Tíminn - 07.05.1982, Blaðsíða 9

'íostudagiir 7. mai 1982
„Ég vil beina því til landsfeðranna, að
áfellast ekki samtök launamanna þótt
barist sé fyrir bættum kjörum þeirra
þúsunda, sem að visu svelta ekki, ham-
ingjunni sé lof, en eiga þess þó engan kost
að afla nægilegra tekna til viðunandi lifs-
kjara, þar með talið þak yfir höfuðið”.
hinn falski tónn atvinnurekenda
og stjórnmálamanna um, að
kauphækkanir valdi öllu illu og sé
orsök verðbólgu, ruglað of marga
félagsmenn i samtökum launa-
fólks og verkað svo sterkt að þorri
félagsmanna hefur ekki undan-
farið verið tilbúinn i þá hörðu
baráttu, sem til hefur þurft að ná
betri árangri en náðst hefur.
Þetta verður að breytast.
Þaðeruekki aðeinsléleg launa-
kjör, sem gera mönnum erfitt
fyrir að þvi mun ég vikja.
En áður vil ég láta i ljós undrun
mina á þvi, að æðstu valdamenn
þjóðarinnar skulu úr ræðustól á
Alþingi lýsa þvi yfir, að tslend-
ingar eigi ekki að kvarta yfir
kjörum sinum af þvi að milljónir
manna i öðrum löndum búi við fá-
tækt og atvinnuleysi.
Við Islendingar hörmum það að
milljónir jarðarbúa liða skort og
hungur, viðhörmum atvinnuleysi
á Norðurlöndum og öðrum lönd-
um.
Við hörmum kúgun og undirok-
un heilla þjóða og þjóðarbrota.
Við hörmum örlög Pólverja, Af-
gana, Tyrkja, írana, ibúa E1
Salvador og annarra fórnar-
lamba einræðis og ofbeldis.
En Islendingar eiga ekki og
mega ekki gleyma þvi, að hér
heima fyrir búa þúsundir manna
við lakari kjör en þjóð okkar er
sæmandi, þegar aðrir lifa við
allsnægtir.
Hörmungar annars staðar i
heiminum afsaka ekki misrétti
heima fyrir.
Hamingjunni sé lof fyrir það, að
við tslendingar höfum frelsi til
þess að ræða málin og berjast
fyrir breytingum á þvi, sem við
teljum miður fara.
Astandið i húsnæðismálum
þjóðarinnar batnaði stórlega á
áratugunum eftir siðustu heims-
styrjöld.
En nú tekur aftur að halla und-
an fæti i þeim þýðingarmiklu
málum.
Húsnæðismál eru mjög stór
þáttur i kjörum almennings.
Vextir og tilkostnaður við það
að eignast ibúð er orðið óviðráð-
anlegt fyrir fólk með venjuleg
launakjör.
Eina úrræði alls þorra manna,
sem ekki hafa þegar fyrir nokkru
eignast ibúð, er að fá hana fyrir
atbeina hins félagslega ibúðar-
kerfis.
I lok árs 1980 voru samþykkt ný
lög um húsnæðismál. Þar var það
markmið sett fram, að 1/3 af
ibúðarhúsnæði yrði byggt á fé-
lagslegum grundvelli.
Þessari löggjöf ber að fagna og
orð eru til alls fyrst.
Þessum lögum þarf að fram-
fylgja með öflugu átaki i bygging-
armálum.
Það verður að útvega meira
fjármagn og það má ekki standa
á lóðum.
Hjá stjórn verkamannabústaða
i Reykjavik eru umsóknir um 1200
ibúðir.
Fjöldinn allur af þessum um-
sækjendum er ungt fólk með
börn, sem hefur brýna þörf fyrir
húsnæði, en launin hrökkva ekki
til að kaupa ibúð á almennum
markaði.
tbúðir sem til ráðslöfunar eru,
eru 300.
Ekkert getur leyst vanda þess
fjölda, sem nú er húsnæðislaus
annað en meira fjármagn til
þessara mála og fleiri lóðir.
Ég vil beina þvi til landsfeðr-
anna, að áfellast ekki samtök
launamanna þótt barist sé fyrir
bættum kjörum þeirra þúsunda
sem að visu svelta ekki, hamingj-
unni sé lof, en eiga þess þó engan
kost að afla nægilegra tekna til
viðunandi lifskjara, þar með talið
þak yfir höfuðiö.
Visitölumálin eru enn einu sinni
á dagskrá. Rikisstjórnin gaf yfir-
lýsingu um það i vetur, að hún
mundiskipa nefnd til að fjalla um
þau mál og hafa samráð við sam-
tök vinnumarkaðarins.
Fulltrúum B.S.RB. hafa verið
sýndar fyrstu tillögur þessarar
nefndar.
Þar er gert ráð fyrii' öðru af
tvennu, að taka óbeina skatta út
úr visitölunni eða draga frá fram-
lög til félagsmála, menntamála,
heilbrigðismála og jafnvel sam-
göngumála, þegar kaupgjalds-
visitala er reiknuð.
Við höfum mótmælt þessum
breytingum. Nóg er áður komið
af skerðingu launakjara með
skollaleik i visitölumálum.
Undirrót verðbólgunnar hér er
ekki fyrst og fremst hækkun
launa, heldur röng og óarðbær
fjárfesting. Sóun fjármuna þjóð-
arinnar i óarðbær fyrirtæki þjóð-
hagslega séð.
Ég minni i þessu sambandi á,
að sala rafmagns til erlends auö-
hrings á gjafverði, er ekkert ann-
að en eins konar útflutningsbætur
i framleiöslu þessa útlenda stór-
fyrirtækis, útflutningsbætur, sem
teknar eru beint úr vösum is-
lenskra skattborgara.
Og nú er komið að þvi, að skatt-
greiðendur þurfa að borga stór-
felldan hallarekstur annars stór-
fyrirtækis, sem er að hálfu leyti i
eigu erlendra aðila.
Góðir áheyrendur.
A þessum baráttudegi launa-
fólks, 1. mai. þurfa launamenn að
staldra við og athuga sinn gang.
Gagnrýnið okkur forystumenn
samtaka launafólks fyrir það,
sem við höfum gert rangt að ykk--
ar dómi.
En litið um leið i eigin barm og
hugsið um, hvað þið getið sjálf
gert fyrir ykkar samtök og þá
baráttu, sem framundan er. Ekk-
ert nema samstaða launafólks
getur fært mönnum viðunandi
árangur i þeirri baráttu.
andúö á deginum. Haukur segir í
grein sinni: „úr kvæði unga
skáldsins get ég ekki lesið annað
en lifsleiöa þess manns, sem
finnst athafnartimi sólarhrings-
ins böl, sem aö visu er hægt að
þrauka þar sem hann er inngang-
ur að algleymi næturinnar, án
þess að skýra á nokkurn hátt, i
hverju sé íólgið gildi algleymisins
(svefnsins). Niðurstaða min
veröur þvi sú. að hér hafi skáldiö
sett saman tilgangslaust kvæði
um tilgangslaust lif, sem biður
eftir tilgangslausum endi.”
Þess^ ber náttúrulega að
geta, að þetta er aðeins skilningur
Hauks á ljóðinu, en útaf honum
leggur hann aö nokkru leyti í
grein sinni. En ef við litum nú á
þetta ljóð útfrá því sjónarmiði að
skáldinendurspegli þjóðarsálina.
Af hverju er skáldið þá með þetta
vol? Vegna þess að það sér ekki
nokkrun tilgang i þvi að vera að
þræla undir næstu kynslóðir og
bera ekkert úr býtum sjálfur.
Þingmennirnir okkar nota mikið
þessa rullu: „Verið þolinmóð,
berið hag þjóðarinnar fyrir
brjósti, verið ekki að biðja um
meira, þið sjáið að þaö er ekki
hægt.” Þetta geta þeir sagt, þar
sem þeir sitja inná alþingi með á
bilinu c.a. 20-40.000.- á mánuði
sem þeirþiggja fyrir að taka þátt
i keppninni: „Brandarakarl árs-
ins.” Á meðan alþýöan sem er bú-
in aö vera þolinmóð frá stofnun
alþingis, er meö 5 - 8000 á mánuöi
fyrir gigantiskt meiri vinnu, og
mig furðar hversu róleg hún er.
Er nema von að eitt skáld vilji
segja sitt, sýna hið tilgangslausa
nostur.
Afstaða Hauks til vinnunar
minnir mig á yfirskriftina sem
gjarnan var á útrýmingabúðum
nasista: „Vinnan gerir þig
sælan.” Nokkuð mikil kaldhæðni.
Haukur leggur Séra Bjarna þau
orð i munn, að væri hann nú
myndi hann eflaust segja:
„Hann mundi benda á, að hver
sem nennir (min undirstr.) aö
vinna mun bæði uppskera efna-
hagslega veisæld og hugarró
þess, sem veit sig hafa skilað
góðu dagsverki.” Þá vitum við
það, alþýða lslands er með svo
lágt kaup af því hún nennir ekki
aö vinna. Hvemig á islensk
alþýða að finna hugarró þegar
hún sér aldrei framúr þrælkun-
inniogallt virðisttileinskis gert?
Enda leita menn þessarar hugar,
róar æ meira i áfengi og sliku, og
stofnunum fyrir alkóhólista
fjölgar stöðugt.
í lok greinar sinnar hvetur
Haukur islensk skáld „til aö boða
i verkum sinum trú á land og þjóð
i anda séra Bjarna, i stað þess að
lofsyngja algleymið, þar sem lifið
hefur engan tilgang.” En það er
einmittþannig sem lifið blasir viö
svo mörgu láglaunafólkinu, til-
gangslaus þrælkun. Og það er
einmitt það sem hiö ónafngreinda
skáld er að lýsa.
Nei.þaðskáldsem færiaöfylla
sig þjóöernisrembu og lofsyngja
dásemdir Islands. Það segöi ekki
satt, það sviki samvisku sina. Og
skáld reyna eftir fremsta megni
að svikja ekki samvisku sina og
þaö er kannski þess vegna sem
ráðamenn landsins vilja ekki
heyra i þeim fyrr en þau eru
dauö. Þaö er ekki vegna þess aö
landiö sem slikt sé slæmt land og
ekkinógu auðugt til að öllum gæti
liðið vel. Frá upphafi hafa setið á
alþingi mennsem hafa svikið vel-
flest sin loforð til alþýðunnar, en
staðiö við þess fleiri til borgara og
auðstéttar þess lands. Þeir boða
aö visu ekki landflótta, eins og
Haukur varar við í grein sinni.
Heldur bjóða öðrum löndum að
mergsjúga alþýðu Islands, og
þiggja örugglega dágóðan skild-
ing fyrir.
Það er van min að fslensk skáld
haldi áfram að draga upp sanna
og skýra mynd af þjóðlifi og
þjóðarsál þessa lands. En helli
sér ekki úti tilgangslausa vinnu-
rómana sem aðeins deyfa rétt-
lætis- og sjálfstæðiskennd
islenskrar alþýðu.
Reykjavik 30.4.82.
Heimir Már.
landbúnaðarspjall
Sumardvöl barna
úr þéttbýli í sveit
BMaðurinn er hluti af dýra-
rikinu og dýr eru hluti af lif-
rikinu. 1 nútimaþjóðfélagi
hafa menn fjarlægst þennan
uppruna sinn og i þéttbýli lif-
um við i tilbúnu umhverfi að
meira eða minna leyti, jafnt
utan dyra sem innan. Þörfin
fyrir að kömast út úr þessu til-
búna umhverfi blasir hvar-
vetna við. Fólk notar leyfi sin,
stutt sem löng, til aðkomast út
ináttúruna. A yfirborðinu get-
ur litið svo út að það sé eitt-
hvað annað en snertingin við
náttúruna sem skipti máli, svo
sem iðkun iþrótta, veiði-
mennska eða ferðalög, en þeg-
ar betur er að gáð þá er flest-
um ljúft að láta i ljós að það er
snertingin við hina uppruna-
legu náttúru landsins sem er
einnig verið að sækjast eftir.
Undir það geta þeir sem eiga
sér sumarbústaði einnig tekið.
En svo mikilvægt sem það
er fullorðnu fólki að komast i
snertingu við náttúruna, er
það enn mikilvægara fyrir
börn og unglinga. Á þetta
benti Ómar Ragnarsson
fréttamaður nýlega i útvarpi
þegar hann sagði að hin svo-
kallaða „Græna bylting" i
Reykjavik væri ekki i þágu
barna. Börnin vantar ósnortin
•utivistarsvæði, en ekki til-
búna ræktaða bletti, til að
leika sér á.
Fyrir nokkrum áratugum,
þegar færra fólk bjó i þéttbýli
og fleira i sveitum en nú, áttu
flest börn i þéttbýli kost á
sumardvöl i sveit og nýttu
sér það. Um það leyti var vél-
væðing sveitanna skammt
á veg komin og vinnuafl
barna og unglinga var mik-
ils virði, t.d. við heyskap.
A þessu hefur oröið breyt-
ing, þannig að nú á miklu
minni hluti barna og ung-
linga kost á slikri sumar-
dvöl. Það mun þó mat margra*
að barni og unglingi gefist
ekki meira happ en að njóta
sumardvalar á góðu sveita-
heimili. Best sést þetta e.t.v. á
þvi, að helst er það til ráða,
þegar unglingar eiga við per-
sónuleg vandarnál að striða að
vista þá hjá góðu fólki i sveit.
Hver eru þá hin heppilegu
áhrif að dvöl á sveitabæ?
Minnsthefur verið á snertingu
við náttúruna. Við það má
bæta að i sveit vinna börn og
unglingar við hliö hinna íull-
orðnu og njóta samvista við
þá, jafnt viðstörf og i fristund-
um. 1 þéttbýli geta börn og
unglingar sjaldnast fylgt hin-
um fullorðnu við störf þeirra
en börnin eru þvi meira sam-
vistum hvert við annað. Enn
má bæta þvi við að sveitastörf
kenna þeim sem þau stunda
skyldurækni. Bústörf eru störf
tengd lifandi verum.dýrum og
jurtum, og mörg þeirra starfa
kalla á úrlausn talarlaust og
undanbragðalaust. Sauðburði
verður ekki frestað, né mjölt-
um og viö heyskap verður oft
aö hafa snör handtök. 1 húfi er
lifsbjörg fólksins. Meðvitaður
eða ómeðvitaður uppeldis-
þáttur þess er mikill, sá að
skynja að það þarf að hafa
fyrirhlutunum. Lögmál lifsins
eru ekki að lifsgæði fljúgi i
fang manna, heldur að fyrir
þeim þarf að hafa. Hér er
kannski á flatneskjulegan hátt
verið að umsegja hin fleygu
orð Bibliunnar: 1 sveita þins
andlits skalt þú brauðs þins
neyta.
Eftir að fólki i þéttbýli f jölg-
aði svo að þrengjast fór um
möguleika fyrir kaupstaða-
börn að komast i sveit hjá ætt-
ingjum og kunningjum, þá
hefur myndast grundvöllur
fyrir þvi að sumardvöl barna i
sveit yrði búdrýgindi fyrir
sveitafólk. Nánar tiltekið er
hér einkum um að ræða sum-
ardvöl barna á aldrinum 6 -10
ára, sem greitt er með. Þessi
þjónusta hefur reynst afar vel
og hefur eftirspurn þéttbýlis-
fólkseftir henni verið meiri en
unnt hefur verið að fullnægja.
Full ástæða er til að vekja at-
hygli sveitafólks á að auka
framboð á þessari þjónustu.
Um leið er vert að benda á aö
hér er ekki neinna uppgripa-
fjármuna að vænta, heldur
sanngjarns endurgjalds fyrir
veitta þjónustu. 1 sambandi
við hana er einnig um nokkurn
stofnkostnað að ræða.
Þótt með þessari þjónustu
séveriðað gefa börnum kost á
dvöl i sveit, þá er margföld
reynsla fyrir þvi aö með henni
hafa einnig skapasl tengsl
milli hinna fullorðnu, foreldra
barnanna og sveitafólksins.
Foreldrar hafa komiö með
börnin og sótt þau i sveit og
það hefur aukið skilning þessa
fólks, þéttbýlisbúa og dreif-
býlisbúa á högum hvers ann-
ars og komið i veg fyrir mis-
skilning, sem sambandsleysi
og ókunnugleiki getur alið á.
Matthias Eggertsson
Matthías Eggertsson,
ritstjóri Freys, skrifar