Tíminn - 17.12.1981, Blaðsíða 10

Fimmtudagur 17. desember 1981
10
Laus staða
Þorskveiðibann20.-31. desember 1981, nær
til allra íiskiskipa annarra en þeirra, sem
falla undir „skrapdagakerfið”.
Hætta ber veiðum i siðasta lagi kl.24,00
aðfaranótt 20. desember n.k.
Á banntima er óheimilt að leggja eða hafa
þorsk-, ufsa- eða ýsunet i sjó.
Sjávarútvegsráðuneytið
Auglýsing
Staða deildarstjóra Saltfisk- og skreiðar-
deildar hjá Framleiðslueftirliti sjávaraf-
urða er laus til umsóknar.
Umsóknir, er tilgreini menntun og fyrri
störf, sendist sjávarútvegsráðuneytinu
fyrir 15. jan. n.k.
Sjávarútvegsráðuneytið,
15. desember 1981
menningarmál
Bartók
á háskóla-
tónleikum
■ 25. marz sl. heföi ungverska
tónskáldiö Béla Bartók oröið 100
ára, og hefur þess afmælis veriö
minnzt viöa um heim. Hér á landi
hefur veriö minna stáss meö af-
mæliö gert en æskilegt hefði
verið, en Kammermiísi'kklúbb-
urinn, sem harðsnúnasta
menningarklfka þjóðarinnar
stýrir — (klika er hér notað i já-
kvæðri merkingu um samstæðan
hóp og samhugaí — stóð fyrir
tvennum Bartók-tónleikum i
fyrra (28. febrúar og 2. marz) þar
sem þýski Markl-kvartettin lék.
Og í síðustu háskólatónleikum
haustmisseris lék Halldór
Haraldsson pianóleikari nokkur
verk eftir skáldið. Halldór hefur
að auki haft nokkra þætti i Ut-
varpinu með tónlist Bartóks svo
nokkuð er að gert.
A efnisskrá Halldórs voru Rú-
menskir þjóödansar (1915), Svita
óp 14 (1916) og Sónata (1926).
Rúmensku þjóödansarnir eru
vinsælustu píanóverk Bartóks, en
Bartók vann að söfnun rúm-
enskra þjóðlaga á þessum tfma.
Ahrifa þeirra gætir einnig i' Svft-
unni óp. 14, nema i einum kaflan-
um, sem kemur frá tónlist Arab-
anna i Biskra og nágrenni, þar
sem Bartók safnaði þjóðlögum
árið 1913. (allt þetta er úr
tónlistarnótum Halldórs Haralds-
sonar, sem birtar voru í skránni).
En veigamesta tónsmið Bartóks
fyrir pianó er sónatan frá 1926,
sem að sögn Halldórs leggur
áherzlu á ásláttarhliö slaghörp-
unnar, meö harðri og hrjúfri
hljömanotkun. Til skamms tima
voru i Norræna húsinu tveir flygl-
ar, hinn upprunalegi Bechstein
hússins, og Steinway frá Útvarp-
inu. Flestir kjösa Steinwayflygil-
inn, en Halldór taldi að Bech-
steininn hefði hentað betur fyrir
Bartók —og vitimcnn, hann er þá
kominn suður á Bessastaði, hvað
sem flyglar gera þar. Ekki fannst
mér það þó koma að sök, enda er
sitthvað fleira iBartók mikilvægt
en klingjandi ásláttur — t.d. hin
einkennilega taktföstu stef, og
allt þetta leysti Halldór frábær-
lega vel af hendi, svo sem hans
var von og visa.
Mér finnst það mikill skaði, að
sú ágæta (og oft nýstárlega og
spennandi) tónlist, sem heyrzt
hefur á háskólatónleikum i haust,
skuli boðin svo fáum að njóta.
Það hefur nefnilega margsýnt
sig,að jafnvel þótt mikill áhugisé
á hvers kyns tónlistarflutningi úti
um land, þá nægir aögangseyrir
yfirleitt ekki einu sinni til að
standa undir ferðakostnaði tón-
listarmannanna. Þess vegna er
eftirsjáaöstofnunum eins og „list
um landið”, sem einu sinni var á
dögum: kannski forsjármenn há-
skólatónleika ættu að sækja um
styrk til Menningarsjóðs, einsog
raunarvar gert iárdaga háskóla-
tónleikanna, til aö halda tónleika
á helztu stöðum utan Reykja-
vikur. Þvi' eru ekki Háskólinn og
Menningarsjóður eign allrar
þjóðarinnar?
Fjórða Béið
Bach, Beethoven og Brahms
eru kallaðir ,,stóru Béin þrjú”, og
sumir vilja telja Bartók hið
fjóröa. Hann fæddist 25. marz
1881iUngverjalandi, sonur skóla-
stjóra landbúnaðarskóla. Hann
lærði i tónlistarháskólanum i
Búdapest, og fyrstu verk hans
drógu dám af Brahms og Liszt.
Arið 1905 fór hann að fást við
þjóðlög U ngverja, Slóvaka og Rú-
mena og ferðaðist um allt ásamt
Kodaly, með upptökutæki, eins og
Hallfreður örn Eiriksson um Is-
land, og tók upp tónlist, alls ein
16,000 lög. Fyrir tilstilli þessara
rannsókna gerbreyttist still hans
sjálfs, þó ekki þannig að hann
tæki upp þjóðlög og útsetti þau,
heldurfékk hann annan skilning á
grundvallaratriðum tónlistar, svo
sem kemur fram i verkum hans.
Arið 1908 gerðisthann pianókenn-
ari við tónlistarskólann i Búda-
pest, en sagði af sér árið 1934 af
pólitískum ástæðum og snéri sér
■ Béla Bartók
að þjóðlagarannsóknum sinum af
alefli. Þegar Ungverjar tóku að
daðra við þýzku nazistana ofbauð
Bartók, og hann fluttisttil Banda-
rikjanna 1940, sextugur að aldri,
þar sem hann var gerður að heið-
ursprófessor við Columbia-há-
skólann i New York. Hann dó úr
hvitblæði, snauður mpður og
vinafár. Hin sorglegu endalok
tónskáldsins spuröust brátt út, og
ollu áðuróþekktum áhuga á
manninum og verkum hans.
Hann hafði komizt að nýjum
sannleik með rannsóknum sinum
og búið til nýtt „tungumál tónlist-
arinnar”, án dúrs, molls eða takt-
strika, sem fylgdarmenn hans
halda fram að hafi verið hin
sanna rót tónbyltingar þessarar
aldar miklu fremur en ttílf tóna-
músik Schönbergs.
Sjálfur er ég nú ekki þeirrar
skoöunar, að Bartök sé jafnoki
hinna Béanna þriggja, en allt um
það væri veröldin stórum fátæk-
ari ef hanshefðiekki notið viö. Og
sömuleiðis væri hér alvarlegt
skarð fyrir skildi i pianólist ef
Halldórs Haraldssonar nyti díki
viö. 13.12Siguröur Steinþórsson
Sigurður
Steinþórsson
skrifar um
tónlist.
Vivitar - Vivitar.
Val atvinnuljósmyndarans jafnt sem áhugaljósmyndarans
Mest seldu eilíföarflöss í heiminum
Vivitar nr. 285 — 283 — 3500 — 3200 — 2500 — 225 — 215
— 115 og 45, ásamt öllum fylgihlutum
Verö viö allra hæfi enda úrvaliö ótrúlegt
FÓKUS Lækjargötu 6b sími 15555