Tíminn - 21.03.1982, Page 30

30
Sunnudagur 21. mars 1982.
liMai'i!
■ Lempicku tókst flestum betur aö mála konur næstum allt
stafróf kvenkynsins.
■ Dinnerjakkinn, langir fingur og dularfullt augnaráö: d’Afflitto markgreifi.
■ Lempicka viö opnun sýningarinnar 1972.
■ 1 mynd sinni „Vinkonurnar” braut Lempicka þá hefö
aö karlar fengjust einir viö aö mála nakiö fólk.
■ Heimskona I gráum kirtli.
■ Hún er 28 ára. Parísarkona af pólskum ættum.
Hann er 63 ára itali. Hún ætlar að mála af honum
mynd. Hann vill sofa hjá henni.
Hún er gullbrún á hörund, heimskona og glæsileg
eins og filmstjarna. Hún málar hertoga og sam-
kvæmisdrottningar og ritar á myndir sínar Tamara
de Lempicka. Hann er litill og sköllóttur, blindur á
öðru auga og þekktur sem stórmeistari sjálfs-
lýsinga í Evrópu: skáldið Gabriele d'Annunzio.
Hann er striðshetja hallur undir fasista og pilsa-
veiðari. Hann afþakkar heldur ekki ástir ungra
manna ef svo ber undir. Listin og undur lífsins
eru allt hans líf, og eins er henni farið.
I janúar 1927 er hún gestur hans
i tiu daga á hinu glæsilega heimili
hans „Vittoriale” I Gardone viö
Gardavatn. Þetta hof, sem hann
hefur reist yfir sigra sina hefur
hann fyllt meö striösminjum,
risastórum styttum úr gipsi,
hljóöfærum, fornmunum, bókum
og listaverkum. Undir sýprus-
trjánum úti fyrir húsinu hefur
hann meira aö segja komiö fyrir
stafnhluta herskipsins „Puglia”.
Þar skýtur þessi einstæði
„skipherra” fjórum skotum til
þess að fagna Lempicknu við
komu hennar: — „Fyrir þér!”
„Fyrir Póllandi”, „Fyrir list
þinni!”, „Fyrir fegurð þinni!”
Hann visar henni til sængur i
„Ledu-herberginu”, óhóflega
skreyttum sal og ilmandi þar sem
sérhver kona hefur til þessa látið
leiðast til ástasamlags við hús-
bóndann.
1 stað þess að sitja fyrir byrjar
hann þegar að leita eftir ástum
hennar. Ofan á annað beitir hann
nú einstæðri orðsnilld sinni. Þeg-
ar hún er farin sendir hann gló-
andi ástarbréf til hennar, fylgist
vel meö hvar hún dvelst hverju
sinni. Hún hefur gaman af en
lætur þó ekki segjast.
Hann reynir að freista hennar
með þvi að færa henni skartgripi
og fegurstu klæði leggur sjálft
gnægtahornið að fótum hennar.
En hún hefur ekki hug á að gerast
hjákona eins né neins.
Hann tekur það til bragðs að
bjóða henni kókain sem gefst oft
vel þegar annað hefur brugðist.
En hún lætur ekki glepjast af
eiturlyfjum.
Ráðskona hans, sem einnig var
ástmær hans allt sitt lif, ritaði i
dagbók sina: „Heimilisfriðurinn
hangir á smánarlegum bláþræði
vegna þeirrar pólsku”. Við svo
búið stóö, þar til hann sendi henni
siöustu skilaboðin sem voru eins
og hinn alvaldi talaði: „1 kvöld
kem ég til þin og verð með þér,
hvort sem þú vilt eða ekki”.
Hann kom til hennar klukkan
þrjú um nóttina, jós yfir hana
gullhömrunum, grátbaö hana og
reif sig úr fötunum. Hún sneri sér
hin afundnasta undan. „Eg hef
viðbjóð á klámi”, sagði hún og
nú komst aðeins ein einasta
hugsun að hjá henni: „Burt með
þig!” Eldsnemma um morguninn
fór hún með fyrstu lest frá Gar-
done.
Seinna formælti hann henni og
kallaði hana „krabba”. Hún lýsti
honum aftur sem „gömlum
dverg”. Samt bar hún hring þann
sem hann gaf henni til æviloka.
Fimmtiu árum siðar kom út hin
athyglisverðasta bók um
Annunzio „Hinn leyndi harnur”,
sem byggð var á athugasemdum
úr dagbók ráðskonunnar, göml-
um bréfum og myndum eftir
Lempicku. Listakonan vissi ekki
um þessa bók fyrr en eftir að hún
kom út og lagðist hún rúmföst i
marga daga af gremju.
Þeir sem rita um listir eru van-
ir að kalla konur á borö við
Lempicku „óvenjuleg dæmi”, eða
„náttúruundur”. Fræðileg um-
fjöllun um starf hennar er enn
ekki fyrir hendi og ævisaga henn-
ar er enn ekki rituð en hún er látin
fyrir tveimur árum. Aðeins brot
úr ævi hennar og starfi eru okkur
handbær. Hún haföi mætur á að
vera sú dularfulla. Um uppruna
sinn ræddi hún aldrei og þegar
talið barst að aldri hennar laug
hún án þess að blikna eða blána.
Að sögn dóttur hennar þá
fæddist hún i Varsjá árið 1898 og
hét Tamara Gorska. Hún var af
auðugu fólki komin og giftist ung-
um lögfræðingi, Lempitzky að
nafni. Hún eignaðist barn og flúði
til Vesturlanda eftir byltinguna i
Rússlandi. Allt sitt lif var hún al-
tekin af ótta viö kommúnista og
eftir þvi sem hún eltist ágerðist
þessi ótti og nálgaðist loks of-
sóknarbrjálæði.
t kring um 1920 býr hún með
fjölskyldu sinni i Paris. Hinn
„forkunnarglæsilegi maður henn-
ar” er atvinnulaus. Dóttir hennar
er barnung. Ibúðin er ömurleg
vistarvera. Hvað skal taka til
bragðs? Þar sem hún hefur hæfi-
leika i þá átt, byrjar hún nú
myndlistarnám. Systir hennar
sem er innanhúsarkitekt kostar
námið.
Þegar árið 1923 tekur Tamara
Lempitzky þátt i sýningu i salar
kynnum „Öháðra listamanna”. 1
þeim þremur myndum sem hún á
þarna, finnur einn gagnrýnenda
„gifurlegt tilfinninganæmi”. hún
setur upp geypiverð. Hver mynd-
anna skal kosta tiu þúsund
franka.
Lempitzky málar fyrst og
fremst málverk af heldra fólki
eftir pöntunum. Það gefur
peninga i aðra hönd. Henni vegn-
ar prýðilega og æ betur eftir þvi
sem myndunum fjölgar. Hún
málar Alfons Spánarkonung,
Elisabetu Grikkjadrottningu
rússneskan stórfursta i skraut-
legum einkennisbúningi og þýsk-
an greifa með baskahúfu og ör-
lagaþrungið augnaráð. Flestar
myndirnar merkir hún: Tamara
de Lempicka. Hún málar
prinsessur, baróna, greifynju og
með myndinni af d’Afflitto mark-
greifa býr hún aðalstitilinn til.
Markgreifatitillinn er svindl.
D’Afflitto einnig. Þetta er mynd
af manni sem er einskonar Tar-
san i liki heimsborgara. Hann er i
dimmbláum ,,dinner”-jakka.
Þetta er einn vina hennar, iðju-
leysingi sem bæði hefur tima og
ánægju af að sitja fyrir hjá henni.
Margir daðra við hana og
margir festa ást á henni. „Þegar
ég mála hagnýti ég mér alltaf þau
ástarævintýri sem ég á utan
hjónabandsins” segir hún. Hin
nýfrjálsa Parisardama borðar
með vinum sinum og aðdáendum
á „Maxim’s”. Hún er stjarna
samkvæmanna. Klæðaskápar
hennar bera af flestu öðru þvi
helstu tiskufrömuðirnir vilja láta
hana fá föt henni að kostnaðar-
lausu. Það er ekki litil auglýsing
fyrir vöru þeirra, þegar
Lempicka klæðist henni.
Hún hefur málað mynd af
sjálfri sér, þar sem hún situr i
smaragðs græna einkabilnum
sinum árið 1929. Hún er með gráa
bílstjórahúfu, dularfullt augna-
ráð.eldrauðan munn, — svinx við
stýrið. Með slíkum myndum
heillar hún aðdáendur sina frá
Posen til Pittsburg. Málverk
hennar eru orðin til utan hrings
framúrstefnulistamanna þessa
timaskeiðs i Paris. Þau bera með
sér þennan sérstaka kalda glæsi-
leika,gerð af mikilli listkunnáttu
og heyra til þeirri grein listanna
sem nefnist „Art deco”. Hinn
margflókni skóli skreytilistarinn-
ar hefur mætur á fágætu smiðis-
efni.onyxum frá Brasiliu,egypsk-
um lapissteinum, filabeini ibein-
vilK, skjaldbökuskeljum og
krómi. 1 Paris er haldin sýning
árið 1925 á hinu dýrasta hand-
verki fyrir rikustu fagurkerana.
Þetta er mótleikur sem stefnt er
gegn færibandaframleiðslu og nú
á aö hefja hið fágæta og einstaka
til skýjanna.
Þetta verður vatn á myllu
Lempicku. Þegar hún er ekki að
vinna að hinum arðbæru myndum
sinum af heldra fólki málar hún
það sem hjartað girnist, — fjöl-
skyldu sina og vini.
Hún fær til hinar fremstu fyrir-
sætur eins og I „Evu” i myndinni
„Adam og Eva”. Adam sækir hún
hins vegar út á götu. Það er lög-
regluþjónn i Paris sem leyfir
henni að mála iþróttamannlegan
likama sinn áriö 1932. Annars
staðar i Evrópu og þó einkum i
Þýskalandi eykst skjótlega eftir-
spurn eftir mönnum af hans tagi
en nú eru það „ofurmennin” sem
ætlunin er að útmála fyrir
þjóðunum.
Lempicka meðhöndlar þessa