
menn aö setja upp þunga bátana
á slnu eigin afli eftir hvern róöur.
NUtlmafólk fær ekki skiliö
hvernig þetta er hægt, en þetta
varö aö vera hægt, um annað var
ekki aö ræöa, en margir báru
þessa menjar alla ævina. Edilon
uppliföi þar á 40 ára sjómannsævi
aö vera I takt viö framfarir — vél-
knUin skip og hafnarbætur. Hann
tók þátt I þeim framförum I
sjávarþorpinu slnu Ólafsvlk af llfi
og sál.
Edilon haföi sérstaka hæfileika
sem sjómaöur. Hann var meöal
þeirra fágætu sjómanna, sem
þekkti öll miö á Breiöafiröi og I
kringum Snæfellsnes eins og
stofugólfiö heima hjá sér. Þaö
þurfti ekki mælitæki I báta sem
Edilon var innanborös á Breiöa-
fjaröarmiöum. Hans leiösögn var
örugg og veöurglöggur var hann
meö afbrigöum. Eftir aö hann
hætti sjósókn fræddi hann unga
sjósóknara um leyndardóma
miöanna. Allir undruöust hæfni
hans á þessu sviöi. Um langt
árabil var Edilon fenginn til aö
vera lóös á erlendum skipum, er
þurftuaö sigla milli hafna á Snæ-
fellsnesi, enda fáir kunnugri um
Breiöafjörö.
Áriö 1933 gekk Edilon aö eiga
eftirlifandi konu sina, Lilju
ÁgUstsdóttur frá Lýsuhóli 1
Staöarsveit, frábæra dugnaöar-
konu. Þau stofnuðu heimili I
ólafsvlk. SambUÖ þeirra var
farsæl. Þau voru samstiga I aö
komast upp Ur fátækt og kreppu
fyrstu sambUöaráranna, enda
bæöi hamhleypur til allrar vinnu.
Lilja AgUstsdóttir er sérstökum
hæfileikum gædd sem
handiönaöarkona. Þau eignuöust
fjögur börn, sem öll eru uppkom-
in:
Aöalheiöur, gift Sveini
Kristjánssyni kennara I Reykja-
vlk, Magnea, gift Hellert
Jóhannessyni, rannsóknarlögrþ.
Rvk. Kristófer, giftur Asthildi
Geirmundsdóttur, ólafsvlk.
GUstaf, giftur Bergljótu óladótt-
ur, kennara. Barnabörnin eru 13.
öll eru börn þeirra myndarfólk,
sem eiga traust samferöamanna,
hafa fengiö I arf dugnaö og mann-
kosti foreldra sinna.
Meö Edilon Kristóferssyni er
fallinn I valinn einn af tlmamóta-
mönnum ólafsvlkur. Hann liföi I
æsku timabil fátæktar og harörar
baráttu ibUanna viö aö draga
björg f bU til aö framfleyta llfinu.
Hann er einn af þeim sem ekki
bognaöi, enda þeim eiginleikum
gæddur aö sjá fremur bjartari
hliöar lifsins. Hann liföi mikl-
ar umbreytingar í heimabyggö,
tók þátt I framförum, af sönnum
áhuga, þar stóöu hans rætur.
Edilon var alla ævina sannur
félagshyggjumaöur. Hann tók
virkan þátt I verkalýösbarátt-
unni, var einn af frumherjum I
réttlætisbaráttu fyrir bættum
kjörum I sinni heimabyggö. Hann
var einn af áhugamönnum og
stofnandi samvinnuverslunár I
ólafsvlk 1943, sem rauf atvinnu-
lega einokun á staönum meö
byggingu nýtlsku frystihUss og
Utgerö. Meö sama áhuga var
hann einn af stofnendum bygg-
ingarsamvinnufélags, sem
byggöi 10 IbUöarhUs 1943-1945.
Þau Lilja og Edilon eignuöust eitt
hUsiö, „Arnarholt” aö Grundar-
braut 14 þar sem þau áttu fallegt
heimili allt til 1978, er þau fluttu
til Reykjavlkur aö Asparfelli 6.
Eftir aö Edilon hætti sjó-
mennsku hóf hann störf viö fisk-
verkun, aöallega I frystihUsinu.
Vann hann svo til óslitiö fram á
siöustu árin, jafnvel eftir aö hann
missti heilsuna. Hann var Urvals
verkamaöur viö hvaö sem hann
starfaöi, vinsæll hjá öllum, enda
glaövær og tillögugóöur. Hann
lagöi ávallt gott til mála, enda
gæddur miklum félagsþroska og
fifsreynslu.
Edilon var sérstaklega fróöur
um menn og málefni, haföi stál-
minni, var mikill sögumaöur,
hann haföi yndi af þvf aö rifja upp
atburöi liöinna ára og kunni
ógrynni af kveöskap og drápum
eftir ýmsa samferöamenn, er
skaöi aö ekki skyldi hafa veriö
unniö aö þvi aö skrá eftir honum
þennan fágæta fróöleik. Edilon
var frændrækinn meö afbrigöum
og mikill fjölskyldufaöir.
Ég átti þvl láni aö fagna aö eiga
tnlnað hans og traust, þar sem
mér fannst mest áberandi I fari
hans var væntumþykja hans til
umhverfisins. Saga byggöarlags-
ins, örnefnin, fiskimiðin/fá aö lifa
meö og taka þátt I framförum.
Allt auögaöi þetta lff hans og til-
veru, létti honum llfsbaráttuna og
heilsuleysi slöustu árin. Sllkir
menn hafa áhrif, skilja eftir sig
góöar minningar.
Ég þakka Edilon samfylgdina.
Fyrir hönd Ólafsvíkur flyt ég hon-
um þakkir fyrir framlag hans viö
aö gera ólafsvlk aö byggilegum
staö, sem nU á bjarta framtfö.
TrU hans á staðinn bilaöi aldrei,
hann liföi þaö aö sjá þá trU rætast.
Viö hjónin flytjum Lilju, börn-
um þeirra og öörum ástvinum
hans innilegustu samúöarkveöjur
og biöjum guö aö blessa þeim
minninguna.
Minningin um lif og starf Edi-
lons Kristóferssonar mun lifa.
Alexander Stefánsson.
✓ '

Baltasar i nýjum
myndheimi
Spænsk-íslenski málar-
inn Baltasar, hefur nú
dvalið hér á landi í tvo
áratugi eða svo, og fpam-
lag hans til listarinnar
hefur verið margvíslegt.
Það má benda á f rábærar
teikningar hans í Lesbók
Morgunblaðsins, en í því
sambandi lærðu margir
nafn hans í fyrsta skipti,
og svo hefur hann gjört
fjölda bóklýsinga, og
smám saman hefur til-
vist þessa myndlistar-
manns seytlað inn í vit-
und okkar, inn í íslenskt
þjóðlíf og listheimur hans
er nú ógreinanlegur frá
okkar eigin.
A hinn bóginn hafa málverk
hans lfklega ekki átt eins
greiöan aögang aö „gáfumönn-
unum”. Þessi forneskjulegi
dimmi litur sem uppruna sinn á
1 safnkulda og rökkri miðálda,
samlagaöist ekki hinum frjálsa
og djarfa tónstiga Noröur-
Evrópu og tslands, þrátt fyrir
annars afburöa góöa tækni bæöi f
teikningu og eins 1 listmálun, og
maöur haföi þaö hálfvegis á til-
finningunni aö hann myndi
aldrei losna úr hlekkjum viö
skólastll betri myndlistarskóla
á Spáni og hinnar spænsku
myndheföar.
Aö vlsu voru málverk hans
metin, einkanlega portret og
glæsilegar hestamyndir, þar
sem íslenski brúkunarklárinn
birtist I anda arabiskra gæö-
inga, er runnu meö eldhraöa
yfir landiö.
Eftir aö hafa séö erlendar
landkynningarkvikmyndir,
varö mér þaö ljóst, að Utlend-
ingar sáu landið betur aö mörgu
leyti en íslendingar. Eins og
maöur greinir hljómfall og
dialekt skyldra erlendra mála
mjög auðveldlega, er öröugra
fyrir okkur aö greina viss ein-
kenni vorrar eigin tungu.
tsland varö aö mála á vissan
og heföbundinn hátt, og þær
heföir má rekja I listaskóla
Noröurlandanna og þeirrar
venju er hér hafði skapast.
Þó Baltasar sé I vitund okkar
oröinn Islenskur fyrir löngu,
haföi málverk hans ekki náö þvi
er maöur gjarnan nefnir þjóö-
legri fótfestu. Hann var dálítiö
einn á báti I myndverkinu, meö
hina dimmu og gráu liti er bar
fyrir augu hans og hjarta.
Og framundan virtust hin
brúnu og gráu litahöf, er aldrei
ætluöu aö taka enda.
Ný leið fundin.
Þaö var þvi sérstakt ánægju-
efni aö heimsækja sýningu hans
á Kjarvalsstööum núna, en sýn-
ingin stendur frá 1.-16. þessa
mánaðar. Nú hafa oröiö alger
umskipti, hinn dimmi og forn-
legi litur er horfinn og viö okkur
Pétur
Behrens
Þeir Baltasar og Pétur
Behrens „leiöa nú saman hesta
sina” á Kjarvalsstööum, en þeir
eiga þaö sammerkt aö vera
fæddir undir erlendum himni,
en gjöröust sföan íslendingar og
starfa aö myndlist, og hluti af
myndheimi þeirra er m.a. Is-
lenski hesturinn. Þeir sýna nú
báöir á Kjarvaisstööum, sá
fyrrnefndi f vestursal, en Pétur
Behrens sýnir I suöurgangi
vesturálmu, þar sem gjört hefur
veriö ágætt sýningarpláss fyrir
minni sýningar.
Þetta er ný hugkvæmni I
notkun hússins þótt auövitaö
hafi ýmsar myndir áöur veriö
sýndar á þessum staö, en þá
venjulega til aö auka rými fyrir
viöameiri sýningar.
Um sýningu Baltasars hefur
veriö fjallaö sérstaklega, þvl
þarna eru tvær sýningar á sama
tlma, en ekki er um samsýningu
tveggja listamanna aö ræöa.
Pétur Behrens
Pétur Behrens er ekki mjög
þekktur myndlistarmaöur á
höfuöborgarsvæðinu, þótt
kunnur muni hann^ mörgum
utan sinnar heimabyggöar,
fyrir austan fjall, og þá sér I lagi
fyrir afskipti sln af hrossum.
Hann er kynntur sýningargest-
um meö svofelldum oröum:
Pétur Behrens er fæddur 1937
I Hamborg I Þýskalandi. Þar
vann hann á teiknistofu um
skeið en stundaöi.slöan nám viö
Meisterschule fur Grafik og
Hochschule fur Bildende Kunste
I Berlin 1956-60. Hann fluttist til
Islands 1962, geröist slöar Is-
lenskur rlkisborgari og býr meö
fjölskyldu sinni I Keldnakoti I
Flóa. Pétur Behrens stundaöi
lengst af myndlist meö öörum
störfum en hann hefur einkum
fengist viö auglýsingateiknun,
teiknikennslu viö myndlistar-
skólana I Reykjavlk auk þess
sem hann hefur helgaö Islenska
hestinum ótalinn tlma. Mynd-
listin er nú aðal viöfangsefni
hans. Pétur Behrens sýndi I
fyrsta sinn myndir slnar á Sel-
fossi 1976 og er þetta þvl önnur
einkasýning hans á Islandi.”
Pétur Behrens sýnir um þaö
bil 50myndir á Kjarvalsstööum.
Teikningar, vatnslitamyndir og
ollumálverk og kemur hann
vlöa viö. Hann málar landslag,
hesta og sitt nánasta umhverfi
fyrir austan.
Joaas Guðmundsson
MYNDLIST
blasir ólýsanleg gleöi og vegir
liggja til allra átta.
Alls munu sýndar þarna 42
myndir. Allar stórar, eöa flest-
allar aö minnsta kosti. Þarna
eru 8 myndir viö Fáka Einars
Benediktssonar, þrjár eöa
fjórar viö annaö skáld, Pablo
Neruda, en siðan koma önnur
myndefni og fjölbreytnin er
ótrúleg, enda þótt hamin sé
innan hins nýja myndheims, er
nú er fundinn.
Ahrifamesta verkiö er llklega
Sakarof Kenningum hafnaö og
Veldi sem var. Annars er þaö
fyrst og fremst þessi nýi mynd-
heimur er vér fögnum, þvl afli
sem nú hefur verið leyst Ur læö-
ingi, án þess að nokkuö hafi I
rauninni glatast er verömætast
var áöur.
Og fögnuöur okkar er mikill
og einlægur.
Vandi að tengjast nýlist.
Þaö er ávallt nokkur vandi er
þvl fylgir fyrir rótgróna málara
aö tengjast nýlist, eöa endur-
nýja sig I viöhorfum samtlm-
ans. Viö höfum næg dæmi um
nær fáránlega eftiröpun, dæmi
um baö. beear eneinn áraneur
næst og ver var fariö en heima
setiö. Stökkbreytingar eru yfir-
leitt ekki æskilegar, af þvl aö
þær mistakast svo oft, og þótt
hræösla og Urræöaleysi sé ekki
öllu betri kostur, þá er þaö einu
sinni svo, að áhættan er þó af
tvennu illu oftast skárri.
Viö getum nefnt ýms erlend
nöfn er óhjákvæmlega tengjast
endurnýjun Baltasars, en ég tek
þó rlkt fram, aö persónuleg ein-
kenni hans sjálfs eru yfirleitt
yfirsterkari en annaö. Manni
koma i hug nöfn Richart Hamil-
ton, Allen Jones, Erro og Pistol-
etto, aö ógleymdum Francis
Backon, en hjá þeim slöasttalda
hafa nokkrir ungir menn veriö I
föstu fæöi I bráöum áratug.
Þaö sem gerir gæfumuninn
hjá Baltasar er aö hann er fyrst
og fremst aö gera málverk,
mála mynd, listaverk, en ekki
aö fá sér I nefiö hjá frægu fólki.
Þessar myndir eru málverk
miklu fremur en annaö. Hann
hefur fært sig til I lit og tónstiga,
I staö þess aö ráöa sig I tiskuvist
hjá einstökum mönnum.
Ég hvet menn til þess aö
skoöa þessa sýningu.
Jónas Guömundsson
Myndirnar á Kjarvals-
stöðum.
Þetta eru vel geröar myndir
og vandaöar. Þær eru á hinn
bóginn ekki á neinn hátt djarfar,
hvorki f lit, eöa llnu, heldur fyrst
og fremst sannoröur annáll um
þaö sem á dagana hefur drifiö.
Hann málar sveitunga sína og
mannamyndir hans eru llka
sannoröar, fremur þá eins og
einkabréf innan sveitarinnar en
sem málverk. Svo eru llka
snilldar vel geröar myndir inn-
an um og saman viö, er höföa til
allra, og nefni ég sem dæmi
gráa mynd af skýjafari og in-
dæla mynd, sem ber heitiö
„Réttin I mýrinni”. Penna-
teikningin ,,DC 6” er llka kröft-
ugt spil, þótt smá sé f sniöum.
Þaö sem Pétur Behrens
sannar fyrst og fremst meö
þessari sýningu er aö hann
getur veriö liötækur listamaöur,
þvl hann ræöur þegar yfir
ágætri kunnáttu, er hann þarf
aö aölaga nýjum myndheimi.
Jónas Guðmundsson