Tíminn - 23.11.1980, Síða 24

32
Sunnudagur 23. nóvember 1980
Theódór Gunnlaugsson frá Bjarmalandi:
Ein spurning
til umhugsunar
loktóber s.l. var — i annaó sinn
lagtfyrir alþing frumvarp til laga
um fuglaveiBar og fuglafriöun.
Það eru skiptar skoöanir um þau
mál eins og glöggt má sjá i til-
lögum þeirra mörgu nefnda er
fjölluöu um málið og frum-
varpinu fylgja. Þar togast á eigin
hagsmunir og almenningsheill
eins og löngum. En til aö skira
betur þessar andstæöur skal tekiö
dæmi:
1 þessu sama máli voru eitt sinn
lagöar fram tillögur þar sem
fariö var fram á aö leyft væri aö
skjóta spóa fyrsta ágúst sumar
hvert og einnig siöar hrossagauka
þvi þessir fuglar voru stráfelldir i
vetrarheimkynnum sinum.
Sjónarmiö þeirra sem töldu þá
afturá moti svo mikla unaösgjafa
fyrir okkur hér heima, aö þeir
ættu vissulega annaö skiliö en aö
vera skotnir fyrir þaö aö
skemmta okkur. Skoöanir þeirra
höföu lika betur i þeim átökum.
Siöan hefur mikið vatn runniö til
sjávar og oft gengiö talsvert á
hygg ég að nálega aMir Islend-
ingar geti nii veriö sammála um
þaö, aö þarna hafi ráöiö róleg
yfirvegun og lofsveröur skiln-
ingurá þvi, hvort gaf lifinu meira
gildi aö skjóta spóa eöa hrossa-
gauk en njóta söngva þeirra.
I þessu sambandi flýgur mér
fyrst i hug fimmta grein þessara
laga sem enn gilda frá 26. april
1966. Þar hljóðar önnur máls-
grein á þessa leiö: „öllum
islenskum rikisborgurum eru
fuglaveiðar heimilar i afréttum
og almenningum, utan landar-
eigna lögbýla, enda geti enginn
sannaö eignarétt sinn til þeirra.”
Hver sem gefur sér tima til aö
gaumgæfa vel þessi lagafyrir-
mæli og hvaöa afleiöingar þau
hljóti aö hafa, — og sem létu
heldurekkiá sér standa —, kemst
ekki hjá þvi aö undrast og harma
aöslik ákvæöi skyldu hljóta sam-
þykkt hæstvirtra alþingismanna
Þarviöbætist svosii áréttingsem
felst I c-liö áttundu greinar sömu
laga. Þareru taldar þær tegundir
fugla er skjóta má frá 1. sept. til
31. mars ár hvert. I þeim hdpi eru
margar endur. Meöal þeirra er
bæöi duggönd og hávella. Nú vita
þaö allir sem eitthvaö hafa kynnt
sér fuglalif á hálendi Islands, t.d.
yfir 300 m yfir sjó, aö þar eru
flestir dugganda- og hávellu-
ungar i venjulegu sumri ófleygir
1. sept., og sumir ells ekki full-
vaxnir.
Þvi miöur er ég hræddur um aö
á meöal okkar tslendinga séu enn
sárafáir veiöimenn, er sýna þá
tillitssemi viö fugla, aö gefa þeim
kost á þvi' aö fljúga, þegar þeir
eru komnir i gott færi. Þetta
þekkjarjúpnaskyttur —i öllu falli
vel — eftir aö hafa kynnst þvi
hvaö á gengur þegar þær þyrpast
margar saman á takmarkaö
veiöisvæði hvaö kappiö getur þá
oröiö óviöráöanlegt til aö góma
sem flesta fuglana. Þegar þvi er
svo gefinn laus taumurinn og án
nokkurra takmarkana á heiöum
uppi eins og gert er meö áöur
nefndum lögum veröur ekki ann-
aö sagt en aö meö þeim sé lagöur
hlemmivegur til aö framkvæma
miskunnarlausar árásir og þar
meöstefnt aö gjöieyöingu á þeim
öndum, sem lengst hafa haldið
tryggö við uppeldisstöövar sinar i
óbyggöum landsins. Eftir þessu
aö dæma viröist sárasjaldan hafa
hvaflað aö þeim er þar réöu
málum aö sá ógnvaldur, mink-
urinn, sem þá haföi fengiö land-
vistarleyfiö. sem aldrei skyldi
veriö hafa, yröi þessum sömu
andategundum sá ógnvaldur aö
ekki væri á bætandi. Siöan hafa
lika margar harmsögurnar gerst
bæði i byggö og óbyggðum.
Þegar komið var aö mörgum
fjallavötnum á fyrstu tugum
aldarinnar, á björtum vornóttum
þegar vindarnir dottuðu, og
numiö staöar á bökkum þeirra og
tylltsér niður, þurfti sjaldan lengi
aö biöa þar til duggendur nálg-
uöust á hraöasundi og lifsglaöir
óöinshanar lögöu leiö sina meö-
fram bökkum þeirra i næstum
seilingarfæri frá þessum nýju
gestum. Allir sem notiö hafa
sMkra unaösstunda viö fjaMa-
vötnin fagurblá gleyma þeim
ekki. Þegar svo komiö var aö
þessum sömum vötnum á siöasta
vori sem þó var óvenju milt, sást
þar enginönd, aöeins hrafnar og
svartbakar á sveimi I von um aö
rekast á eitthvaö I gogginn.annaö
hvort dautt eöa ósjálfbjarga. A
aöeins hálfri öld hefur þessum
ibúum óbyggöanna þvi fækkaö
svo aö ekki verður meö tölum
taliö, og þar meö hafa töfrar
þeirra tapaö dýrmætum streng af
þeirri hörpu er veitti gestum
sinum bæöi sælu og sálarró.
Þaö eru mörg vandamálin sem
viö Islendingar þurfum aö horfast
i augu viö i dag. Þó veröa þau enn
fleiri sem biöa þeirra er landiö
erfa. Gætum við sem höfum
reynsluna, — en getum ekki
lengur gutlaö árum til gagns,
gefiö einhver ráö til bóta þá er
okkur þaö bæöi ljúft og skylt
þrátt fyrir þaö að viö vitupi
ósköp vel hve auövelt þaö er aö
mæla fagurt en erfitt aö breyta
eftir þvi.
I áöur greindu frumvarpi, ef vel
er athugaö, leynir sér ekki hve
ólikum augum bæöi menn og
félagasamtök lita á þessi mál og
hveskoöanir eru skiptarum ýmis
atriöi laganna. Þaö viröist þvi
ekki úr vegi aö vitna i álit ein-
stakra manna fyrir t.d. fimmtiu
árum. Þá trúöu þvl sumir að
rjúpur væru svo orkulitlir flug-
fuglar aö þær legöu naumast i aö
fljúga yfir mjóa firöi nema isi
lagöa . Og enn I dag er trú sumra
svo voldug aö þeir fuMyröa aö
veiðar á þeim við „núverandi
aöstæöur, hafi engin áhrif á
rjúpnastofninn.”
Þaö er ekkivon aö vel fari á
meöan sú máttuga trú nýtur
fylgis i náttúruverndarmálum.
Reynsla okkar Islendinga i
skiptum viö bæöi fugla og fiska
ætti þó — fyrir löngu — aö hafa
gengiö frá henni undir grænni
torfu. En — hún er lifseig svo af
ber og hefur löngum veriö meist-
ari i þviaö koma fyrir sig fótum
þótt sannleikurinn hafi oft komiö
á hana svo hnitmiöuðu klofbragði
aö hún hefur legiö kylliflöt. En
eftir fá augnablik er hún þotin á
fætur og farin aö beita nýjum
brögðum þvi orka hennar virðist
óþrjótandi og þrjóskan ták-
markalaus.
Viö vitum þaö ósköp vel aö allt
þarf að hafa sin takmörk, —
frelsiö eins og annaö. Þaö orö
mun þó mest misnotaö i skiptum
okkar viö feröafélagana hvort
sem þeir eru fleygir eða ófleygir,
i sjó eöa á landi. Engir skilja
þetta betur en þeir sem þrá að
njóta hvildar og næöis i örmum
óbyggðanna þar sem þeir nema
staöar hjá gömlu tjaldstæði, þar
sem eitt sinn rikti ilmur blóma og
svanasöngur barst aö eyrum. En
nú er þessi sami blettur sundur-
skorinn af bifreiðahjólum og þar
Mggur einnig ýmislegt drasl. Það
virðistekkihafahvarflaö aö þeim
sem þannig hafa fariö meö fagran
staöaö slfkur viöskilnaöur yröi til
þess aö knýja þá sem vilja fegra
og græöa landið aö loka alveg
slikum stööum fýrir umferö bila
og einnig fyrir tjaldstæði. Þaö
hefur leitttil þess aö þeir sem þrá
að njóta unaöar i kyrrö og friöi
viö skaut fóstrunnar góöu og
ávallt ganga þar um á sama hátt
og i trjálundinum við húsiö sitt,
hafa orðiö aö gjalda, — alsak-
lausir, vegna þeirra sem notaö
hafa frelsið til aö fótumtroöa rétt
þeirra og jafnframt komiö i veg
fyrir aö þeir fengju notiö þeirrar
stundar, sem hverjum óspilltum
manni veitir bæöi ánægju og
þorska.
011 munum viö sammála um
þaö hve göfgandi áhrif það hefur,
bæöi fyrir börn og fulloröna, að fá
aö kynnast og njóta félagsskapar
viö fuglana eins og t.d. við Tjörn-
ina I Reykjavik, andamiöstöðina
á Akureyri, straumendur og hús-
endur á Laxá i Aðaldal og siöast
en ekki sist andaparadisina i
Mývatnssveit svo aöeins fjórir
staöir sem flestir hafa eitthvaö
kynnst séu nefndir. Ég er ekki i
vafa um aö þessar siöast nefndu
andategundir sem lengi hafa
veriö alfriöaöar séu nú orðnar
öllum landsmönnum svo kærar
aö engum veröi framar leyft aö
bana þeim I fullu f jöri til þess eins
að fullnægja eigin hvötum.
Asama hátt mundum viö tengjast
fleiri andategundum órjúfandi
böndum ef þær væru alfriöaðar og
fögnuöu komu okkar i óbyggöum
meö nærveru sinni og sannfæröu
okkur á þann hátt um það hve lifið
geturveriö dásamlegt þar þegar
disir vorsins eru snemma á ferö.
Um þaö var lika eitt sinn farið
fáum oröum I útvarpsþætti fyrir
tuttugu árum. Fyrsta skilyröiö til
þess aö þeir tlmar komi aftur er
þaö aö viö hættum meö öllu aö
taka þátt I sama verki og
minkurinn.
Það er vist mál til komið aö
vlkja aö spurningunni sem var
kveikjan aö þessum
hugleiöingum:
Finnst þér ekki, — lesandi
minn, — kominn timi til aö sýna i
verki meiri tillitssemi en veriö
hefur viö þessa fleygu vini sem
veita okkur sem nú lifum, og þá
ekki siöur eftirkomendunum, svo
mikla HfsfyUingu, þegar þeir
leggja leiö sina um óbyggöir
landsins og nema staöar viö blik-
andi vötn, sveipuöum litklæðum
sólroöinna nátta?
Meö vinsemd og bestu óskum.
Húsavik, nóv. 1980.
Theódór Gunnlaugsson
frá Bjarmalandi.
Ljóðabók eftir
Þórarin frá
Kílakoti
Þórarinn Sveinsson
frá Kilakoti.
Nýlega er komiö út kvæöakver
(ljóö og stökur) eftir Þórarin
Sveinsson, fyrrum bónda i Kila-
koti, N.-Þing. og nefnist kveriö
„Aö heiman”. — Þórarinn var
kominn af þekktum þingeyskum
ættum, Vfkingavatns- og Hall-
bjarnarstaöaætt, og eiga þær
báöar innan sinna vébanda
marga gáfu- og listamenn. Þórar-
inn var faöir Sveins listmálara og
þeirra systkina.
Þórarinn átti þess ekki kost aö
ganga menntaveginn, sem svo er
kallaö, fremur en margir aörir
unglingar á þeim árum, en hann
var fróöleiksfús og kunni vel aö
haghýta sér þann litla bókakost
sem völ var á. —Eftir aö hann tók
aö stunda ljóöagerð, leyndi þaö
sér ekki aö hann átti hagmælsku i
rlkum mæli, og aö hann haföi gott
vald á islensku máli og næmt
brageyra. Uröu ljóö hans fljótt
vel þegin til birtingar i sveitar-
blaði Keldhverfinga og eftirsótt
til upplestrar á skemmtimótum
sveitarinnar.
Björn, sonur höfundarins, gaf
ljóöin út, en bókin er prentuö og
hönnuö af prentsmiöjunni
„Eddu”.
Bókin fæst ekki i bókaverslun-
um, en upplýsingar um útsölu-
staöi veitir útgefandi i sima 16957.
DAlSHRAUNt 9
- -.t 1-f
\ 1 fvTl Lys iffíl
P ; s | 0 fy ’
ij m 9 !
IMll
L- .J i i
(Jtihuröir — Bflskúrshuröir
Svalahuröir — Gluggar
Gluggafög
trtihurðir Dalshrauni 9,
uiiuui uii Hafnarfiröi
S1*ni 54595.