Tíminn - 17.06.1982, Qupperneq 8

•v »
8
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gísli Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi:
Oddur V. Ólafsson. Fréttastjóri: Páll Magnússon. Umsjónarmaður Helgar-Tímans:
lllugi Jökulsson. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon, Bjarghildur
Stefánsdóttir, Egill Helgason, Friðrik Indriðason, Heiður Helgadóttir,lngólfur
Hannesson (íþróttir), Jónas Guðmundsson, Kristinn Hallgrimsson, Kristín
Leifsdóttir, Sigurjón Valdimarsson, Skafti Jónsson, Svala Jónsdóttir. Útlits-
teiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón
Róbert Ágústsson, Elín Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir:
Flosi Kristjánsson, Kristin Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Siðumúla 15, Reykjavík. Simi: 86300.
Auglýsingasimi: 18300. Kvöldsimar: 86387 og 86392.
Verð í lausasölu 8.00, en 10.00 um helgar. Áskrift á mánuði: kr. 120.00.
Setning: Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent hf.
MIKLIR
MÖGULEIKAR
■ Steingrímur Hermannsson, formaður Fram-
sóknarflokksins, dró upp dökka mynd af efnahags-
ástandinu í viðtali, sem birtist við hann í Tímanum
8.þ.m. Þessi mynd var þó engan veginn dekkri en
ástandið raunverulega er. Við verðfall, markaðstap
og sölutregðu hefur bætzt hrun ioðnuveiðanna og
stórfelldur samdráttur þorskveiðanna.
Allar horfur eru á, að þjóðartekjur minnki um þrjá
af hundraði á þessu ári og jafnvel meira.
Undir þessum kringumstæðum dugir ekki annað en
að rifa seglin.
En þótt vandinn sé mikill nú og geti orðið það næstu
misseri er engin ástæða til að horfa með svartsýni til
framtíðarinnar. Efnahagskreppunni mun linna er-
lendis áður en langur tími líður og íslendingar ættu
þá að geta treyst á hagstæðara verð á útflutningsvörum
og rýmri markaði. Loðnan og þorskurinn hafa ekki
yfirgefið íslandsmið, þótt dregið hafi úr göngum
þeirra um stund.
Það er því full ástæða til þess að rifja hér upp þau
ummæli, sem Steingrímur Hermannsson lét falla í lok
viðtalsins, en þau voru á þessa leið:
„En þótt allt, sem ég hefi sagt kunni fyrst og fremst
að einkennast af svartsýni, efast ég þó ekki um mikla
möguleika íslensku þjóðarinnar til enn aukinnar
hagsældar og betra mannlífs. Ört batnandi afkoma
undanfarinna ára hefur blindað okkur. Við höfum
ekki náð að fóta okkur á toppnum, en það hlýtur að
takast.“
Ef íslendingum tekst að fóta sig nú og snúast af
manndómi gegn aðsteðjandi erfiðleikum, er vissulega
engin ástæða til að kvíða framtíðinni.
Möguleikar þjóðarinnar til aukinnar hagsældar og
betra mannlífs, felast ekki aðeins í fiskimiðunum,
vatnsaflinu og gróðurmoldinni. Þeir búa öðru fremur
í framtaki og hæfni þjóðarinnar sjálfrar. Ýmsir blína
á stóriðjuna sem hina einu lausn. Sjálfsagt er að gefa
henni góðar gætur, en hún er ekki eina úrræðið.
Síðan hið mikla atvinnuleysi kom til sögu í
vestrænum löndum, hefur vaxið stórlega skilningur á
gildi svokallaðra minni iðnfyrirtækja, sem byggjast á
hugviti og framtaki viðkomandi einstaklinga.
Forstöðumaður Hafrannsóknastofnunarinnar sagði
nýlega athyglisverða sögu. Hann sýndi háttsettum
Rússum, sem hér voru á ferð til að kynna sér
sjávarútveg, ný tölvutæki í fiskvinnslustöð. Fyrirliði
Rússanna spurði undrandi: Hvaðan úr heiminum fáið
þið þetta? Svar forstöðumannsins var stutt og laggott:
Frá ísafirði.
Á sviði rafeindaiðnaðarins hafa íslendingar tví-
mælalaust mikla möguleika svo að aðeins eitt dæmi
sé nefnt.
íslenska þjóðin þarf vissulega ekki að kvíða
framtíðinni, þótt á móti blási um stund. Þetta veltur
þó á því, að hún taki erfiðleikum skynsamlega, hagi
sambúð sinni við sjó og land á réttan hátt, rækti vel
gamlar menningarerfðir og gerist engum háð. Þá mun
17. júní jafnan geta verið sannur hátíðisdagur.
WtWXWíl FIMMTUDAGUR 17. JÚNÍ 19S2
Enn um
Vonar-
skarðsveitu
eftir Friðjón Guðmundsson
■ í hclgarblaði Tímans 8.-9. mai sl.
birtist grein eftir Jón Aðalstein Jónsson,
Hlíðskógum i Bárðardal. „Rafmagns-
framleiðsla og Vonarskarðsveita", og er
svar við grcin minni „Vonarskarðs-
veita“, sem birtist í Tímanum 19.
febrúar s.l. í greinarlok segir Jón: „Ég
vonast til að fá ekki ástæðu til að skrifa
meira um þetta mál í blöð og þykir
miður að til þess skyldi korna". Þó ég
þykist skilia hvað Jón á við, fæ ég ekki
séð að hér sé um nokkurt feimnismál að
ræða. Mér sýnist ástæða til að gera
nokkrar leiðréttingar og athugasemdir
við grein hans og skal nú að þeim vikið.
1. Ég er sammála Jóni um það að
yfirráðum lands og orkuréttinda fylgir
mikil ábyrgð, þ.e.a.s. að ekki megi
misnota þann rétt. En það er sitt hvað
óbilgirni og einurð. Ég tel að með grein
minni Vonarskarðsveita hafi ég fært
nokkuð sterk rök fyrir þvi að andstaða
við umræddar vatnabreytingar flokkað-
ist undir einurð, en ekki óbilgirni. Með
henni væri einfaldlega leitast við að
standa á rétti héraðsins og andæfa gegn
afsali landsnytja, og forðast landsspjöll.
2. Næst vil ég leiðrétta skekkju, scm
komst inn i grein mina. Þar stendur
þetta: „Hann telur að framburður
Fljótsins sé að meiri hluta tilkominn
vegna botnssvörfunar i farveginum“.
Málsgreinin á að vera þannig: „Hann
telur að framburður Fljótsins sé að meiri
hluta foksandur af Sprengisandi, en að
minni hluta til kominn vegna botn-
svörfunar i farveginum". Af þessum
ástæðum m.a. myndi virkjun hafa önnur
áhrif á farvegi en vatnstaka, þar sem
meiri hluti framburðar á upptök sín ofan
virkjunar. Uppistöðulónið tæki þvi við
miklu framburðarmagni, og vatnsmiðl-
un hefði ekki eins skaðleg áhrif á farveg
Rjótsins niðri á sléttlendinu og vatna-
breyting.
3. Það má telja nokkurnveginn víst að
óhreinkan i Fljótinu s.l. sumar stafaði
af mistökum Landsvirkjunar, a.m.k. að
nokkru leyti. Jón Sigurgeirsson.Árteigi
Ljósavatnshreppi hefur staðfest að
Landsvirkjunarmenn hafi viðurkennt
það fyrir sér, að varnargarður i
Vonarskarði hafi brostið og vatn sem
átti að veita suður hljóp norður, og er
ekki að efa að leir og óþverri hafi fylgt
þar með.
4. Ég ætla ekki að véfengja það, að
vatnaskil i Vonarskarði kunni að vera
óglögg, eða á reiki. En mín meining er
auðvitað sú, að vötnin eigi að ráða sér
þarna sjálf, mannshöndin eigi ekki að
grípa þar inn í.
5. Við Jón erum sammála um að við
viljum hafa jökulvatnið í fljótinu, en það
sem ber á milli er að hann vill láta það
vatn, sem kemur úr Vonarskarði - litið
að visu að hann telur - fil 10-15 ára, en
ég ekki. Nú hef ég ekki tölur um það
rennslismagn, sem um gæti verið að
ræða, en sé þetta litið mál fyrir
héraðsbúa, að láta vatnið, hlýtur það
einnig að vera litið mál fyrir Landsvirkj-
un. Auk þess vil ég segja, þó ég þekki
ekki aðstæður, að ég dreg hreinlega í
efa, að unnt yrði með góðu móti að
koma vatnsföllum i sina fyrri farvegi
eftir 10-15 ár. Af þeirri ástæðu einni, þó
ekki kæmi fleiri til, er ekki unnt að
treysta þvi, að við fengjum vatnið
nokkru sinni aftur. Á það skal einnig
bent, að Tungnafellsjökull og umhverfi
ásamt Vonarskarði hefur verið sett á
svokallaða náttúruminjaskrá og er
stofnun friðlands þar talin æskileg.
6. Jón talar um að vatnaflutningur
„gæti orðið okkur sú rannsókn er við
þurfum að fá til að þekkja afleiðingar
virkjunar". Þetta er nú nokkuð óljós
hugmynd. Og ef þessi orð eiga að skiljast
á þann veg að vatnaflutningar séu
nokkurskonar tilraunastarfsemi um
áhrif virkjunar, þá held ég að það sé á
miklum misskilningi byggt. Mér finnst
þetta tal um rannsóknir æði oft nokkuð
þokukennt. Það ber jafnvel á því i
fundarsamþykktum að svo sé.
Rannsóknir verða að hafa ákveðið
markmið. Varðandi vatnasvæði Fljóts-
ins má hugsa sér þrennskonar markmið:
I fyrsta lagi í þágu fiskiræktar. Það er
enginn ágreiningur þar um, þær væru
mjög æskilegar. í öðru lagi i þágu
virkjunar. Það mál er varla komið á
umræðustig. í þriðja lagi: í þágu
hugsanlegra vatnabreytinga. Rannsókn-
ir hljóta að vera stefnumarkandi. Með
þvi að óska eftir eða fallast á rannsóknir
í þágu vatnabreytinga værum við
auðvitað að opna umræður og samninga-
umleitanir um þær. Það er min
sannfæring að þetta eigum við ekki að
gera. Það hefur löngum þótt varhuga-
vert að rétta fram litla fingurinn. Ég hefi
ekki nokkra trú á þvi að Landsvirkjun
sjái sér fært að taka á sig miklar
skuldbindingar eða kostnað við rann-
sóknir varðandi þetta mál, nema að hún
fái svo mikið vatn i staðinn að hvorugur
okkar Jóns i Hliðskógum geti fallist á
að færa þær fórnir. Hér er því um tómt
mál að tala, að mínu áliti.
7. Þó Vonarskarð sé i um 900-950
metra hæð yfir sjó, er nokkurnveginn
vist að vorleysingar þar séu hafnar um
likt leyti og aðalvorflóðin koma i
Fljótið, í maí og júni eftir árferði og hafi
þvi umtalsverð áhrif á þau.
Fræg er för Sturlu í Fljótshólum suður
yfir Sprengisand í maimánuði 1916, en
þá var mikið vetrarríki i byggð i
Þingeyjarsýslum og dæmafá snjó-
þyngsli, og hugði hann að svo myndi
vera suður yfir öræfin. En þegar kom
suður á milli Tungnafellsjökuls og
Hofsjökuls rann allt i sundur af sólbráð,
ár í vexti og vatnsagi undan jöklunum.
Sprengisandur er i 800-850 metra hæð.
Þetta sýnir glöggt, að leysing hefst þarna
á hálendinu fyrr en ætla mætti vegna
þess hversu loftið hitnar af sól á löngum
vordögum.
8. Vatnavextir i júli og ágúst, sem
stafa mest af leysingum á jöklum og
úrkomu, munu varla hafa umtalsverð
áhrif á framburð Fljótsins, og erum við
Jón að mestu sammála um það.
Hvað heldur
Páll að hann sé?
■ Einhver Páll Magnússon, sem ég
þekki ekki sporð né höfuð á, skrifar i
Timann 30. mai sl. grein með þessari
fyrirsögn: „Hvað halda mennirnir að
þeir séu?“ Hreytir hann þar illyrðum í
fjármálaráðherra fyrir að láta loka
áfengisútsölunum föstudaginn fyrir
hvitasunnuna.
Segir hann að kona hafi hringt á
blaðið - sennilega Timann - og spurt i
forundrun, hvort það gæti verið, að
ráðherra hefði leyfi til að deila og
drottna með þessum hætti. Konunni
kom þetta sérstaklega illa þvi hún átti
von á börnum sínum heim frá Frakk-
landi eftir langa dvöl ytra, og ætlaði hún
að skála fyrir heimkomunni og borða
siðan góðan mat með tiiheyrandi víni.
Aumingja móðirin. Ég vona heilshugar
að henni komi ekki í koll þessi
hugsunarháttur, en skelfing er ég
hræddur um að það hendi æði oft.
Svo heldur greinarhöfundur áfram og
lætur köpuryrðin dynja á bindindishreyf-
ingunni og ræfildómi stjómmálamann-
anna, sem „hafa látið þessa fámennu
hópa teyma sig á asnaeyrunum gegnum
áralangt bjórbann, og verið hallir undir
ýmiss konar boðog bönn að öðru leyti."
Já, maður hefir nú fyrr heyrt og séð
boðum og bönnum antignað, en halda
þeir sem það gera að affarasælla yrði að
stundarhagnaður og augnablikshughrif
einstaklinga réðu þvi hvað rétt er og
rangt? Og skyldi ekki heldur vera von á
farsæld ef leiðin er lögð að yfirsýn bestu
manna? Stjórnarfari hér á landi er, sem
betur fer, svo háttað að til forustu veljast
ekki gikkir og gapuxar, þó mér finnist
ekki alltaf þeir æskilegustu við völdin.
Ég heft nú litið farið um Reykjavíkur-
götur, en sl. vetur sat ég þó nokkuð oft
i bíl hjá mönnum, sem þar áttu leið um.
Þar eru eins og menn vita, leiðbeiningar-
Ijós á mörgum gatnamótum, og bannað
að fara yfir gatnamótin á meðan rautt
Ijós er á götuvitanum, en ósköp kom það
oft fyrir að auðvelt var að skjótast yfir
gatnamótin öllum að meinalausu hefði
þetta bann ekki verið. Ættu þá þeir sem
biða - og stundum liggur á - að fyllast
andúð við bannið og telja það sér til
stórbölvunar. Nei, Páll, boð ogbönn eru
að margföldum meirihluta lífsnauðsyn-
leg.
Páll segir: „Nú er ég þeirrar skoðunar
að áfengisvarnaráð geri ekki hið minnsta
gagn í baráttunni gegn áfengissýkinni
sem slikri. Þaðan af siður hefur orðið
nokkurt gagn af samanlagðri templara-
og stúkuhreyfingunni í landinu." Og
hann heldur áfram i svipuðum dúr, en
ég minni ekki á meira, enda erfitt að sjá