Tíminn - 19.11.1980, Blaðsíða 6

Miövikudagur 19. nóvember 1980
Ctgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Kramkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Auglýsingastjóri:
Steingrimur Gfslason. Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdótt-
ir. Afgreiöslustjóri: Siguröur Brynjólfsson. — Ritstjórar: Þórar-
inn Þórarinsson, Jón Helgason, Jón Sigurösson. Ritstjórnarfull-
trúi: Oddur V. ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrimsson.
Blaöamenn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon, Bjarghildur
Stefánsdóttir, Elisabet Jökuisdóttir, Friörik Indriöason, Friöa
Björnsdóttir (Heimilis-Timinn), Heiöur Helgadóttir, Jónas Guö-
mundsson, Jónas Guömundsson (Alþing), Kristin Leifsdóttir,
Ragnar örn Pétursson (Iþróttir). Ljósmyndir: Guöjón Einars-
son, Guöjón Róbert Agústsson. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir.
Prófarkir: Flosi Kristjánsson, Kristin Þorbjarnardóttir, Maria
Anna Þorsteinsdóttir. — Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Siöumúla 15, Reykjavik. Simi: 86300. Auglýsingasimi: 18300.
Kvöldsimar: 86387, 86392. — Verö I lausasölu: kr. 280. Askriftar-
gjaldá mánuöi: kr.5500. — Prentun: Blaöaprent hf.
Má ekki dragast lengur
Ekki alls fyrir löngu lýsti forsætisráðherra yfir
þvi að rikisstjórnin myndi beita sér fyrir viðtækum
efnahagsráðstöfunum um áramótin, og yrðu þær
tengdar þeirri gjaldmiðilsbreytingu sem þá tekur
gildi. I orðum forsætisráðherra kom það fram, að
þessar aðgerðir muni um fram allt miða að þvi að
létta af þeim sjálfvirku vixlhækkunum sem hrjáð
hafa islenskt efnahagslif um langt skeið.
Ummæli Ragnars Arnalds fjármálaráðherra að
undan förnu má túlka á þá lund, að hann geti
hugsað sér að ráðast i aðgerðir af þessu tagi, en til
skamms tima hafa forráðamenn Alþýðubandalags-
ins þvi miður verið ófáanlegir til að taka undir
nokkrar hugmyndir um framkvæmd alhliða efna-
hagsráðstafana.
Framsóknarmenn hafa lagt á það alla áherslu að
knýja samstarfsaðilana i rikisstjórninni til að-
gerða. Allt frá fyrstu vikum stjórnarsamstarfsins
hafa Framsóknarmenn krafist skýrari afstöðu og
beinna athafna i þessum mikilvægu efnum, og það
hefur komið fram aftur og aftur að Framsóknar-
menn hafa orðið fyrir miklum vonbrigðum enda
þótt þeir viðurkenni að sjálfsögðu þann tak-
markaða og timabundna árangur sem þrátt fyrir
allt hefur náðst.
Ef stefna skal að þvi að létta af efnahagslifinu
þeim sjálfvirku vixlhækkunum, sem einkennt hafa
verðbólguþróunina árum saman verður það eink-
um gert með þvi að auka tillitið til viðskiptakjara i
útreikningi verðbóta á laun, með þvi að taka
hækkunartilefni vegna launaliða út úr þessum
reikningi og með þvi að nota það svigrúm sem ráð
er gert fyrir i fjárlagafrumvarpinu til þess að lækka
skatta og auka fjölskyldubætur.
Allir vita það að hækkanir launa um fram það
sem þjóðartekjur leyfa, geta aldrei varið kaup-
máttinn. Á sama hátt vita það allir, að meðan laun-
in eru innbyrðis tengd, þannig að hækkun hjá einum
hlýtur að leiða til almennrar hækkunar án tillits til
aðstæðna, þá er launakerfið orðið allsherjarhringa-
vitleysa, sém ekki er i neinum tengslum við að-
stæður i atvinnustarfseminni. Afleiðingin er og
verður linnulaus óðaverðbólga sem enginn ræður
við.
Það er með öðrum orðum óhætt að fullyrða að
breytingar á visitölukerfinu sem stefna að þvi að
létta af sjálfvirkum vixlhækkunum miða að þvi
fyrst og fremst að treysta kaupmátt launanna
miklu betur en núgildandi visitölukerfi verðbóta á
laun gerir. í stað endalausra krónutöluhækkana
kemur þá stöðugri launaþróun og stöðugari kaup-
máttur i reynd.
Breytingar af þessu tagi munu jafnframt reynast
efnahagslifinu og fyrirtækjunum miklu traustari
grunnur en peningamoksturinn sem allt of lengi
hefur tiðkast.
En ef þetta á að takast nú um áramótin má ekki
dragast lengur að grein verði gerð fyrir þessum að-
gerðum. Á næstu dögum kemur þing Alþýðusam-
bands íslands saman, og það er ekki aðeins skyn-
samlegt, heldur um fram allt nauðsynlegt, að full-
trúar launþegasamtakanna geti gert sér sem
fyllsta grein fyrir þvi sem fram undan er i þessum
efnum.
JS
Erlent yfirlit
Þórarinn Þórarinsson:
Takraarkaður tími og
tækifæri Pólverja
Heppnast samvinna Kania og Walesa?
Hinn sögulegi dómur kveöinn upp í hæstarétti Póilands
TVEIR dagar i þessum mán-
uöi eiga sennilega eftir aö þykja
merkisdagar I sögu Póllands.
Hinn 11. þ.m. kvaö hæstiréttur
Póllands upp dóm um ógildingu
á þeim Urskuröi undirréttar, aö
fellt skyldi inn i stofnlög frjálsu
verkalýössamtakanna, aö þau
lytu leiösagnar Kommúnista-
flokks Póllands.
Meö þessu ööluöust frjálsu
verkalýössamtökin þd viöur-
kenningu, sem þau höföu taliö
sér nauösynlegt aö fá. Raunar
voru þau áöur búin aö lýsa yfir
því, aö þau viöurkenndu
stjórnarskrána, en I henni er aö
finna ákvæöi um forustuhlut-
verk Kommúnistaflokksins.
Þaö töldu þau nægja.
Almennt er viöurkennt, aö
dómur hæstaréttar sé mikill
ávinningur fyrir nýju verka-
lýösfélögin.
Hins vegar fylgir vandi veg-
semd hverri. Þetta lét Lech Wa-
lesa, leiötogi verkalýösfélag-
anna lika 1 ljós strax eftir aö
dómur hæstaréttar var felldur.
Hann lét svo ummælt, aö nú
þyrftu fjálsu verkalýössamtök-
in ekki aöeins aö styrkja rétt
sinn og stööu sína, heldur þyrftu
þau einnig aö stuöla aö því, aö
efnahagsástandiö batnaöi og aö
svipaö efnahagsundur gæti
gerzt i Póllandi og gerzt heföi i
Japan.
Sllkt getur hins vegar ekki
oröiö, nema Pólverjar leggi
hart aö sér um skeiö og sætti sig
á meöan viö svipuö kjör og
japanskur verkalýöur, en þau
eru miklu verri en i Vestur-
Evrópu. Þaö er fremur óliklegt,
aö Walesa fái verkalýö Póllands
til aö sætta sig viö þaö.
Þremur dögum eftir aö hæsti-
réttur felldi úrskurö sinn, eöa
14. þ.m. ræddust þeir svo viö i
tvær klukkustundir Lech Wa-
lesa og Stanislaw Kania, leiö-
togi Kommúnistaflokksins.
Segja má, aö meö þessum viö-
ræöum hafi Kommúnistaflokk-
urinn endanlega viöurkennt
frjálsu verkalýössamtökin og
nauösyn þess aö leita eftir sam-
starfi viö þau.
A fundi þeirra Walesa og
Kania hafa vafalaust veriö rædd
mörg mál, en þó sennilega efna-
hagsástandiö fyrst ogfremst.
PÖLVERJAR horfast nú i
augu viö meiri efnahagsvanda
en þeir hafa nokkru sinni gert
siöan kommúnistar tóku þar
völd fyrir 35 árum. Stjómar-
völdin viöurkenna þetta hik-
laust og gera þó vart of mikiö úr
þvi, hve illt ástandiö er.
Efnahagsástandiö má nokkuö
ráöa af fréttatilkynningu, sem
pólska fréttastofan, PAP,
dreiföi til fjölmiöla 8. þ.m., en
þar sagöi á þessa leiö:
,,AÖ loknum umræöum um
félags- og efnahagsmál i land-
inu, vaxandi erfiöleika i
markaösmálum og yfirstand-
andi vandamál iönaöar og land-
búnaöar, hvetur rikisstjómin
allaborgara Póllandstilaö gera
átak til aö tryggja eölilega
vinnu á öllum vinnustööum
Strax eftir úrskuröhæstaréttar hélt Walesa á fund Wyszynskis
kardinála, yfirmanns kaþólsku kirkjunnar.
landsins, aö styöja land-
búnaöarverkamenn viö upp-
skerustörfin og aö halda öllum
viöræöum innan ramma já-
kvæös og vinsamlegs andrúms-
lofts.
Rikisstjórnin álltur, aö verk-
föll og sérhver truflun á eðlileg-
um störfum leiöi til aukinnar
spennu og skaöi efnahag lands-
ins.
Ríkisstjórnin álitur nauösyn-
legt aö gaumgæfa, svo fljótt
sem hægt er, allar tillögur frá
þegnum landsins, og finna sem
allra fyrst leiöir til aö bæta úr
vöruskorti á innanlands-
markaöinum, aö leiörétta öll
mistök og gera efnahagslegar
umbætur.
Rikisstjómin skuldbindur all-
ar héraösstjórnir og fram-
kvæmdaraöila til aö gera nauö-
synlegar ráöstafanir til aö koma
félags-og efnahagslifi landsins i
eðlilegt horf, auka framleiöni,
koma ástandinu á vinnu-
markaönum i eðlilegt horf. Það
er aðeins meö óeigingjörnu
starfi, sem viö getum yfirunnið
þá erfiöleika sem pólska þjóðin
stendur nú andsæpnis.”
Tveimur dögum siöar, hélt
Kania fund meö verkamönnum,
sem vinna viö stálverksmiðjur I
Nowa Huta.
Kania sagöi m.a., að þjóöar-
tekjur Póllands minnkuöu á ár-
inu 1980. Skortur á jafnvægi i
markaösmálum færi vaxandi.
Nú þegar væri skortur á ýmsum
nauösynlegustu vörutegundum.
Astandið i málefnum land-
búnaöarins geröi horfur I land-
inu enn torveldari. Það væri
langt siöan Pólverjar heföu haft
ár, sem heföi veriö eins erfitt
fyrir landbúnaöinn og þetta ár.
Kania sagði ennfremur: Við
veröum að gera allt til aö koma
fólki i skilning um að ástandiö
batnar ekki nema vinnuvöndun
aukist, betri skipan efnahags-
mála komi tilog betra skipulag
á öllum daglegum störfum.
Innan flokksins og meöal
þjóöarinnar eróbilandi vilji á að
bæta lifskjörin, sagöi flokksleið-
toginn, og kjarninn i þeim um-
bótum er þróun sósiallsks lýö-
ræöis.
1 ræöu sinni færöi Kania
Sovétrikjunum sérstakar þakk-
ir fyrir aöstoð þeirra. Bersýni-
lega leggja hann og aðrir leiö-
togar pólska kommúnista-
flokksins áherzlu á að vin.na
gegn áróðri, sem beinist gegn
Sovétríkjunum.
Þetta kemur t.d. fram i grein,
sem M. Dobroselski varautan-
rikisráöherra birti i' Trybuna
Luda, málgagni flokksins, 10.
þ.m. þar segir m.a.:
„Alstaöa Sovétrikjanna og
sovéskra yfirvalda er öllum
kunn. Þau hafa opinberlega lýst
þvi yfir aö þróunin I Póllandi
væri innanrlkismál Póllands, og
látiö i ljós trú sína á aö pólski
verkamannaflokkurinn, verka-
lýöur Póllands og pólska þjóöin
myndi á giftusamlegan hátt
vera þess umkomin aö leysa öll
sin vandamál eftir pólitiskum
leiöum, til gæfu fyrir sósiallskt
Pólland.”
1 greinsinni sagöi Dobroselski
enn fremur: „Viö berum ekki
aöeins ábyrgö fyrir framtið
þjóöar okkar heldur einnig fyrir
þróuninni i Evrópu. Við höfum
þvi takmarkaðan tima og tæki-
færi.”
Þetta er áreiöanlega rétt.
Þaö, sem nú gerist i Póllandi,
varöar alla Evrópu. Mikiö velt-
ur á því, að gott samstarf geti
tekizt milli Walesa og Kania.
Hlutverk beggja ererfitt. Marg-
ir fylgismenn Walesa leggja
mesta áherzlu á launabætur.
Walesa er ljóst, aö ástandiö
verður aöeins verra ef gengiö er
of langt I þeim efnum. En getur
hann ráöiö feröinni? Og getur
Kania til langframa haldiö góöri
samvinnu bæöi viö Brésnjef og
Walesa?
Takist samstarf þeirra Kania
og Walesa vel, væri þaö ekki aö-
eins sigur fyrir Pólland, heldur
alla Evrópu og myndi styrkja
slökunarstefnuna meiraen nokk-
uö annaö.