Tíminn - 19.07.1981, Blaðsíða 9

9
Sunnudagur 19. júli 1981
menn og málefni
Islendingar þarfnast
iðnþr óunar stef nu
Erfiðleikar
iðnaðarins
Iðnaöurinn býr við verulega
erfiðleika um þessar mundir,
eins og reyndar oft áður. Að
nokkru leyti rekja þeir rætur til
þess,að dollarinn hefur hækkað
meira en evrópskir gjaldmiðlar,
en fleira kemur þtí til.
Hér skal drepið á nokkrar
orsakir fleiri.
í fyrsta lagi var illa haldið á
málum iðnaðarins, þegar samið
var um aðildina að Friverzl-
unarbandalaginu (EFTA).
Iðnaðurinn fékk þá alltof
skamman aðlögunartíma. Hann
missti tollverndina of fljtítt.
Viðreisnarstjórnin hélt illa á
málum. Af þessum ástæðum
sátu Framsóknarmenn hjá við
atkvæðagreiðsluna á Alþingi
um aðildarsamninginn, þtítt
þeir væru fríverzlun fylgjandi.
Þvímiður fengu Framsóknar-
menn engan stuðning frá sam-
tökum iðnrekenda. bau fylgdu -
viðreisnarst jórninni annað
hvort af ptílitiskri þægð eða
skammsyni eða hvoru tveggja.
í öðru lagi hafa verið slælega
efnd þau fyrirheit, sem iðnað-
inum voru gefin, þegar EFTA-
samningurinn var gerður. Sam-
kvæmt þeim hefði hann m.a. átt
að biía við sambærileg skatta-
kjör og aðrir atvinnuvegir,
þegar aðlögunartimanum lauk.
Þetta hefur ekki orðið raunin.
Iðnaðurinn býr t.d. enn við all-
þungan launaskatt, sem hvorki
sjávarUtvegur eða landbUnaður
greiða. Víða greiða iönaðar-
fyrirtæki mun hærra aðstööu-
gjald til sveitarfélaga en
sjávarUtvegur og landbUnaður.
1 þriöja lagi hefur stjórn
bankamála ekki sýnt iðnaðinum
nægan skilning og bUiö honum
svipuö lánskjör og öðrum at-
vinnuvegum. Fyrir 10 árum
fengu Framsóknarmenn sam-
þykkta tillögu á Alþingi um
stórbætt lánskjör iðnaðarins,en
sU tillaga var upphaflega borin
fram af atvinnumálanefnd
Reykjavikurborgar. Enn hefur
lítið verið gert í þá átt að full-
nægja þessari ályktun.
Aðlögunar-
gjaldið
Af hálfu formanns Félags Isl.
iönrekenda og iðnaðarráðherra
hefur þvi' verið haldið fram, að
það væri mikil meinabót fyrir
iðnaðinn, ef lagt yrði á svo-
kallað aðlögunargjald, sem er
eins konar tollvernd.
Þetta er hins vegar ekki leyfi-
legt nema með samþykki frí-
verzlunarbandalaganna, en
leyfi þeirra fæst ekki. Fyrir
Islendinga er ekki ráðlegt að
leggja gjaldið á I trássi við
þessa aðila, því að það gæti leitt
til gagnráðstafana af hálfu
þeirra. Of mikið er I húfi til
þess, að hyggilegt sé að fara inn
á þessa braut.
Þess vegna verður að leita
annarra ráða til að bæta stöðu
iðnaðarins. betta þarf m.a. að
gerast með mörkun ákveðinnar
iðnþróunarstefnu, sem ekki er
fólgin I háfleygu orðalagi,
heldur tilgreinir ákveönar
aögerðir, sem skuli komiö I
framkvæmd.
Það er meira en tuttugu ár
siðan Framstíknarmenn lögðu
til á þingi að sllk iðnþróunar-
stefna yrði mörkuð. Allan
timann siðan hafa ráðherrar Ur
Sjálfstæöisflokknum og Alþýðu-
bandalaginu fariö með iönaöar-
mál. Því miður hafa þeir ekki
beitt sér nógu eindregiö fyrir
sllkri stefnumörkun.
Verksmiöjur Sambandsins á
Skilyrdi fyrir
fríverslun
Það var ljóst, að nýtt átak
varð að gera til eflingar iðn-
aðinum, þegar gengið var I Fri-
verzlunarbandalag Evrópu.
Iðnaðurinn hafði byggzt upp í
skjóli tollverndar. Það þurfti að
bda hann undir að geta staðið án
hennar.
Samningurinn við Friverzl-
unarbandalagið var samþykkt-
ur á Alþingi rétt fyrir árslok
1969. Utanríkismálanefnd hafði
hann til umfjöllunar. í nefndar-
áliti, frá fulltrUum Fram-
sóknarflokksins i nefndinni
(Eysteini Jónssyni, Þórarni
Þórarinssyni) sagði m.a. á
þessa leið:
„Eins og ljóst kom fram i
þeim umræðum, sem urðu á
árunum 1960—62, þegar rætt var
um hugsanlega samninga
Islands við Efnahagsbandalag
Evrópu, hefur Framsóknar-
flokkurinn verið þeirrar skoð-
unar, að til þess mundi koma
fyrr eða siðar, að Island þyrfti
að taka upp meiri friverzlunar-
stefnu en fylgt hefur verið til
þessa, m.a. með sérstökum við-
skipta- og tollasamningi við
efnahagsbandalögin I Evrópu.
Þetta yrði ptí þvi aðeins fært, ab
iðnaðurinn vsri undir það bUinn
sð heyja aukna samkeppni á
slikum vettvangi. I samræmi
við það flutti Framsóknarflokk-
urinn tillögu um það á Alþingi
1960, að mörkuð yröi sérstök
iðnþróunarstefna og iðnaðurinn
efldur og styrktur á þeim
grundvelli. A öllum þingum
siðan hefur Framsóknarflokk-
urinn fhittmargar tillögur, sem
hafa miðað að þvi að efla iðnað-
inn og tryggja honum jafnræðis-
stöðu við landbúnað og
sjávarUtveg. Nær allar þessar
tillögur hafa verið felldar eða
svæfðar. Furðulitlar framfarir
hafa því oröið hér I iðnaði á ára-
tugnum 1960—70, enda þótt þessi
áratugur hafi nær hvarvetna
annars staðar orðið stórfelldasti
framfaratíminn i iðnaðar-
sögunni. Svo mjög skorti á það,
að hérlendir valdhafar heföu á
þessum tlma nægan skilning á
gildi iönaðarins og nauðsyn
þess, að tslendingar fylgdust aö
með öðrum þjóðum á þessu
sviði.
Akureyri
Sökum þessa sinnuleysis og
skilningsleysis valdhafanna og
örðugrar aðstöðu iðnaðarins
vegna þess töldu Framsóknar-
menn ekki timabært á siðasta
þingi, að Island sækti um aðild
aö Fríverzlunarbandalagi
Evrópu. Hér þyrfti áður að
marka ákveðna iðnþróunar-
stefnu og gera margþættar ráð-
stafanir tii þess að bUa iðnaðinn
þannig I stakk, að hann gæti
staðið sig i samkeppni viðiðnað
EFTA-landanna.”
Iðnþróunar-
áætlun hafnað .
1 framhaldi nefndarálitsins
sagði á þessa leið:
„Eftir að Alþingi hafði, þrátt
fyrir þessa viðvörun Fram-
sóknarmanna, ákveðið að sækja
um aðild að EFTA, lögðu þeir
fram bæði á Alþingi og I EFTA-
nefndinni tillögur um, að þegar
yrði hafizt handa um að marka
ákveðna iðnþróunarstefnu og
undirbUa margháttaöar ráð-
stafanir til stuönings og eflingar
iðnaðinum, m.a. með stórfelldri
lækkun tolla á hráefnum og
vélum til iðnaðarins, bættri aö-
stöðu I lánsfjármálum o.s.frv.
Eins og fyrri daginn voru þessar
tillögur Framsóknarflokksins
svæföar og ekkert raunhæft gert
til að tryggja stöðu iðnaðarins
frá því, sem áður var.
Þessi mál eru því enn I sömu
sporunum og fyrir ári. Iönað-
urinn er ekki á neinn hátt betur
undir það bUinn að mæta harðn-
andi samkeppni á innlendum
eða erlendum markaði en hann
þá var.
Því aðeins getur frlverzlun
orðið til góðs, að rekin sé skyn-
samleg og markviss iðnaðar-
stefna og kröftugar ráöstafanir
geröar til eflingar atvinnu-
rekstrinum. Enn btílar ekki
neitt á slíkum aðgeröum hjá
rlkisstjtírninni. Aö óbreyttri
slíkri stefnu verða tslendingar
vanmegnugir þess að notfæra
sér EFTA markað og standast
EFTA-samkeppni á heima-
markaði hér.Stefnubreytingar i
þessum efnum er ekki að vænta
hjá nUverandi stjórn, þvi að við
10 ára vanrækslu bætist, að hUn
hefur I mörgu sýnt vantrU slna á
islenzkt framtak, en oftrU á er-
lenda forsjá. HUn er því til eins
kis liklegri en að kalla Utlend-
inga til og fela þeim atvinnu-
reksturinn I vaxandi mæli I stað
þess að taka upp öflugt forustu-
starf til stuðnings Islenzku
framtaki.”
Aðlögunar-
tíminn
Að tokum sagði i nefndar-
álitinu á þessa leið:
„Loks er þess að geta, að ekki
hafa fengizt afdráttarlausar
undanþágur frá atvinnu-
rekstrarákvæðum 16. greinar og
aðlögunartíminn á aðeins að
verða 10 ár, en Framstíknar-
menn hafa lagt áherzlu á, að
hann yrði lengri. Þótt ekki hafi
fengizt skýrari undanþágur við
16. greinina, hyggst rikisstjórn-
in ekki að hafa neinn fyrirvara
um hana viö undirritun
samningsins.
Af þeim ástæðum, sem hér
hafa verið raktar, og raunar
ýmsum fleiri, teljum viö undir-
ritaðir, að ekki sé timabært að
taka nU afstöðu til tengsla við
EFTA, og leggjum þvl til, að
þingsályktunartillögunni verði
vi'saö frá með svofelldri rök-
studdri dagskrá:
Með sérstöku tilliti til þess, að
enn hefur ekki verið gerð Is-
lenzk iðnþróunaráætlun, sem
feli I sér aðlögun að friverzlun
við önnur lönd, né viðhlitandi
áætlun um aðra þætti þjóðarbú-
skaparins við slfk skilyrði, og
með þvl að frlverzlun sU, sem
kostur er á, er ekki aökallandi
nauðsyn vegna Utflutnings, eins
og hann er nU, telur þingið rétt,
aö frestað verði að taka
ákvörðun varðandi afstöðu
íslands til Fríverslunarsam-
taka Evrópu, en nU þegar hafizt
handa um nauðsynlegar
áætlunargerðir og málið kynnt
þjóðinnisem bezt, og tekur fyrir
næsta mál á dagskrá.”
Viðreisnarflokkarnir svo-
nefndu höfnuðu þessari máls-
meðferð og samþykktu aðildina
að EFTA, án þess að hafizt væri
handa um þá iðnaöarþróun, sem
þurfti að fylgja henni. Ráð-
herrar Sjálfstæðisflokks og
Alþýöubandalags, sem slðan
hafa fariö með iðnaðarmál,hafa
heldur ekki sir.nt málum eins og
skyldi. Þess vegna hefur
iðnaðurinn ekki verið bUinn
undir það að mæta hinni hörðu
erlendu samkeppni, þegar toll-
verndinni lauk.
Nýtt átak
Þessi öfugþróun má ekki
haidast áfram. Á næsta þingi
verður að móta iðnþróunar-
stefnu, sem er ekki aðeins orða-
gjálfur, heldur felur i sér raun-
hæfar aðgerðir.
Það verður aö fella niður
skatta, sem hvlla á iðnaðinum
nú umfram það, sem sjávarUt-
vegur og landbUnaður greiða.
Framleiðsluatvinnuvegimir
þrír verða að sitja við sama
borö I þeim efnum.
í lánsf jármálum verður
iðnaðurínn að njóta sömu kjara
og sjávarUtvegur og land-
bUnaður, einkum þó hvað
snertir afurðalán og hagstæð
rekstrarlán.
Stofnlánasjóði iðnaðarins þarf
að efla og styrkja. Ennfremur
þarf að efla sérstakan trygg-
ingasjóð, sem m.a. dregur Ur
áhættu viö markaðsöflun fyrir
iðnaðinn.
Það þarf að gera ráðstafanir
tilað iðngreinar geti mætttlma-
bundnum erfiðleikum.
Það þarf að bæta menntunar-
aðstöðu og þjálfun iðnverka-
ftílks.
Þannig mætti telja áfram.
Hér verður að hefjast handa af
svipuöum stórhug og dugnaði og
þegar hafizt var handa um
byggðastefnuna fyrir tiu árum.
Þaö verður að láta verkin tala.
Þórarinn Þórarinsson,
ritstjóri, skrifar