Tíminn - 17.03.1982, Blaðsíða 6

6
Miövikudagur 17. mars 1982.
f réttir
Umræður utan dagskrár um Helguvíkurmálið:
„EKKI ÞÖRF A ÚRSKURÐI
UM VERKASKIPTINGU”
— sagði Gunnar Thoroddsen, forsætisráðherra
■ Helguvikurmáliö varrættutan
dagskrár á Alþingi i gær þar sem
hver þingmaðurinn af öörum
spuröi hvort stjórnarslit yrðu
vegna ágreinings um oliuhöfnina
eöa ekki. Þingmenn allra flokka
nema Alþyöubandalagsins tystu
yfir stuöningi við stefnu utan-
rikisráöherra i málinu, enda væri
hUn samkvæmt viljayfiriysingu
Alþingis. Gunnar Thoroddsen
sagöi aö leitaö værisátta í málinu
innan rikisstjórnarinnar og
Svavar Gestsson sagði aö afstaöa
Alþyðubandalagsins i málinu
væri kunn og ljóst væriað ágrein-
ingsefni væri uppi, sem ræöa
verður i rikisstjórninni og þar sé
vilji á aö ná fram lausn.
Sighvatur Björgvinsson hóf
umræöuna, en þingflokkur
Alþyöuflokksins fór fram á aö
forsætisráöherra Urskuröaöi um
verkskiptingu ráöherra, þar sem
ágreiningur er risinn milli utan-
rikisráöherra og ráöherra
Alþyöubandalagsins um fyrir-
hugaöar framkvæmdir i Helguvik
og hefur sá ágreiningur glögg-
lega komið fram i fjölmiðlum
undanfarna daga. Sighvatur rakti
ummæli ráöherra um máliö og
nefndaskipun félagsmálaráö-
herra varöandi skipulagningu
svæöisins og þá ákvöröun
iönaðarráðherra aö stööva rann-
sóknir og kraföi forsætisráöherra
um afstööu hans og hvort utan-
rikisráðherra hafi tekiö einhverj-
ar þær ákvaröanir i Helguvikur-
málinu sem falla utan valdsviðs
hans.
Gunnar Thoroddsen svaraöi, að
i þvi máli sem þingmaðurinn
nefndi væri ekki þörf Urskuröar
skv. 8 gr. laga um Stjórnarráð
Islands. Ef til þess kemur aö hr-
skuröur verður upp kveðinn, þá
verður aö sjálfsögöu skyrt frá
honum opinberlega.
Þetta þóttu þingmönnum
stjómarandstööunnar óskýr svör
og skoruöu hver af öðrum á for-
sætisráðherra aö kveöa skyrar aö
oröi.
Ólafur Einarsson formaður
þingflokks Sjálfstæöisflokksins
sagöi aö klögumálin hafi gengiö á
vbcl og stororð falliö hjá ráöherr-
um hvorum í annars garö og rakti
aö nokkru ummæli ráöherra, að
Ólafur Jóhannesson hafi sagt að
vinnubrögö fólagsmálaráðherra
væru markleysa og Svavar aö orö
utanrikisráöherra væru ekki lög.
Þeir setja nefndir á vixl til að
fjalla um skipulagsmál varnar-
svæöanna og iönaöarráöherra
skipar svo fyrir aö samningur
sem geröur er á vegum utanrikis-
ráðuneytisins sfe aö engu haföur
og með þvi fært stórffe Ur höndum
Islendinga og færir Utlendingum.
Hannsagöi aö forsætisráöherra
hefði engu svaraö er hann var
spuröurum valdsviö ráöherranna
og svona væri ekki hægt aö svara
á Alþingi. Kvaö hann þann fifl-
skap sem haföur hefur verið i
frammi af einstökum ráðherrum
ekki samboöinn Alþingi. Hann
spuröi forsætisráöherra hvort
hann hafi gefist upp á aö halda
hjörðinni saman. ólafur sagöi aö
þetta væri fariö aö minna á vit-
leysuna í sjónvarpinu, sem
kallastLööur. Hvaö gerist i næsta
þætti? Veröur Ólafur áfram
utanrikisráðherra, feta kommarn-
ir allt ofan i sig? Hvaöa skipu-
lagsnefnd fer meö mál varnar-
svæöanna? A samvinnuhreyfing-
in aö marka stefnuna um staöar-
val og stærö oliugeyma fyrir
Keflavíkurflugvöll, eins og
kommarnirvilja.eðaá Alþingi aö
gera þaö i umboði Alþingis? Eru
orö ólafs lög eöa ekki? (Þaö eru
til Ólafslög greip utanrikisráð-
herra fram i). Veröa samningar
um Blönduvirkjun staöfestir i
rikisstjórninni, eöa var Hjörleifur
bara að striöa Páli Pfeturssyni
með því aö plata noröanmenn
suður?
Taldi Ólafur Einarsson að næsti
„Lööurþáttur” rikisstjórnarinnar
yröi býsna spennandi, en for-
sætisráðherra gæti slakað á
spennunni meö þvi aö hann upp-
lýsti aö hve miklu leyti einstakir
ráðherrar hafi forræöi þeirra
ráöuneyta sem þeir eru kenndir
viö.
Krafði Ólafur ráðherra um að
þeir geröu grein fyrir sinum mál-
um á Alþingi en létu sfer ekki
nægja að gaspra um þau í fjöl-
miðlum.
Sighvatur Björgvinsson sagði
ósamkomulag innan rikis-
stjórnarinnar fara dagversnandi
og skiptust ráöherrar á brigslyrö-
um, en forstætisráöherra bæri að
leysa tir ágreiningsefnunum, en
samkvæmt svari hans virtist sem
hann þyrfti ekki aö hafa skoðun á
málinu. Hann kvaö utanrikisráð-
herra ekki hafa farið Ut fyrir sitt
valdsviö í Helguvikurmálinu, en
væri að framkvæma þar vilja
Alþingis samkvæmt þingsálykt-
unartillögurnar siöan i mái i
fyrra og öskaöi eftir aö ráöherr-
ann mundi hiö fýrsta gefa Alþingi
skýrslu um undirbUning fram-
kvæmda.
Geir Hallgrimsson lýsti yfir aö
utanrikisráöherra væri meö aö-
geröum sinum i Helguvikurmáli
aö vinna aö framkvæmd vilja
Alþingis en samkvæmt þingsá-
lyktunartillögunni.sem borin var
fram af þingmönnum Reykjanes-
kjördæmis, til að leysa vanda
byggöarlaganna sem bUa viö
mengunarhættu af geymunum.
Heföi honum veriö i sjálfsvald
sett aö velja staö undir elds-
neytisgeymana. A fundi utan-
rikisnefndar i gærmorgun lýstu
allir nefndarmenn yfir að meö-
ferð utanrikisráöherra á málinu
væri eölileg, aö undanskildum
fulltrUa Alþýöubandalagsins, en
þar gaf ólafur Jóhannesson
nefndinni skýrslu um gang mála
og mæltist til aö hann gæfi Alþingi
einnig skýrslu. Sagði hann engan
bera brigður á forræði utanrikis-
ráöherra i meöferö þessa máls
nema Alþýöubandalagsmenn.
Sagðist Geirenga trU hafa á aö
Alþýöubandalagiö drægi sig Ut Ur
rikisstjorninni af þessum sökum.
Framferði ráöherra þeirra væri
allt loddaraskapur. ttrekaöi hann
aö forsætisráöherra svaraöi
efnislega þeirri spurningu sem
fyrir hann var lögð.
Matthias A. Mathiesen taldi á-
mælisvert aö ræöa mál þessi svo
mjög i fjölmiölum eins og gert
hafi verið, en segja minna en
ekki neitt á Alþingi. Skoraði
hann á ráöherra aö segja álit sitt.
Hann sagöi sina skoöun aö utan-
rikisráöherra heföi fullt og ótak-
markað umboð til aö leysa nauö-
synjamál ibUanna á Suöumesjum
og kvaöst skilja svar forsætisráö-
herra svo aö utanrikisráöherra
væri aö framkvæma vilja Alþing-
is.
Ólafur Jóhannesson utanrikis-
ráöherra sagði aö hann teldi sér
skylt aö gefa Alþingi skýrslu um
þær aögeröir sem hann er að
framkvæma vegna þess aö þær
eru byggöar á þingsályktun frá
Alþingi.
„Égtel hins vegarekki rétt eða
heppilegt, sagöi utanrikisráð-
herra, að gefa þá skýrslu i sam-
bandi við þær umræður sem hér
fara fram, enda komin fram ósk
um þaö aö ég geröi þaö siðar við
þénanlegt tækifæri. Þess vegna
ætla feg ekki aöfaraUt i efnislegar
umræöur um málið nU.
Um svar forsætisráöherra vil
ég segja þaö aö hann neitaði þvi
ekki aö þaö er ágreiningur i rikis-
stjórninni. Þaö er ekkert óeöli-
legt, það er gamalkunnugt fyrir-
bæri að ágreiningur sé i rikis-
stjórnunum um ýmiss konar mál,
bæði í þessari og öörum. En for-
sætisráðherra sagöi aö þaö hefði
ekki verið ástæða til þess aö
kveöa upp neinn Urskurö um það
sem hann var spuröur um. Menn
geta kannski lagt misjafnan
skilning í þessi orö. Ég legg minn
skilning i þau. Ég er ánægöur
meö þann skilning og læt mér
hann vel lika.”
Kjartan Jóhannsson lýsti yfir
undrun á aö forsætisráöherra
skyldi ekki verja utanrikisráö-
herra og lýsa yfir afdráttarlaus-
um stuöningi viö gerðir hans er
hann er aö framkvæma vilja
Alþingis, sem þingmenn Alþýöu-
bandalagsins áttu hlut aö að
samþykkja fyrir ári siöan. ttrek-
aöi hann stuöning Alþýöuflokks-
manna við gjöröir ráöherrans,
enda heföi honum boriö skylda til
að framkvæma vilja Alþingis i
þessu efni. Vænti Kjartan þess aö
eins vel tækist til meö flug-
stöövarbygginguna svo aö ekki
þyrfti að koma til þess aö
stjórnaraöild Alþýöubandalags-
ins veröi til þess aö 50 m illjónum
dala sé hent Ut um gluggann.
Skoraði hann á forsætisráö-
herra að lýsa yfir ótviræðum
stuðningi viö utanrikisráðherra.
Geröi hann það ekki gæti þaö
valdið misskilningi á innlendum
og erlendum vettvangi.
Albert Guömundsson tók undir
stuöningsyfirlýsingar viö utan-
rikisráöherra i þessu máli og
sagöi hörmulegt aö þjóöin horfði
öll upp á þessa deilu þar sem for-
sætisráöherra væri i klemmu
milli Framsbknarm anna og
Alþýðubandalagsmanna, en ljóst
væri aö þrir þingflokkanna heföu
lýst yfir vilja sinum i þessu máli,
en litill minnihluti Alþýðubanda-
lagsmanna væri þvi andvigur og
kraföi hann formann Alþýðu-
bandalagsins sagna við þessa
umræðu hvort Alþýðubandalagiö
mundi slita stjórnarsamstarfinu
vegna málsins. Komið er upp
vandamál sem gerir stjórnar-
samstarfiö erfitt, sagði Albert, og
rikisstjórnina að verulegu leyti ó-
starfhæfa.
Fram kvæmdinsem um er deilt
er nauðsynlegt framfaraspor,
sagöi Albert, en deilan er pólitisk
milli þeirra sem vilja varnar-
samstarf vestrænna þjóöa og
hinna sem ekki vilja stuðja
Atlantshafsbandalagið.
Jöhann Einvarðsson lýsti yfir
heilshugar stuðningi viö aögerðir
utanríkisráöherra i málinu.
Hann kvaðst hafa lagt sitt af
mörkum til aö svo viötækt sam-
komulag næðist um margum-
rædda þingsályktunartillögu.
Niöurstaða þeirra kannana sem
gerðar hafa verið til aö leita
lausnar á þeim vanda sem viö er
aö glíma, er sú aö sti lausn sem nti
er ákveöiö aö sfe best. Og vegna
umræðna umað leysa olíulöndun-
ina á eöa við Vatnsnesiö, á svip-
uðum slóöum og htin er nti, er ó-
hætt að fullyröa aö mikill meiri-
hluti heimamanna telur það frá-
leitt af ýmsum ástæðum.
Hvaö varðar ákvaröanir og út-
gáfu reglugerðar um skipulags-
mál á Suöurnesjum, þá er bhætt
að fullyrða að mikill meirihluti
heimamanna telur það fráleitt af
ýmsum ástæöum.
Bæjarstjorn Keflavikur
samþykkti á fundi 9. þ.m. að til-
lögu bæjarraös drög aö samningi
viö varnarmáladeild utanrikis-
ráöuneytisins varöandi fram-
kvæmdir í og við Helguvik. Með
voru 8 fulltrtiar gegn fulltrtia
Alþýöubandalagsins einum. Las
Jóhann tir bókun bæjarstjórnar
þar sem m.a. kom fram:
,,í all mörg ár hafa vandamal
þau sem stafa af staösetningu
oliubirgöarstöðvar varnarliösins
veriö til umræöu i bæjarráöum
Keflavikur og Njarðvíkur.
Umræöan hefur beinst að
mengunarhættu skipulagsmálum
og landfluttningum á oliu.
Vegna vandamáls þessa skip-
aði utanrikisráöherra nefnd til aö
kanna oggera tillögu um staðaval
oliuuppskipunarhafnar.
A sameiginlegum fundi bæjar-
ráðanna, var fallist á tillögu
nefndarinnar, um að heppileg-
asta staðsetning hafnarinnar
væri i Helguvik. A grundvelli
þeirrar samþykktar, hafa nti
náðst samningar viö varnar-
máladeild varöandi framkvæmd
málsins.ogleggjum við áherslu á
eftirfarandi atriði.
Gagnstætt því sem áöur hefur
tíökast, hefur undirbtiningur
þessa máls veriö unnin í samráöi
viö heimamenn, og þaö tryggt aö
þeir geti fylgst meö hönnun og
framkvæmdum og komið þar sin-
um skoðunum aö.
öll mannvirki skulu uppfylla
ströngustu kröfur um btinaö og
frágang samkvæmt islenskum
lögum.
Umsjón, afgreiðsla og öll
öryggisgæsla á hafnarsvæöinu
verður i höndum islenskra aðila.
Staöið verður þannig aö fram-
kvæmdum, að þær komi aö sem
fyllstum notum viö frekari
hafnargerð i Helguvík, og
íslenskum oliuffelögum veröur
heimiluö afnot hafnargarös og
bygging löndunarbtinaöar ef þau
óska þess.
Þaö landrými innan bæjar-
marka Keflavikur, sem varna-
máladeild fær afnot af vegna
framkvæmda, er aöeins ræma
meöfram bjargbrtin norðan
Helguvikur, utan þess svæðissem
nokkrar likur eru á aö nýtanlegt
heföi verið til skipulagöar
byggingar.
Sem endurgjald fær Kefla-
vikurbær hinsvegar til afnota ca.
100 ha. landspildu, sem bærinn
hefur áður falast eftir afnotum af
vegna þarfa sjávartitvegsins.
Með samningi þessum teljum
við aö fengist hafi viðunandi
lausn á mengunar, slysa og
skipulagsvandamálum, en leggj-
um jafnframt áherslu á þá brýnu
nauðsyn, aö öllum þungaflutning-
um til og f rá varnaliðinu veröi létt
af Reykjanesbraut vegna auk-
innar slysahættu i sivaxandi um-
ferö um veginn.
I samþykkt bæjarstjórnar 2.
febrtiar s.l., var lögð á það á-
hersla, aö hafnarmannvirki sem
byggö yröu af varnarliðinu i
Helguvik og hafnarsvæðiö yröi á-
vallt i umsjón og eigu heima-
manna.
Þetta var gert vegna þess aö
við töldum óeölilegt að sam-
göngumannvirki á Islandi væri i
eigu erlendra aöila. Samþ. þessi
hefur sætt gagnrýni islenskra
stjbrnvalda, og hefur félagsmála-
ráðherra gagnrýnt þessa
samþykkt sferstaklega.
Ég fullyröi sagði Jóhann aö
þetta speglar skoðun mikils
meirihluta ibúanna i bæjarfélög-
unum þarna syðra.
Gunnar Thoroddsen sagöi aö
hann hafi þegar svarað fyrir-
spurninni sem til sin var beint, en
i umræöunum utan dagskrár
hefðu þingmenn lagt fyrir sig ótal
spurningar um margs konar at-
riöi og heimtuöu aö þeim yrði
svaraö. Hann sagöi aö utanrikis-
ráöherra hefði gertgrein fyrir þvi
máli sem til umræðu væri i rikis-
stjórninni og mundi gera þaö á-
fram. Hann sagöi óvenjulegt aö
forsætisráðherra væri spurður aö
þvi á Alþingi hvort hann bæri
traust til einstakra ráðherra, en
vegna margra fyrirspurna vildi
hann taka þaö fram að hann hafi
talið þaö mikinn styrk fyrir rikis-
stjórnina féllst á aö taka aö sér
stjórn utanrikismála og hafi hann
notið og nyti fyllsta trausts.
Svavar Gestsson sagði afstööu
Alþýöubandalagsins til Helgu-
vikurmálsins vera öllum kunna.
Sagðist hann hafa lagt fram i
rikisstjórn nokkur minnisatriöi
um þetta mál svo og um stjórnar-
samstarfið og stjórnarsátt-
málanna og mundi ræöa þau mál
á vettvangi rikisstjónarinnar.
Sagöist hann sætia sig vel við þá
yfirlýsingu sem forsætisrað-
herra gaf i umræðunum. A-
greiningsefni eru uppi og þau
verður að leysa á vettvangi rikis-
stjórnarinnar og sagðist Svavar
vera sannfæröur um aö til þess er
yfirleitt fullur vilji. Sagöist hann
vera andvigur lausn utanrikis-
ráöherra á oliugeymavandanum
og aðrar lausnir væru betri og
heppilegri frá þvi sjónarmiði að
losa ibúa Njarövikur og Kefla-
vikur fraá mengunarvanda sem
stafar frá bandarisku herstöö-
inni, það er aö segja, oliuhlutann
af þeim vanda.
Óiafur Ragnar sagöi að
stjórnarsamstarfið væri m.a.
grundvallað á þvi aö engar efnis-
legar breytingar yrðu geröar á
herstöövum hér á landi.
Hann sagði stjórnarsamstarfið
grundvallast á vissum þáttum
sem stjórnarliðar heföu komið
sér saman um til þess að tryggja
að meðferð allra mála i rikis-
stjórninni væri með þeim hætti að
rikisstjórnaraðilar gætu vel við
unað. Hann kvað athyglisvert að
stjórnarandstæðingar ysu lofi á
utanrikisráðherra. Hann sagði
nýtt i sögu Framsóknarflokksins
ef hann ætlaöi að fara að auka
hernaðarumsvif. Ef gengið verð-
ur inn á þá braut að auka hernað-
arumsvif með stórfelldum hætti,
sagði Ólafur Ragnar, er það alveg
ljóst að þeir sem þar ganga i far-
arbroddi stefna framtið þessarar
rikisstjórnar i hættu, það eru þeir
sem rjúfa stjórnarsamstarfið en
ekki þeir sem ekki vilja una þess-
ari stefnubreytingu.
Ární Gunnarsson sagði vart
þakkarvert að utanrikisráðherra
framkvæmdi vilja Alþingis og aö
hann skildi orð forsætisráðherra
svo að hann lýsti yfir trausti á
gerðum utanrikisráðherra (nei-
nei-nei kallaði ÓRG úr sæti sinu.)
Gunnar Thoroddsen sté enn einu
sinni i ræðustól og sagði að það
væri lögmál i samsteypustjórnum
að þegar skilur á um skoðanir
væri reynt i lengstu iög að reyna
að sá samkomulagi. Um það mál
sem hér er um að ræða heíur ver-
iðrætt itarlega i rikisstjórninni og
að s jálfsögðu verður haldið áfram
að leita málamiðlunar sem allir
gætu sætt sig við.
Guðrún Helgadóttir leyfði sér
að lýsa hneykslan á allri þeirri
málsmeðferð sem átt hafði sér
stað. Hún sagöi að ef forsætisráð-
herra treysti ekki ráðherrum sin-
um hefði hann allt vald til að
segja þeim upp störfum og fá sér
aðra ráðherra i ráðuneytisitt. Þvi
væri öll umræðan óþörf. „Ekki er
að sjá, sagði Guðrún, að þing-
heimurkunni aðlesa”, og taldi að
þingmenn hafi ekki skilið þings-
ályktunartillöguna, sem rætt væri
um. Þar stæöi ekki orð um hvaða
lausn utanrikisráðherra eigi að
velja til lausnar mengunarvanda-
málunum vegna eldsneytisgeym-
anna.
Það undrar mig að fara skuli
fram ruglingslegar og ómálefna-
legar umræður, sem eru kannski
alvarlegar vegna þess að þær
fjalla ekki um málefnið sem deilt
er um þaðhvort að Alþýðubanda-
lagið sé á leiðinni út úr rikis-
stjórn. Það er vonlaust að þvi sé
svarað hér. Hitt er alvarlegra að
Islendingar séu svo kærulausir að
það sé aðalmálið i samskiptum
við erlent stórveldi og her þess
hvort að þessi eða hin rikisstjórn-
insitji nokkrum mánuðum lengur
eða skemur. Leyfði Guðrún sér i
nafni þjóðarinnar að vita þing-
heim fyrir þessar umræður sem
væru til skapraunar og skammar.
Guðrún lauk máli sinu með þvi
að lýsa yfir að Alþyðubandalagið
væri tilbúið til að vinna i þessari
rikisstjórn og treysti þvi að á
þessu máli finnist lausn.
En maður hlýtur að lýsa van-
þóknum sinni á að menn séu að
leika sér að slikum málum á
Alþingi, sagði Guðrún. Þarna yrði
hún að sitja og hlusta á rugl sem
ekki væri boðlegt i smábarnabekk
i skóla. o.ó