Tíminn - 18.04.1980, Blaðsíða 7

Föstudagur 18. april 1980
7
Að gefnu tilefni:
Um jarðarkaup
Borgarhrepps
í grein, sem birtist i „Timan-
um’’ 29. mars siðastiiöinn er
fjallab um kaup Borgarhrepps i
Mýrasýslu á jörðinni Heyholti.
Höfundur greinarinnar, Krist-
ján Hall, rekur i grein þessari
hörö örlög fyrrverandi eiganda
jarðarinnar og leitast við að
gera hlutdeild hreppsnefndar
Borgarhrepps og Jarðanefndar
Mýrasýslu af eigendaskiptun-
um á jörðinni tortryggileg. Læt-
ur hann að þvi liggja, samanber
nafn greinarinnar, að þessir að-
ilar hafi beitt fyrrverandi eig-
enda jaröarinnar valdniðslu.
Skrif þetta gefur okkur undir-
rituöum tilefni til að skýra af-
skipti hreppsnefndar Borgar-
hrepps og Jaröanefndar Mýra-
sýslu af þessu máli, en við telj-
um að almenningur eigi rétt á
að vita það sannasta um þau og
þó sérstaklega Ibúar Borgar-
hrepps og Mýrasýslu, en þessar
nefndir eru kjörnar til að gæta
hagsmuna þeirra við ráöstöfun
jarða I byggðarlaginu.
Jafnframt þvi að skýra frá
gangi þessa máls, komumst viö
ekki hjá þvl að leiðrétta og
svara allmörgum missögnum i
grein Kristjáns Hall.
Jöröin Heyholt er að land-
stærö um 280 ha. Að kalla allt
land jarðarinnar er gröið.
Nokkur hluti þess eru kjarri-
vaxnir ásar, þá er allmikill hluti
hallamýrar vel fallinn til rækt-
unar og allstórt svæði eru grös-
ugar flæðiengjar. Tún jarðar-
innár er rúmlega 6 ha.
Litilsháttar silungs- og laxveiöi
fylgir jöröinni. Húsakostur er
enginn utan fjárhús yfir um 300
fjár og viðbyggö hlaða. Bygg-
ingar þessar eru um hálfrar
aldrar gamlar og eru gerbar úr
blönduöu efni. Jörðin mun upp-
haflega hafa verið hjáleiga frá
Signaskaröi. Hún hefur nú verið
I eyði I yfir 40 ár en eigandi
hennar hefur haft þar fjárbú,
sem hann hefur stundaö frá
heimili slnu I Svignaskarði.
Forkaupsréttur
1 septembermánuði slðast-
liðnum barst hreppsnefnd Borg-
arhrepps kaupsamningur, sem
Ræktun h/f, Heyholti, Borgar-
hreppi hafði gert við þáverandi
eiganda jarðarinnar um kaup á
iörðinni Heyholti. Kaupverö var
kr. 40 milljónir. í samningnum
var sú kvöð frá hendi seljanda,
að hann „heldur til llfstiðar end-
urgjaldslaust þeim afnotum, er
hann hefur haft af jöröinni, að
undan skildum veiðiréttindum
og með þeim takmörkunum,
sem framkvæmdir og afnot
kaupanda hafa I för með sér I
samrábi við seljanda”.
Hreppsnefnd Borgarhrepps
ákvað að nýta sér forkaupsrétt
sinn að jörðinni og ganga inn I
kaupsamninginn samkvæmt
gildandi lögum. Til þess að fjár-
magna þessi kaup að hluta,
ákvað hún að selja spildu úr
jörðinni, sem er sérstaklega vel
fallin til byggingar sumarbú-
staöa. Hefur verið gerður samn-
ingur viö fyrirtækiö Trésmiðju
Sigurjóns og Þorbergs á Akra-
nesi um sölu á 15 ha (missagt i
grein Kristjáns Hall 20 ha) land-
spildu I svokölluðum Há-
brekknaás og Grensás til þess-
ara nota. Þar er fyrirhugað að
skipuleggja sumarhúsabyggö
fyrir um 30 til 40 sumarbustaöi.
Hvað vakti fyrir
hrepps-
nefndinni?
Kristján Hall segir I grein
sinni að ekki hafi verib „til
grænn eyrir til jarðakaupanna
hjá hreppnum”. Þetta er of-
mælt. Samkvæmt reikningsyfir
liti hreppanna i siðustu fundar-
gerð sýslunefndar Mýrasýslu
hafði Borgarhreppur um ára-'
mótin 1978 og ’79 rýmsta lausa-
fjárstöðu af dreifbýlishreppum
sýslunnar. Eigi að slöur hafði
hreppurinn ekki handbært allt
það fé, sem þurfti til aö fjár-
magna kaupin. Hreppsnefnd
Borgarhrepps taldi ekki góðan
kost að þurfa að selja þessa
landspildu en að hennar mati
var það betri kostur að halda I
umráöumtbúa Borgarhrepps 265
ha af 280 ha landi jarðarinnar og
öllu besta graslendinu en missa
jörðina alla til utanhéraðs-
manna. Vib töku þessarar
ákvörðunar var stuðst við fyrri
reynslu, en siðustu áratugi hafa
8 jarðir i Borgarhreppi komist I
eigu utanhéraösmanna. Allar
þessar jaröir nema ein eru nú I
eyöi og eru nú sumarleikvangur
fárra fjölskyldna úr þéttbýlinu
við sunnanveröan Faxaflóa.
Ibúum Borgarhrepps eru þessar
jarðir til lltils stuðnings.
Þá má á það llta að hrepps-
nefnd Borgarhrepps og Jaröa-
nefnd Mýrasýslu eru þvl ekki
andvlgar, aö þéttbýlisfólk fái
aðgang að landi til byggingar
sumarbústaða og útivistar, en
þær telja æskilegt að sumarbú-
staöir séu I skipulögðum hverf-
um, þannig að þeir trufli sem
minnst not af þvl landi, sem nýtt
er til landbúnaöar. I Heyholti
verður þessu skilyrði fullnægt.
Sala á Heyholti til Ræktunar
h/f kom aldrei til afgreiðslu hjá
Jarðanefnd Mýrasýslu, þar sem
Borgarhreppur hafði gengið I
kaupin áður en málið var tekið
þar fyrir, en jarðanefndin féllst
á sölu hreppsins á landspildunni
til Trésmiðju Sigurjóns og Þor-
bergs á Akranesi „ með tilliti til
þeirra aöstæöna, sem fyrir
hendi eru” eins og segir I bókum
nefndarinnar.
Staðlausir stafir
I grein Kristjáns Hall er fjöl-
yrt nokkuö um neitun Jarða-
nefndar Mýrasýslu á að heimila
sölu á tveggja ha landspildu
(missagt i grein Kristjáns 1 ha)
úr jörðinni Heyholti. Þessi sala
sem þarna mun átt við var eitt
af fyrstu málum sem Jarða-
nefnd Mýrasýslu fékk til af-
greiðslu. 1 bókum nefndarinnar
um þetta mál segir svo: „Land-
spilda sú, sem gert er ráð fyrir
að selja, er I miðri landareign-
inni og þannig staösett að um-
ferð að henni myndi liggja um
bæjarstæði á Heyholti, en sllk
umferð yröi til óþæginda fyrir
búrekstur á jöröinni. Sala á um-
ræddri landspildu yröi þannig
llkleg til aö rýra verðgildi jarð-
arinnar til búrekstrar og gera
hana óaðgengilegri til búsetu.
Þá er jarðanefndin þeirrar
skoðunar, að æskilegt sé að
byggja sumarbústaöi I skipu-
legum hverfum þannig að þeir
trufli sem minnst búrekstur I
viðkomandi sveitarfélagi en
staösetning sumarbústaðar á
landspildu þeirri sem hér um
ræðir samræmist ekki þeim
grundvallarsjónarmiðum ”.
Fráleitt er aö ætla að synjun á
þessari sölu hafi neytt eiganda
jaröarinnar til að selja jörðina
alla enda benti allt til þess að
þarna væri um vinargreiöa af
hendi seljanda við kaupanda að
ræba. Að sjálfsögðu skipti það
ekki máli fyrir jarðanefnd hvort
um gjöf eða sölu var þarna að
ræða en staðlausir stafir eru
það, að hún hafi valdið eiganda
jarðarinnar fjárhagslegu tjóni
meö synjun sinni.
Hallað réttu
máli
1 grein Kristjáns Hall er vikiö
að heimreiðinni aö Heyholti sem
liggur yfir óbrúaðan læk. Gefur
greinarhöfundur I skyn að um
vítaverða vanrækslu af hendi
stjórnar sveitarfélagsins sé að
ræða aö þvl er viö kemur þess-
ari vegagerð. Hér byggir grein-
arhöfundur á misskilningi þvi
um er ab sakast, ef um sök er að
ræða, við Sýsluvegasjóö Mýra-
sýslu. Þess ber þo aö gæta að
Sýsluvegasjóður Mýrasýslu
hefur I mörg horn að llta. Sýslu-
vegakerfið langt og vegastæði
vlða erfið, þannig að vorkunn
kann að vera þótt vegir að eyði-
býlum sitji á hakanum.
Þá er I grein Kristjáns Hall
sagt að I auglýsingu Borgar-
hrepps á sumarbústaðalandi
hafi verið vlsað á formann
Jaröanefndar Mýrasýslu um
upplýsingar. Varla væri þetta
saknæmt þótt satt væri. Hins-
vegar er hér hallað réttu máli
og er skylt að hafa það sem
sannast er. Vlsað var á slma-
númer á skrifstfu Búnaðarsam-
bands Borgarfjaröar „á venju-
legum skrifstofutlma” en skrif-
stofan annast margvíslega fyr-
irgreiðslu við bændur I Mýra-
og Borgarfjaröarsýslu. For-
mabur jarðanefndar vinnur,
ásamt fleirum, á þessari skrif-
stofu.
Óhróðri vísað
á bug
Algjörlega eru úr lausu lofti
gripnar, ef á lofti eru, sögur um
að hreppsnefnd Borgarhrepps
hafi á nokkurn hátt verið með
tilmæli hvað þá fyrirskipanir til
fyrrverandi eiganda Heyholts
um fækkun sauðfjár á jöröinni.
Þá hefur ekki komið til oröa
aö hreppurinn leigbi land til
beitar á jöröinni, hvorki Borg-
nesingum né öðrum. Hvers kon-
ar dylgjum um hótanir I garð
fyrrverandi eiganda jaröarinn-
ar vlsum við á bug sem ósönn-
um óhróöri.
Okkur undirrituðum var
kunnugt um aö stjórn Ræktunar
h/f lagði á sig mikla fyrirhöfn til
að ná eignarhaldi á jöröinni
Heyholti. Má virða þeim mönn-
um, sem I þvi stóðu til vorkunn-
ar, þótt þeim hafi orðiö það
nokkur vonbrigöi að hafa ekki
erindi sem erfiði. Eigi að siöur
er það ógn leiðinlegt þegar
menn veita grem ju sinni og von-
brigðum útrás á þann hátt, sem
Kristján Hall gerir I titt nefndri
grein sinni.
Sveinn Bjarnason.
oddviti Borgarhrepps.
Bjarni Arason.
formaður Jarðanefndar
Mýrasýslu.
Sósíalismi og samvinnustarf:
Greinar af sama meiði
Þaö vefst venjulega fyrir
samvinnufólki þegar SIS og
stórum kaupfélögum er likt við
auðhringi. I grein i Tímanum 28.
febrúar sl. vék ég lauslega aö
samvinnuhreyfingunni og gagn-
rýndi hana. Þaö geröi ég ekki
vegna þess aö ég sé á móti sam-
vinnuhugsjóninni. Þvert á móti
er ég henni hlynntur. Samvinna
af margvlslegu tagi á sem flest-
um sviöum samrýmist mlnum
hugmyndum um hvernig gott
þjóðfélag eigi að vera. Aftur á
móti tel ég að samvinnuhreyf-
ingin hér á landi sé á nokkrum
villigötum. Fjölmargt fólk sér
ekki muninn á fyrirtækjum
samvinnuhreyfingarinnar og
öörum fyrirtækjum. Hver er
munurinn á Ollufélagi Islands
HIF, OLIS og Skeljungi?
Er samvinnuhreyfing-
in lik auðhringum?
Dr. Eysteinn Sigurðsson staö-
hæfir i Timanum 6. mars sl. að
orðiö „auðhringur” hafi nei-
kvæða merkingu i hugum al-
mennings. Hvers vegna er það
svo? Dr. Eysteinn reynir að út-
skýra þaö i langri feitleturs-
klausu. Kjarni málsins er e.t.v.
sá að auðhringar eru I andstöðu
við hagsmuni almennings og
þess vegna er það á móti þeim.
Starfar SIS I andstöðu viö hags-
muni almennóngs?
Enginn vafi leikur á því að
samvinnuhreyfingin á Islandi er
meöal þeirra öflugustu, a.m.k.
ef hinni algengu fólksfjöldavið-
miöun er beitt. Það er hægt aö
fella hana undir viðteknar skil-
greiningar á auöhringum. Hún
snertir t.d. flest svið atvinnu-
starfsemi i landinu og er næst-
um einráð i sumum. Hún á fyr-
irtæki erlendis og gæti þvi talist
„fjölþjóöahringur”.
Upphaflegri og vonandi langt
frá þvl útdauðri hugsjón lýsir
„samvinnumaður”, sem hvorki
getur nafns né aldurs, i Tlman-
um 5. mars. Hannlýsir sögulega
hvernig samvinnuhreyfingin
hafi átt rikan þátt i bættum llfs-
kjörum þjóöarinnar sl. öld. Viö
þá lýsingu hefi ég engu sérstöku
að bæta.
Hvernig eiga forstjórar
samvinnufyrirtækja að
starfa?
Um forstjóralið samvinnu-
hreyfingarinnar segir „sam-
vinnumaður”: „það er skipað
mönnum sem ráönir eru úr hópi
samvinnumanna til ótiltekins
tima og þeir menn verða að
vlkja ef þeir standa sig ekki”.
Þá spyr ég: Hversu margir
óhæfir forstjórar hafa verið
reknir frá eöa látnir hætta hjá
samvinnufyrirtækjum, t.d. á sl.
lOárum? Hversu margir þeirra
voru látnir hætta vegna þess aö
þeir stóðu sig ekki frá fjárhags-
legu sjónarmiði? Hversu marg-
ir þeirra voru látnir hætta
vegna þess að þeir beittu harð-
ræði og prettum gagnvart
starfsfólki, bændum og öðrum
viöskiptavinum? A hvoru sviö-
inu er mikilvægara að standa
sig? Fyrir mína parta er svariö
á þann veg að ég tel aö fyrra
skilyrðið sé nauösynlegt en ekki
nægjanlegt.Og ég tel mikilvæg-
ara að hið slðara skilyrði sé
uppfyllt en að samvinnuhreyf-
ingin þenji starfsemi sina yfir
fleiri og fleiri svið með þvi að
safna sem mestum gróða af
þeim sviðum sem hún starfræk-
ir fyrirtæki á nú þegar.
Það er máske varasamt að
ræða hér einstök dæmi um hið
siðarnefnda. Ég get þó ekki
stillt mig um að spyrja lesendur
þess hvort brottrekstur járniön-
aðarmanna, sem unnið hafa hjá
Kaupfélagi Arnesinga áratug-
um saman, sé I samræmi við
mannræktarhugsjón samvinnu-
hreyfingarinnar sem dr. Ey-
steini varð tiörætt um i grein
sinni. Vorið 1975 þurfti 3 vikna
verkfall til aö hrinda óréttmætri
uppsögn eins þessara manna.
Sami kaupfélagsstjóri var að
verki þá og nú.
Bætur sósialisma og
samvinnuhreyfingar
eru þær sömu
„Samvinnumaðurinn” ónafn-
greindi rifjar upp söguna. Af
sögunni má lfka sjá að sam-
vihnuhreyfingin go sóslalisminn
eru eða a.m.k. voru greinar af
sama meiði, baráttu alþýðunn-
ar viö yfirstéttir. Gróskumesti
áratugurinn á sviði samvinnu-
útgerðar og fleira samvinnu-
starfs hér á landi var 1930-40 og
má tengja það þvi aö hugsjón
sóslalismans hefur aldrei veriö
sterkari en þá. Hér fer ég þó
ekki nánar út I þá sálma en það
er ljóst aö öflugur félagslegur
atvinnurekstur I eigu, þágu og
undirstjórn alþýðunnar sjálfrar
er markmið kommúnista. Það
er þess vegna sem ég vil að fé-
lagsmenn samvinnuhreyfingar-
innar láti meira til sin taka um
mótun stefnu samvinnuhreyf-
ingarinnar. I grein minni 28.
febr. sagði ég aö ég héldi aö lýð-
ræöismöguleikar I samvinnu-
hreyfingunni væru vannýttir.
Ekkert hefur komiö fram sem
bendir til þess að sú skoðun sé
röng.
Framtiðarstefnan
Dr. Eysteinn ber ekki á móti
þvi aö taka þurfi upp umræðu
um hugmyndafræöi og framtiö-
Ingólfur Á.
Jóhannesson
sagnfræöinemi
i i j
arstefnu samvinnuhreyfingar-
innar. Einmitt það vil ég sem
félagsmaður i samvinnuhreyf-
ingunni gera. Ég vil ekki að
samvinnuhreyfingin sé auð-
hringur og ég vil útrýma þvi úr
fari hennar sem gerir það að
verkum aö fjölmargt fólk, sem
hvorki er andsnúið samvinnu-
hugsjóninni né sósialisma, telur
að islensku samvinnuhreyfing-
unni og þá einkum SIS sé ekki
viðbjargandi. Þvl vil ég ekki slá
föstu án baráttu.
Enn sem fyrr fagna ég um-
ræðu bænda og annarra um þau
efni sem ég hefi vikið aö i grein-
um mlnum. Seinna I vor hyggst
ég rita um hugmyndir minar
um stéttaskiptingu meðal
bænda á tslandi og vona að rit-
stjórn Tímans ljái mér rúm til
þess.