Tíminn - 23.11.1980, Blaðsíða 12

12
yíiiij
Sunnudagur 23. nóvember 1980
Hann hafði aldrei á ævi sinni stigið upp í
langferðabíl. En í fyrravetur fannst honum
ekki mega við svo búið sitja. Hann steig upp í
langferðabíl í Idil og ók í gegnum Tyrkland til
IstanbúL steig þar upp í f lugvél og tyllti síðan
ekki tá á jörð að kalla fyrr en í Norrköping í
Svíþjóð. Þangað var hann kominn til þess að
hefja nýtt og betra líf. Við það, sem hann
hvarf frá, hafði hann búið i eitt hundrað og
sextán ár.
Þessi maöur, sem allt i einu
brá á nýtt ráö 116 ára gamall,
heitir Gebro Gezici. Raunar
getur skakkaö örfáum árum á
aldrinum, þvi aö kirkjubækur
eru ekki öruggar I Tyrkiriinu.
En þó ekki mörgum. Hann telur
sjálfur, að hann viti aldur sinn
nokkurn veginn, og synir hans
hallast lika aö þvi. En sænsk
yfirvöld hafa fært þann aldur,
sem stóö i tyrkneska vegabréf-
inu hans, inn i bækur sinar, og
Tyrkirnir höföu skoriö tuttugu
ár af meintum ævitima hans,
þvi aö þeim fannst ekki ná nokk-
urri átt, aö maður, sem kominn
væri yfir tirætt geröist útflytj-
andi.
Eitthvaö I kring um 116 ára,
skulum viö segja hann. Og þar
meö elzta mann á Noröurlönd-
um. 1 Sviþjóö til dæmis, sem nú
er oröiö land gamla Tyrkjans,
voru tveir 109 ára aldursforset-
ar, áöur en hann kom til sögunn-
ar.
Gebro Gezici er ekkert að
angra sig yfir þvl, þó aö einhver
skrifstofuþý hafi klipiö tuttugu
ár af aldri hans. Þaö eru aörar
tölur, sem honum eru hugleikn-
ari. Eitt er þab, aö hann á eitt
hundrað og þrjátiu niöja og
þrjátiu og einn af þeim i Svi-
þjóð. Hinir eru i Sýrlandi og
nokkrir I Vestur-Þýzkalandi. t
dalnum, þar sem vagga þessar-
ar miklu ættar stóö, er enginn
eftir. Ekki einn einasti.
Hann kallar sjálfan sig Sýr-
lending — nota bene ekki
Assýriumann. Á þvi er mikill
munur, segir hann. Viö hér
vestur i fávizkunni ruglum
þessum þjóöflokkum saman, og
fyrr en varir erum viö kannski
farnir aö tala um Assýriumenn.
Þaö dugar ekki. Þetta eru tveir
þjóöflokkar, tvær greinar á
meiði kristinnar kirkju, og tvö
tungumál, þvi Sýrlendingarnir
tala arabisku, ekki assýrisku.
Gebro Gezici hefur ekki haft
kynni af nema tveimur þorpum,
þar til i vetur. Þessi þorp heita
Idil og Bebek og milli þeirra eru
fáir kilómetrar. Hann leit ljós
dagsins i Bebek, þar sem faöir
hans var gildur bóndi meö
jarðarskika og skepnur. Hann
var elztur bræöra sinna og
faðirinn dó meöan þeir voru
ungir.
Sú bernskuminning, sem hon-
um stendur skýrast fyrir hug-
skotssjónum er ógnþrungin.
Kúrdar réöust á dalbúa og
rændu kúm og kindum. Atján
dalbyggjar féllu, en ekki nema
einn Kúrdi. Gebro komst meö
tiu ára gamlan bróöur sinn á
bakinu út úr þorpinu. Meö þvi aö
hafa aöra atburöi til viömiöunar
kemst hann aö þeirri niöur-
stööu, aö þetta hafi verib áriö
1885.
Þegar hann giftist stúlku úr
þorpinu nokkrum árum eftir
Kúrdaárásina, var jaröarskika
foreldra hans skipt á milli
bræöranna. Ræktarlandiö sem
hann fékk, var um þaö bil fimm
þúsund fermetrar og búskapinn
hóf hann meö hundrað geitur,
þrjátiu kindur, tlu kýr og fjóra
tarfa. Þaö var myndarlega af
staö fariö.
Þarna ræktuöu menn hveiti,
bygg og hnetur og uppskeran
nægöi handa fjölskyldu, ef ekki
kom engisprettufaraldur.
Það var fátt, sem sækja þurfti
I önnur þorp eöa aöra dali. Helzt
varö þó aö kaupa skó, föt, salt,
steinoliu og jurtafeiti. En sölu-
varningurinn var mjólk, ostur
og kjöt. Hann man þetta allt út i
æsar, allt lifsamstrið. Og hann
man lika hætturnar, sem steöj-
uöu að — siendurteknar árásir
Kúrda og börnin sem dóu
jafnóðum og þau fæddust. Lífið
lék á mjóum þræöi i þessum dal.
Fyrstu börnin niu voru sex
drengir og þrjár telpur.
Drengirnir dóu allir, en tvær
telpnanna lifðu. Siöan fæddust
fleiri drengir og þeir liföu og
nokkrir þeirra eru enn i fullu
fjöri I Norrköping.
Þaö voru um eitt hundraö fjöl-
skyldur i Bebek. Þær voru allar
kristnar nema sauöasmalinn og
fólk hans, þaö fólk var I Mú-
hameðstrúnni. Þessi sauöa-
Hann hefur fetaö sig niöur alla stigana og heidur út á götuna meö þrjá unga niöja sina. En óiikt er hér
umhorfs þvi, sem hann vandist i þorpinu i Sýriendingadalnum i Tyrkiriinu.
Kominn í friðarhöfn
norður í heimi eftir
116 ár a strí ð við Kúrda
smali var sannkallaður hjarö-
maöur, þvi aö hann hélt öllu
sauöfé þorpsbúa á haga og gætti
þess þar. Hvernig hann vissi
hvaö hver átti? Nú skepnurnar
voru náttúrlega markaöar, við
höföum allir eyrnamörk.
Og á raddblænum skilst, aö
hann furöar sig á þvi, aö nokkur
skuli vera svo fávis aö spyrja
annarrar eins aulaspurningar.
Aratugirnir liöu og árásir
Kúrda uröu enn grimmilegri en
áöur. Loks lögöu þeir Bebek i
eyöi, fólkiö hélzt þar ekki viö og
flúöi til Idil. Þar kom til stór-
bardaga. Kúrdar settust um
þorpiö og þaö var barizt hús úr
húsi i fjörutiu daga samfleytt.
Þá komu tyrkneskir hermenn,
sem voru á heimleiö úr striöi
einhvers staöar suöur frá, og
þeir settust lika um þorpib. En
þorpsbúar vöröust, og óvinirnir
hypjuöu sig burt. Þetta mun
hafa gerzt áriö 1914 eöa litlu
siöar.
Eftir nokkur ár fluttumst viö
aftur til Bebek. Þá var Tyrkland
oröiö lýöveldi og þaö varö fjöl-
farnara i dölum en veriö haföi.
Þaö komu embættismenn frá
rikisstjórninni til þess aö taka
manntal. Tilgangurinn var að
neyöa piltana okkar i herþjón-
ustu. En vegir voru ekki komnir
til þorpanna i döiunum.
En rak svo ekki aö þvi, aö þeir
geröu flugvöll? Ja, hvenær þaö
var? Eftir á aö hyggja svona i
kring um 1938. Þá var þaö, aö
viö sáum undarlegan fugl eöa
dreka svifandi yfir okkur. Við
vissum raunar, að þetta var
nokkurs konar farartæki en við
furöuöum okkur á þvi, hvernig
þaö gæti haldizt svona I loftinu.
Enn liöu árin og svo var þaö
aö viö fluttumst enn á ný búferl-
um frá Bebek til Idil, þaö var
meö vissu áriö 1954. Og nú
dundu nýjungarnar yfir miklu
hrabar en áöur. Arið 1957 eða 58
kom fyrsti flutningabillinn I
þorpið og þegar leiö undir að
lokum sjöunda áratugarins var
þar komið rafmagn i hús.
Alla þessa tugi ára voru
Kúrdarnir eins og reitt sverö
yfir höföum okkar. Fólk liföi i
stööugum ótta viö þá og menn
þoröu ekki að skilja vopnin viö
sig. Samt uröum við fyrir si-
felldum skakkaföllum — búpen-
ingi var stoliö og fólk drepið.
Myrtur — það er orö, sem
stendur við mörg nöfn i dánar-
skránum. Og kristiö fólk átti
ekki neinnar hjálpar aö vænta
af Tyrkjum.
Og nú fór fólk aö flýja burt úr
dalnum og burt af landinu. Um
miöjan sjöunda áratuginn voru
niu af hverjum tiu i kristna
söfnuðinum I Idil farnir út i
buskann. Það var gamla fólkiö,
sem þraukaði eftir og þaö hjaröi
á peningum, sem ættingjár i út-
landinu sendu þvi. Og þegar þaö
dróst, aö þetta gamla fólk gæfi
upp öndina, fór sumt af þvi lika,
þegar ættingjar þess höfðu
komiö undir sig fótunum i nýju
landi og gátu tekiö það að sér.
I fyrravetur kom rööin aö
Gebro Gezici. Og mátti ekki
seinna vera.
Nú er hann kominn um langan
veg til Sviaveldis. Hann er
set?tur upp i háhýsi rétt utan viö
Norrköping meöal barna,
barnabarna og barnabarna-
barna. Þarna er allt úr stein
steypu og gleri og aldeilis ólikt
þvi, sem var i Idil i Sýrlendinga-
dalnum i Tyrkiriinu. Fjölskyld-
an er stór, og þaö er þröngt búiö,
þó aö húsiö sé stórt. En Gebro
Gezici kann þeim þrengslum
vel, fólk á aö vera saman og
halda hópinn, ungir og gamlir
eiga aö standa hliö viö hliö.
1 þessu stóra húsi I Norrköp-
ing er lyfta. En Gebro Gezici
notar hana aldrei. Nei, þaö er
ekki af þvi, aö hann sé hræddur
viö þettá hrip, sem fer upþ' og
niöur eftir óskum. Maöur, sem