Tíminn - 15.11.1981, Blaðsíða 2

2
Sunnudagur 15. nóvember 1981
Einbjörn
Hansson
né heyröu þau hvernig sonurinn tók stutt
andköf og fór um hann hrollur einmana-
leika og vinaleysis.
1 vonleysi byrjaöi ég aö tala viö einhvern
þeirra í huganum. Hann stóö þarna meö
heljarstóra derhúfu sem náöi langt niöur á
enni. Þegar éa framkalla mvnd hans nú,
hefur hann líkst götustrák úr Chaplin-
myndum, svipuíinn ögrandi og óhreinn.
Hann kallar:
— Af hverju eruð þiö aö fara?
— Af þvi að við fengum betra.
— Betra en...?
— Bara betra.
Hugarstrákur hlær til hinna sem nú
þjappast saman fyrir aftan hann. Sumir
meö derhúfur eins og hann, aörir meö
krossband um hár eöa bara meö úfiö hár.
Þeirtaka undir hláturinn og hann ris langt
upp fyrir húsþökin, bergmálar i skýjunum.
Svo talar hann yfir hlátursinfóniuna:
— Tollið þið hvergi?
— Jú, en viö erum að fara aökaupa hús.
— Sá er lyginn!
— Nei! Þaö er alveg satt.
— Fólk sem rogast meö svona ljótan
divan, kaupir ekki hús.
Mér fannst illa talaö um divan okkar. Ég
sat á honum og mér fannst syngja ein-
hversstaðar langt inni i honum, dapurlegt
lag, ieikiö á einn gamlan gorm. Svoleiöis
músik heyrir maður ekki lengur.
' — Okkur þykir vænt um þennan divan.
— Iss, svona divan hjá okkur fer i
brennuna á Melavellinum.
Ég kyngdi. Ég hafði aldrei séö álfabrenn-
una á Melavellinum. Man bjarmann. Hann
sást alltaf viöa að.
— Vonandi ertu vakinn áöur en þinn
divan fer á bálið, segi ég.
— Þú ert asni.
— Hvar sefuröu núna? Og þið? Standandi
kannski?
Þetta vargotthjá mér. Þeir færðu sig að-
eins nær bilpallinum. Sá kjaftfori sagöi:
— Er pabbi þinn aumingi?
— Ekki meiri en þinn.
— Þaö ereins gott að þú ert aö flytja.
— Ég er feginn að vera aö flytja. Þú ert
svo ljótur.
— Ætlar hún mamma þin ekki að skila
þér?
— Þú ert meö hor.
Strákur saug upp i nefið, rak út úr sér
tunguna og þreifaði fyrir sér meö broddin-
um um efri vörina. Ég varð aldeilis
undrandi hvaö hann náði hátt.
Svo ók billinn af staö og ég tók fast utan-
um lampann svo hann félli ekki i óvina-
hendur, og divaninn byrjaði aö syngja.
Svo ókum viö inn I götuna þar sem húsiö
stóð meö glottandi glugga og dyrnar opnar
eins og æpandi andlit.
Byrjaö aö bera inn búslóöina.
Þar kom aö mér fannst ekki taka þvi aö
reyna aö kynnastkrökkum ihverfunum þar
sem viö höföum stans um tima. Þegar þeir
voru úti aö leika sér, satég kannski á tröpp-
unum o g horföi á þá i paris eöa bófahasar.
Oft þóttist ég ganga til þeirra, nema staöar
og standa þögull og horfa á þá með
hendurnar djúpt i vösunum. Liklegast snéri
einn sér að mér.
—Ert þú sá nýfhitti?
- Já.
— Hvenær komstu?
— t gær.
— Þú átt heima i þrjú?
— Ég veitþað ekki. Ég hef ekki tekiö eftir
husnúmerinu.
— Hvernig ætlaröu að rata heim til þin?
Strákurbyrjaöinú aðsafna til hláturs og
brátt hættu félagar hans leik og söfnuöust I
kringum mig.
— Ég á heima i þrjú.
OD húsin i götunni voru sambyggö en þó
ekki eins.
— Hvaö heitiröu spurði strákur.
— Ég þagöi lengi áður en ég svaraöi.
— Einbjörn.
— Ha?
— Hansson.
— Hvur ansinn!
Strákur horföi rannsakandi á mig.
Byrjaöi á gúmmskónum og endaði uppi á
hausnum á mér, þar sem derhúfan sat,
skræpótt og beygluö.
— Kanntu samt bófahasar?
— Ég veit það ekki.
— Kanntu box, spuröi hann allt i einu.
— Ég veit þaö ekki.
— Þekkiröu upperkött?
— Hvaöa köttur er það?
Hlátur.
Maöur á ekkert svar viö hlátri sem þess-
um. Ég kunni ekki þá vörn aö hlæja meö.
Viö bjuggum alltaf i vesturbænum hvaö
oft sem viö fluttum og þessvegna fór ég I
barnaskólann viö Tjörnina og mér gekk
sæmUega. í lifi minu var fátt um skemmt-
un, ég hló sjaldan, grét aldrei, hélt áfram
ab vera myrkfælinn i Selsvörinni og það
kom aidrei gestur i afmælin min. Ég varð
eldri meö hverju árinu og þar kom aö ég fór
i gagnfræðaskóla og mig minnir að rnér
hafi leiöst þar. Það voru svo margir ung-
lingar i þessum skóla aö ég kynntist eng-
um. Strákarnir voru vatnsgreiddir og
ldæmdust viö stelpurnar sem voru aö byrja
að mála sig og nota ilmvötn og dáðust aö
þessum hraustu strákum, sem slógust I fri-
mlnútum og gengu inn i skólastofuna með
þvi yfirbragöi sem maöur sér i kúreka-
myndum núna: þegar hetjan gengur i
krána og sópar öllum sem fyrir eru út i horn
og sest við borö meö flösku og glas og
byrjar aö drekka viski eins og hver sopi
muii sprengja hann i loft upp. Ég reyndi að
tileinka mér svona göngulag, en það vakti
hlátur og glósur frá hinum krökkunum. Ég
var vist ekki hetjulega vaxinná þeim árum
og þaö hefur heldur versnaö i seinni tið, ef
marka má spegilinn stóra sem ég fékk eftir
móöur mina og hangir frammi.
Kennararnir voru ósköp misjafnir. Sumir
höföu áhuga á starfinu, en fleiri voru þeir
þó sem komu i' kennslustundir eins og þeir
væru nýbúnir að missa konuna. Þeir
kenndu flestir eftir bókinni. Tuldruðu það
sem hver maöur gat lesið, komu meö litið
frá sjálfum sér og geröu kennsluna eins
leiðinlega og hægt var.
Kennarinn minn i dönsku var KFUM-
maður og óhem julega argurút ialltog alla.
Kennslan hans var þannig, aö ég fór ekki
aðeins illa út úr dönskupro'fum, heldur fór
ég að hata Dani. Reikningskennnarinn var
frekur ungur maöur með þannig fas að
nemendur hvisluöu að hann væri kommi.
Stundakennari hljóp stundum I skaröiö
fyrir náttúrufræöikennarann og landa-
fræðikennarann og geröi litið annað en
öskra á okkur. Þaö var eins og hann væri
meö hóp af ungum byltingarmönnum, sem
heföu ætlaö sér aö steypa rikisstjórninni.
Ég fórheldur illa út úr skóladvölinni. Ég
var hlédrægur og feiminn og átti fáa
kunningja sem nenntu að mæla mig oröum.
Pabbi sagði:
— Gerir ekkert, væni. Hugsaðu bara um
aö læra og láttu lönd og leið þessa pilta.
Þeir enda sem prestar eöa læknar og þaö
fer ifla fyrir svoleiðis mönnum. Læknarnir
missa sjúklingana og prestarnir grafa þá.
Aumt starf. Betra aö eiga vörubil. Þá er
maður sjálfssinsherra og fjandinn hiröi af-
ganginn af veröldinni.
Ahelgum dögum vandistégá þaö aö vera
heima. Ég man sérstaklega vel eftir pásk-
unum. A fö6tudaginn langa átti ég aö
ganga um hljóölega, hlusta á útvarpiö og'
meötaka allan sársauka Jesús og hugsa um
krossfestingu hans. Ég er enn meö hrukkur
á enninu eftir aö hafa ímyndaö mér þyrni-
kórónuna.Stundum á páskadagsmorgnum
rölti ég þó niöur i' bæ aö hlusta á klukkur
Dómkirkjunnar sla. Þaö var ævinlega fátt
af fólki, utan kirkjugestir sem komu i mis-
stórum hópum, klæddir svörtu, mennirnir
leiddu konur sinar eins og þeirættu von á aö
þær tækju á rás yfir Austurvöll og reyndu
að komast i' skip aö sigla út úr lifi þeirra.
Svo stóö Jón Sigurösson einn nema ég
fyrir framan hann. Þá var messan byrjuö,
klukkurnar hættar aö slá og gesturinn i
glugganum á Hótel Borg búinn aö loka hon-
um og hættur að horfa niöur til okkar.
Kannski farinn aö hátta aftur þvi þessi
páskadagur var ekki liklegur til aö veröa
öllu fjörlegri en nokkrar svartklæddar
manneskjur búnar að setja upp helgisvip-
inn heimaog héldu honum alla leiö i kirkju.
Svört hreyfing i hvitu umhverfi.
Svo fór ég aö skoöa skipin.
Kannski kann ég ekki að skilgreina leiö-
ann, en ég held endilega aö mér hafi ekki
leiðst. Núna finnst mér þó eins og ég hafi
dofnab snemma og tilbreytingarleysiö i lifi
minu oröiö sjálfsagt.
Svo hættum viö aö flytja búferlum. For-
eldrar minir keyptuþessa ibúð, sem ég nú
sití, um það leyti aö Hekla gaus eftir aldar-
hlé. Uppi á lofti bjó þessi kona sem virtist
einskis manns dóttir og ættingjalaus, en
tók okkur nýkomnum vel á þurrlegan hátt.
Ég sá hana aldrei brosa þá og ekki siöar.
Móöir mín og konan á loftinu töluðust oft
við, lánuöu hvor annarriþaö sem gleymdist
aö kaupa og geröu áætlanirum blómarækt.
Eftir aö foreldrar minir eignuðust ibúö i
þessari kyrrlátu götu, fóru þau stundum i
bió. Þaö var þeirra eina skemmtan. Þau
fóru aldrei á samkomur, aldrei i kirkju,
voru ekki i neinum félögum, alls ekki i átt-
hagasamtökum og buöu helst aldrei heim
fóki néfóru til annarra. En þegar þau fóru i
bió var þaö eftir miklar vangaveltur og þá
sóttipabbi vörubilinn á óbyggöa svæðið rétt
hjá húsinu okkar og nam staöar viö hliöið
og mamma tritlaöi út stéttina og klifraöi
upp if arþegasætiöog svo óku þau á brott og
ég var i glugganum að veifa til þeirra. Þaö
þótti nokkuö fint aö koma á vörubil i bió I þá
tima. Eitt kvöldiö komu þau ekki aftur.
Þau lentu i höröum árekstri og biöu bana,
pabbi á staönum, enmamma lifði i tvo daga
á spitalanum. Svo fór hún á eftir manni
sinum.
Þeirkomuheim að segja mér ill tiöindi.
Pabbi haföi ekið aftan á annan vörubil og
stór járnbútur sem var aftan á þeim bil,
gekk inn í stýrishúsið á bil pabba. Sögulok.
Allt i einu uppgötvaöi ég mér til mikillar
skelfingar, aö ég átti enga aö. Allt lif for-
eldra minna haföi snúist um það eitt aö
komast áfram án þess að skulda öðrum til
lengdar og komast smátt og smátt I álnir.
Aðeins konan á loftinu hafði komiö til
okkar. Hún heitir Soffia. Ógift alla tið, en
hafði fyrr á árum orðiö ástfangin, alveg
hreint i m einum. Rétt áöur en striöinu lauk
kynntist hún ameriskum hermanni og tókst
meö þeim vinátta sem þróaðist i ástarsam-
band.
Allir ættingjar Soffiu, og þó sérstaklega
systur hennar tvær, lögöust hatrammlega
gegn þvi að hún giftist útlendingi — her-
manni þar að auki! Voru þetta ekki at-
vinnumorðingjar? Þjófar? Og nauögarar
allar helgar! Bjuggu i útlöndum! Og hver
svo sem þekkti fólk sem bjó i útlöndum.
í hvert sinn sem vinur Soffiu kom að
heimsækja hana sátu systur hennar hjá
þeim eða geröu sér erindi til að flögra i
kring um þau, sýndu hermanninum algjöra
fyrirlitningu og óvild, hindruöu eölilegan
samgang elskenda og tókst að koma i veg
fyrir hjónaband meö þvi aö sverta hug
Soffiu til útlendingsins, hún fór sjálf aö ef-
ast um heiöarleik hans. Þar kom aö hann
hvarf af landi, beiskur og hryggur, enskildi
eftir bréf til Soffiu sem hún las i einrúmi.
Hún var grátbólgin allan þann dag og
sorgmædd vikum saman, fyrirgaf aldrei
sinu fólki og ásakaöi sjálfa sig alla tiö fyrir
að hafa ekki leyft hjartanu aö ráöa.
Þegar viö komum i húsið bjó hún ein og
ég vissi ekki til þess aö nokkur kæmi I
heimsókn til hennar og móöir min sagöi
mérað Soffia heföialdreilitið á annan karl-
mann. Þegar foreldrar minir létust reynd-
isthún mérbetri en enginn, án þess að bæri
verulega á þvi. Hún hjálpaði mér aö finna
prest aö tala eitthvaö notalegt yfir þeim i
jöröina.
Þaö voru ekki margir viö þá athöfn, en
einhverjir komu sem höföu kynnst þeim á
lifsleiöinni og lildega fleiri en ella: slys
vekja alltaf forvitni og vorkunn og svo er
þaö staöreynd aö margir kannast betur viö
lik en lifandi.
Mértókst bærilega aö sætta mig viö missi
minn, kannski vegna þess aö ég haföi aldrei
almennilega eingastþau, finnst mér núna.
Ég byrjaöi fljótlega aö prjóna mér lifshosu,
eins og Soffia á loftinu kallaöi þaö.
— Hana nú, Einbjörn! Ekkidugarað sitja
i sorginiji. Upp, upp! Nú veröur þú aö
prjóna þeí lifshosu og ganga veginn fram á
viö. Þaö þýöirekki aðnema staöar viö fljót-
ið þó engin sé brúin. Ekki urðu land-
námsmennirnir til á árbökkum tslands —
þeir óöu ef ekki vildi betur.
Ég haföi löngum fylgst meö móöur minni
aö störfum i eldhúsinu og nú þegar ég þurfti
að elda rifjaöist upp fyrir mér þaö helsta
sem hún hafði matbúiö og áður en leið á
löngu var ég oröinn sæmilegur kokkur.
Stundum stalst ég til að fara á Hressó og
kaupa mér mat, en ég hafði vonda sam-
visku þegar ég lét þaö eftir mér. Pabbi
hafði aldrei tekiö i mál aö boröa á veitinga-
húsi!
Hann sagöi alltaf:
—Af hverju boröa úti? Hvaö er þaö betra
en aö boröa heima? Hún móöir þin er
betrikokkur, býr til mat sem hæfir kóngum
og stundum úr engu. Og þaö er kúnst.
Ég haföi óskaplega gaman af þvi aö lesa
matseöia i glugganum á Hressó. Ég gekk
þar framhjá daglega á leib i vinnu og
stansaði alltaf til aö lesa matseöilinn frá
þvi I gærkvöldi. Las hægt og oft og kreisti
bréfpoka i hendinni meö nokkrum brauö-
sneiöum, sem ég ætlaöi aö boröa á skrif-
stofunni þegar hádagaöi.Um kvöldiö tók ég
strætisvagn heim til min, bjó mér kvöld-
verö, boröaði og þvoði upp, settist inn i
stofu aö hlusta á útvarpið eöa leika mér
tónlist af plötum og i seinni tiö horfa á sjón-
varp, sem ég keypti með töluveröum efa-
semdum.
Það var snemma i' lifi minu aö ég upp-
götvaði aö sigild tónlist er hreint ekki svo
galin og timinn saxaöi úr tilverunni, það
komu vor i garðinn og Soffia fór út aö
snyrta beö og spá i blóm aö láta vaxa um
sumarið.
Arin liðu.
Skömmu eftir gagnfræðapróf, fékk ég
vinnu hjá innflutningsfyrirtæki. Ég var i
sendiferðum fyrstu árin, siöan við störf á
vörulagerog árum seinna fékk ég skrifborð
og útsýni niðri port. Á borðinu minu er
reiknivel sem er svo flókin og flott aö ég er
viss um aö hún getur reiknað út heimsendi.
Ég er ánægður i vinnunni og yfirmenn
minir virbast ánægðir með vinnu mina. Ég
hef aldrei samskipti við fólkið þar utan
vinnutima. Ég fer aldrei i heimsóknir og
enginn kemur aö sjá mig. En ég eignaðist
kunningja, mann sem ég kynntist á vinnu-
stað. Skrifstofustjórinn baömig um aö sýna
manninum vörulagerinn og aðstoða viö aö
kaupa ódýrt snyrtivörur, sem hann ætlaði
aö gefa konu sinni i jólagjöf.
Hann var lengi aö velja vörur og bók-
aöi hjá mér óskir hans og svo kvaddi hann
og fór. Ég tók til snyrtivörurnar, pakkaði
þeiminn ogfórmeð þær heim til hans. Eftir
þaö kom hann nokkrum sinnum á ári og ég
var alltaf fenginn til aö hugsa um hann.
Svo bauð hann mér I kaffi út á Borg. Hann
virtist forvitinn um mina hagi, spurði mikið
en virtist aldrei hlusta á svör min. Þau
hafa vist ekki verið þessleg aö bæri aö festa
þau i minni.
Þessi kunningi kemur oftar viö sögu, ef
ég endist til að skrifa meira.
Aörir sem ég kannast við, búa i götunni'
minni, fólk sem að visu kemur aldrei inn á
lóð hjá mér, heldur köstum viö óskum um
góöan dag, gott kvöld, gleðileg jól á milli
húsanna, fullyröum að þetta sé nú fina
veörið og ljómandi gaman aö sjá blómin
koma upp úr moldinni með alla þessa liti og
svei mér þá ef ilminn ber ekki út á gang-
stétt.
Aö ööru leyti tölum við ekkert saman.
Kunningi minn hringdi til min á laugar-
degi. Égþurfti ekkiaöfara i vinnuna og var
i sturtu, skrúfaöi frá vatninu eins og hægt
var og lét það lemja kroppinn minn, söng
hástöfum ariu úr Don Giovanni eftir Moz-
art, en heyrði samt i simanum.
Hann hringir svo sjaldan.
Ég hljóp hundblautur út úr sturtuklefan-
um og skildi Don Giovanni eftir i vatnsbun-
unni og eins og byssubrenndur fram i for-
stofu og tók upp símtólið og sagði:
— Halló, eins og maöur segir þegar
maður tekur svona upp simtóliö af þvi aö
siminn biður mann aö gera þaö.
Halló, sagði röddin, alveg eins og fólk
yfirleitt i byrjun samtals.
Ég sagði aftur „halló”, þvi maöur gerir
þaö stundum að segja „halló” tvisvar i einu
samtali. Ég hef oft heyrt það á skrifstof-
unni.
Ég er ekki vanur aö hlaupa allsber og
rennvotur um ibúðina, svo þaö veröur aö
fyrirgefa mér i þetta sinn, einkum þegar
þaö er haft i huga að siminn hringdi og gat
ekki vitaðaöég var ibaði aö syngja Mozart
og láta vatnsbunu berja mig.
— En, segirnúeinhver: þvi léstu simann
ekki bara hringja sig i þögn og hélst áfram
aö baöa þig?
— Ja, það er nú þaö! Siminn haföi ekki
hringt siöan siðast, sem var fyrir þremur
árum. Þá var ég ekki ibaði. Ég var i rúm-
inu og steinsofandi, enda klukkan fjögur
um nótt og ég vanur aö vera sofnaður og
byrjaöur aö safna mér draumum.