Tíminn - 09.03.1982, Blaðsíða 8

8
ÞriOjudagur 9. mars 1982
MÉW
Utgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur
Gislason. Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiðslustjori: Sig-
urður Brynjólfsson. Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jóns-
son. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V. olafsson. Fréttastjóri: Páll Magnússon.
Umsjónarmaður Helgar-Timans: lllugi Jökulsson. Blaðamenn: Agnes
Bragadóttir, Bjarghildur Stefánsdóttir, Egill Helgason, Friðrik Indriðason,
Heiður Helgadóttir, Jónas Guðmundsson, Kristinn Hallgrimsson, Kristin
Leifsdóttir, Ragnar orn Pétursson (iþróttir), Skafti Jónsson. utlitsteiknun:
Gunnar Trausti Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón
Róbert Agústsson, Elin Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Próf-
arkir: Flosi Kristjánsson, Kristin Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteins-
dóttir.
Ritstjóre, skrifstofur og auglýsingar: Siðumula 15, Reykjavik. Sími:
84300. Auglýsingasimi: 18300. Kvöldsimar: 86387, 86392. — Verð i lausasölu
6.00. Askriftargjald á mánuði: kr. 100.00— Prentun: Blaðaprent hf.
Eflum skógrækt
■ Á þessari öld hefur verið unniðmikið þrekvirki i
skógrækt hér á landi, einkum fyrir fórnfúsa bar-
áttu áhugamanna. Þetta starf hefur m.a. leitt i
ljós, að skógrækt er ekki aðeins til þess að fegra
og bæta landið, heldur getur hún einnig verið
fjárhagslega hagkvæm.
í athyglisverðri grein, sem birtist i Timanum
fyrir helgina, benti Guttormur Þormar, bóndi i
Geitagerði i Fljótsdal, á mikilvægi þess að hafist
yrði handa um ræktun nytjaskóga á völdum stöð-
um sem viðast um landið. Hann benti á marg-
háttaðan ávinning af slikum skógarbúskap, og
sagði m.a. um það efni:
,,í fyrsta lagi er það framleiðsla á girðingar-
efni. Arður af slikri framleiðslu skilar sér ekki
fyrr en eftir 20-30 ár. Þvi er ekki nema eðlilegt að
þjóðfélagið styðji og styrki þetta starf. f flestum
löndum eru skógræktarverkefni styrkt eða kostuð
af rikinu að verulegu leyti. í Noregi er að ég best
veit veitt rikisframlag allt að 75% af stofnkostn-
aði við skóg.
í öðru lagi er það eldiviðarframleiðsla. Einmitt
nú, þegar boðorð dagsins virðist vera orku-
sparnaður, er hér um framtiðarmál að ræða. Má i
þessu sambandi nefna framleiðslu á arinviði.
I þriðja lagi er það framleiðsla á borðviði. Er-
um við þá komin aö þvi, sem við gætum kallað
langtimamarkmið. Nú þegar horft er fram á
timburskort i heiminum áður en langt um liður og
þörfin mikil fyrir viðinn, ætti þetta að vera mál,
er alla varðar. í Hallormsstaðarskógi er nú þegar
það stórvaxið lerki, að nýtt hefur verið sem borð-
viður og notaður meðal annars sem innanhúss-
klæðning.
í fjórða lagi er það hinn óbeini ávinningur, það
er skjólið sem trjágróðurinn veitir.
I fimmta lagi er það bætt beitiland. Þar sem
slikar aðstæður leyfa, hefur allur trjágróður,
hvort sem hann er til beinna nytja eða til yndis-
auka, jarðvegsbindandi og jarðvegsbætandi
áhrif.”
Hér er i hnotskurn bent á þann beina ágóða,
sem hægt er að hafa af eflingu skógræktar i land-
inu. Þar við bætist sú skylda hverrar kynslóðar,
að skila landinu til afkomenda sinna i betra ásig-
komulagi en við þvi var tekið. Margar liðnar kyn-
slóðir hafa ekki valdið þvi hlutverki vegna fá-
tæktar. Við höfum enga slika afsökun.
Reyklaus dagur
■ Reykingavarnanefnd hefur hvatt til þess, að
reykingamenn láti tóbakið liggja i dag og haldi
þannig reyklausan dag. Þetta er i annað sinn,
sem efnt er til sliks áróðursdags gegn tóbaks-
reykingum.
Skaðsemi tóbaksreykinga hefur nú um alllangt
skeið verið visindalega sönnuð með svo af-
dráttarlausum hætti, að öllum sem reykja hlýtur
að vera það ljóst, að reykingar stytta æfi þeirra.
Vonandi vekur reyklausi dagurinn reykingamenn
til umhugsunar um þessa staðreynd, sem þeir
horfa framhjá dags daglega. Enn meira máli
skiptir þó, ef reyklausi dagurinn gæti orðið til
þess að fleiri unglingar tækju aldrei fyrsta
vindlinginn, þvi með þeim hætti er fyrst og
fremst hægt að draga með varanlegum hætti úr
reýkingum. — ES J.
?rBygging náms-
mannaheimila er eitt
af stærstu hagsmuna-
málum stúdenta”
— segir Finnur lngólfssonr formaður stúdentaráds
■ Þann 11. mars n.k. eru kosn-
ingar i Háskóla Islands. Kosiö er
til Stúdentaráðs,13 fulltrúar og 2
til Háskólaráðs. Fyrir
kosningarnar i fyrravetur kom
fram nýtt framboð Umbótasinna.
Umbótasinnar faigu tæpan þriðj-
ung atkvæða og 4 menn kjörna í
StUdentaráð. Af þvi tilefni feng-
um við Finn Ingólfsson formann
StUdentaráðs til aö svara nokkr-
um spurningum. Finnur var i
öðru sæti á lista Umbótasinna i
fyrra og stundar nám á 3ja ári i
viðskiptafræði.
Hvað er félag Umbótasinna og
hvernig er það tilkomiö?
Fllag u m bó ta s in na ð ra
stúdsnta er frjálslyndur umbóta-
flokkur félagshyggjum anna.
Hann er byggður á þvi að koma
fram sem mestum umbótum á
hagsmunum stúdenta bæði hvað
varðar nám 'og félagslegar að-
stæður. Umbótasinnar eru for-
ystuafl félagshyggjumanna við
háskólann. Við sem stóðum fyrir
þessu framboði i fyrra vorum
óánægð meö þá valkosti sem
stóöu til boða og töldum þennan
valkost vanta og reynslan sýndi
að við höfðum svo sannarlega rétt
fyrir okkur.
NU hefur þvi veriö haldið fram
að þetta sé félag krata og fram-
sóknarmanna hvaö er hæft i þvi?
Eg held að sú niðurstaða sé
fenginmeð þvi að einfalda hlutina
of mikið og geta sér rangar for-
sendur. Það er ljóst að Vaka er
félag Sjálfstæðismanna við há-
skólann og tengsl Alþýðubanda-
lagsins og Félags vinstri manna
er ótviræð. Þetta er gert til að
gera framboð Umbótasinna tor-
tryggilegt. Staðreyndin er sú að
innan raöa Umbótasinna er fólk
úr öllum stjórnmálaflokkum og
stærsti hlutinn af okkar fólki hef-
ur ekki tekið afstöðu með neinum
ákveðnum stjórnmálaflokki. Við
bjóðum fram á þeim grundvelli
að berjast fyrir hagsmunum
stUdenta og byggjum okkar
stefnu á félagshyggju. A þeim
grundvelli erum við kosnir, þann-
ig höfum við starfað og þannig
munum viö starfa.
Nú tókuð þið við af vinstri
mönnum eftir 10 ára meirihluta
setu. Hvernig var aðkoman?
Hún var nU vægast sagt heldur
óglæsileg. Eg held að óreiöan i
SHI hafi verið bUin að ná áður
óþekktu stigi þegar við tókum viö.
Það var hreinlega allt í rusli.
Simi skrifstofunnar lokaður.all-
irsjóöir tómir,þannig að byrjunin
var aö slá lán til aö geta haldiö
skrifstofunni opinni. Bókhaldið
var imolum og vanskilareikning-
ar voru miklu meiri en fram kom
i þvi litla sem til var af bókhaldi.
Rekstur F.S. var lika i molum
m.a. vegna þess að bókhaldið var
þannig fært að allir rekstrarþætt-
ir voru þvældir saman i eina
óskiljanlega Hækju og hverjum
degi látin nægja sin þjáning.
óreiðan náði þó hámarki sumarið
1980 en þá var tapið á Hótel Garði
og klúbbi eff.ess., þar sem reynt
var nýtt sjálfstjórnarform i anda
„sósialiskrar rekstrarstefnu”
eins og vinstri menn kölluðu það,
15.5gamlar milljónir. Þessir liðir,
þ.e. klúbburinn og hótelið voru
ósundurgreinanleg Hækja. í okk-
ar tið þ.e. s.l. sumar skilaði hótel-
ið 40 gömlum milljónum i hagnað.
Þegar þess er gætt að þarna hafa
tapast nokkrir tugir milljóna á
tveimur mánuðum vaknar sú
spurning: Hvernig var þetta
hægt?
Hvaö hefur þá áunnist í ykkar
tið?
Það er hreint ótrúlegt sem hef-
ur áunnist á þessu tæpa ári sem
við höfum starfað, þvi aðkoman
var nú ekki glæsileg. Rekstur F .S.
hefur færst i mun betra horf.
Rekstrarþættir hafa verið að-
greindir og nú fæst mun betri
menningarmál
Sámi dáidda
Norræna húsið
Sámi Dáidda
Samalist.
■ Samar nefna menn nú þá þjóð
er hétu Lappar, þegar ég var
barn og menn nefndu vistFinna á
islensku i fornöld, en þetta eru
samheiti yfir þjóö er ekki sinnir
landamærum kortageröarmanna
að ráði eða þeirri landafræði, sem
greinir Skandinava i þjóðir, land-
fræðilega séö. Samar búa i
Noregi, Sviþjóð og i Finnlandi.
Lönd þeirra eru stór, og þeir eru
taldir til svokallaðra minnihluta-
hópa. Þá munu nokkrir ættbálkar
Sama búa í Sovétrikjunum, en við
há er ekki sameangur, þvi járn-
tjaldið hefur annan skilning á
landamærum en hreindýr.
Samar eru því eins konar sér-
þjóð i þrem löndum og i Sviþjóö
eru tslendingar oft taldir með
þeim, þvi viö búum svo noröar-
lega, að minnsta kosti er okkar
mönnum boöið þangað á iþrótta-
mót og á héraðsmót, sem Norður-
landaráð gengst fyrir handa þeim
sem búa of norðarlega til að geta
talist með öllum mjalla.
Samar
Samar munu vera um það bil
60.000 talsins, og einhver sagöi
mér að um 40.000 ættu heima i
Noregi. Þar búa flestir á Finn-
mörk, en hlutii Tromsfylki. 1 Svi-
þjóð búa Samar á svæði sem nær
frá Dölunumogað finnsku landa-
mærunum. Afgangurinn býr sið-
an i Norður Finnlandi og i Rúss-
landi, á Kólaskaganum, þar sem
kjarnorkueldflaugar Rússa eru
geymdar, eða sá hluti sem ætlað-
ur er vestrænni menningu, ef á
þarf að halda. Þá eru þeir i
Petsamo, sem er þekkt örnefni i
striössögu tslands.
I landafræöibókum, fornum,
voru Samar taldir vera Mongól-
ar, en eru nú yfirleitt taldir til
Alpaþjóða, en ég hefi þvi miður
enga hugmynd um það, hvað
alpamaður er, en giska á að i
ölpunum sé aö finna skyldar
þjóðir og menningu. En Samar
eru annars fremur lágir vexti á
landafræðibókarmáli, dökkir á
húðina og hafa sérstakt andlits-
fall,sem oft er fagurt. Mál þeirra
er finnsk-rússneskt (fornrúss-
neska) en auðvitaö tala þeir nú
flestir eitthvert Noröurlandamál-
anna, og mállýskur Sama eru
margar.
Fróðir menn telja þó að Samar,
eöa Sambar, hafi áður talað sér-
stakt mál, og þykja ýms örnefni
þeirra og heiti á munum benda til
þess, að þvi er málvisindamenn
telj a.
Menningarlega hefur Sömum
verið skipt i tvo hópa, þá sem eru
hirðingjar, eöa færa sig til með
muni sina og bústofn, eftir árs-
timum og hina er hafa fasta bú-
setu. Þeir sem stunda hjarö-
mennsku, búa aðallega i Sviþjóð i
fjöllunum, en færa sig inn i skóg-
ana þegar vetur leggst yfir. Þeir
lifa á hreindýrum og veiðum, en
gnægð fiskjar er i þúsund vötn-
um.
Þaö ereinkar ánægjulegt aö nú
skuli komin hingað sýning á verk-
menningu, eða áhöldum og list-
munum Sama, ásamt teikning-
um, ljósmyndum og öðru, er
þessari norðurþjóð má verða til
kynningar.
Að visu er sagt, að list eigi sér
ekki þjóðemi, en eigi að siður, þá
mótast listin af þeirri menningu,
sem við er búið.
Samar eru (eða voru) flökku-
þjóð, er lifir að mestu á hreindýr-
um, svona svipað og tslendingar
á sauökindinni og Eskimóarnir á
selnum i'sinni ti'ð, og þeir stunda
veiöar.
En þessi frummenning hefur þó
fyrir löngu gengið sér til húðar,
þvi Samar hafa auðvitað eignast
nýjan munað, þótt þeir haldi
tryggð viö sitt fé, hreindýrið, og
haldi margir hverjir fast við forn-
ar venjur. Þeir voru áður heiönir,
sem svo er nefnt, en játa nú opin-
berlega kristna trú, a.m.k. vestan
Kólaskaga, hvað sem kann að
vera á Kólaskaganum sjálfum.
Samalist
Þar sem búið er að gjöra Nor-
ræna-húsið að sérstöku skandi-
navisku fátækrabæli með lágum
fjárlögum,peningareikningi, sem
fær eigi staðið undir neinu sér-
stöku, þá fagnar maður sýningu
Sama alveg sérstaklega. Til eru
mjög góð söfn, t.d. í Danmörku,
þar sem hinar ýmsu Samaþjóðir
eru útskjrðar með kjörgripum
frá liðnum dögum.
Þessi sýning er látin spanna
langa sögu, og hún er munasýn-
ing og listsýning. Nytjalist nefna
menn ýmsa muni, þegar þeir eru
•gerðir núna, en áður voru þeir
ptartur af tilveru, menningu og
þörf fyrir búsáhöld og fegurö. Til
að timasetja, má telja upp hvað
sýnt er, og á þeim hlutum sjáum
við tengslin við siðmenninguna,
sem fæst i búðum.
Sýningin byrjar á guðfræði
Sama, fóminni og fórnarstaönum
SEITE. A þá var smurt blóði og
fitu fórnardýranna, en þessir
félagsmálapakkar guðanna eru
aðeins þekktir í grófum atriðum.
Andasæringar voru miklar i
fomri trú Sama. Galdramaðurinn
var tengiliöur milli manna og
guða og hann spáði, eða var þjóð-
hagsstofnun og seðlabanki þeirra
alda.
Þákemurað fornum munstmm
og fléttum. Risamunstur og
krákustfgar voru algengastir. Þá f
koma munir, sem fara að minna
okkur á nútimann, sunnar. Beltis-
sylgjur, silar.nálhús, tóbaksdósir,
drykkjarskeið, klúthringur. Og
enn er haldið áfram. Lappa-
hnífurinn, sem var karlmanni
fremur li'ffæri en vopn. Með hon-
um mátti tálga, slátra hreindýr-
um og verka þau og jafnvel fella
smátré. Sundurgerðarmenn
höfðu skrautlega hnifa við belti.