Tíminn - 17.06.1982, Side 9

FIMMTUDAGUR 17. JÚNÍ 1982
9
„Skoðun mín er óbreytt: að
héraðsbúar við Skj álfandaflj ót
eigi ekki að fallast á neina
vatnaflutninga frá vatnasvæði
Fljótsins, og að Landsvirkjunar-
menn verði að leiðrétta mistök sín
í Vonarskarði sem allra fyrst“.
i
9. Jón virðist álíta að áhrif vatnabreyt-
inga á farvegi og umhverfi þeirra muni
verða svipuð á öræfum og á undiriend-
inu i Út-Kinn, þ.e.a.s. að landið myndi
þoma. Petta er misskilningur, sem
sennilega stafar af því að hann blandar
saman vatnsminnkun og botnshæð. í
grein minni voru færð rök að þvi að
minnkandi vatnsmagn myndi leiða til
botnshækkunar þar sem halli landsins er
orðinn mjög lítill. Hallinn á Fljótinu er
ekki nema 1 metri á 5-6 kilómetrum þar
sem hann er minnstur. Botnshækkun
getur auðveldlega leitt til hækkunar á
yfirborði vatnsfallsins, þó vatnsmagnið
sjálft minnki. Það er staðan á yfirborði
vatnsfallsins, sem ræður úrslitum á
framræslugildi þess, en ekki vatnsmagn-
ið sem það flytur. Mig brestur kunnug-
leika til að fullyrða neitt um áhrif á
gróðurfar á öræfunum, en ég ætla að
Sigurður Þórisson á Grænavatni sé ekki
ókunnugri þarna suðurfrá en Jón i
Hliðskógum, en hann taldi vatnatöku
suður neikvæða fyrir gróðurinn á
hálendinu.
10. Um fossa ræddi ég ekki mikið í
grein minni, en minnti þó á þá og nefndi
aðeins Goðafoss. Ekki aðra fossa.
Verði vatn flutt frá svæðinu, minnkar
að sjálfsögðu heildarrennslismagn og
það hefur áhrif á fossa. Virkjun verkar
sem miðlun og hefur ekki afgerandi áhrif
á fossa neðan hennar sökum þess að
rennslismagn breytist ekki. Ætli að við
Jón getum ekki orðið sammála um það
að umtalsverð vatnataka muni draga úr
vörzlugildi Fljótsins fyrir sauðfé þegar á
allt er litið, en mismunandi mikið eftir
staðháttum.
11. Mér er ekki kunnugt um hversu
mikill áhugi Landsvirkjunar á þessu
vatnamáli er. En mér virðist auðsætt að
virkjunaraðilar leitist oft við að fara á
bak við fólkið í héruðunum með áform
sín, undirbúi virkjanimar áður en þeir
leita umsagnar viðkomandi héraðsbúa.
Þannig var farið að við undirbúning
Laxárvirkjunar á sínum tima, við
undirbúning Blönduvirkjunar, og i
Vonarskarði var vatnið tekið einhliða án
þess að spyrja um leyfi. Það er því fuli
ástæða til að vera vel á verði. Ég er ekki
að halda þvi fram, að umráðamenn
landsnytja og landsréttinda eigi að sýna
óbilgirni eða andstöðu við virkjanir að
ástæðulausu, fjarri fer því. En þeir verða
að vera ákveðnir og sýna einurð þegar
þess þarf með, annars má búast við að
umráðin verði af þeim tekin, sjálfkrafa.
Það er ekki alltaf auðvelt að komast hjá
fórnum í þágu virkjana, umhverfisleg-
um eða gróðurfarslegum, en fyrir þeim
fómum þurfa að liggja fullnægjandi rök.
Héraðsbúar ættu að geta orðið sam-
mála um það, að réttara sé að færa
einhverjar slíkar fórnir i þágu héraðsins
en í þágu virkjana á Suðurlandi. Við
höfum engar skyldur við Landsvirkjun
varðandi vatnabreytingar, ekki hefur
hún upphaflega byggt upp sitt virkjana-
kerfi í vatni norðan fyrir vatnaskil, enda
ósannað með öllu, að það yrði meira en
svo hagkvæmt. Er ekki einboðið að
héruðin sjálf njóti sinna gagna og gæða
óskiptra?
Ég sé ekki ástæðu til að fjölyrða öllu
meira um þetta mál að sinni. Mér færari
menn urðu fyrri til að koma auga á hinar
margvíslegu hættur þess, þó ég vekti á
þeim athygli í örstuttri blaðagrein i nóv.
sl. Ég bjóst reyndar við að einhverjum
þætti miður, en ég gerði það samt, að
vel athuguðu máli, og sé ekki eftir þvi.
Ég er Jóni i Hlíðskógum þakklátur fyrir
að gefa mér sérstakt tækifæri til að ræða
það í blöðum.
Það hefur margt skýrst og ýmsir
félagafundir i héraðinu hafa nú í vor
mótmælt þessum vatnaflutningum.
Skoðun min er óbreytt: Að héraðsbú-
ar við Skjálfandafljót eigi ekki að fallast
á neina vatnaflutninga frá vatnasvæði
Fljótsins, og að Landsvirkjunarmenn
verði að leiðrétta mistök sin í Vonar-
skarði sem allra fyrst.
Sandi 6. júní 1982
Friðjón Guðmundsson
að þar haldi á penna maður með
heilbrigða hugsun. Málflutningur hans
er keimlikastur orðræðum drykkju-
manna á þvi ölvunarstigi, þegar áfengis-
neyslan er hvað dýrðlegust, að þeirra
meiningu, og þeir illyrðast út i allt sem
þeir óttast að muni spilla fyrir sér
dásemdinni. Ég skil bara ekki hvernig
vesalings maðurinn getur talið sig hafa
rétt til að skrifa svona, ef hann hefir
verið með réttu ráði.
Páll lýsir ánægju sinni yfir þeim
félagsskap, sem vinnur að því að bjarga
þeim mönnum sem ekki þola áfengis-
neyslu, og þar kemur að því að ég get
tekið undir orð hans af heilum hug. Ég
dái þá starfsemi og undrast árangurinn.
En er nauðsynlegt að láta skera úr um
það hvort maðurinn þolir áfengi eða
ekki?
Ég er einn þeirra manna, sem aldrei
hafa bragðað áfengi, og svo sannarlega
sé ég ekki eftir 'því. Og ég held ég megi
fullyrða að grönnum minum og góðvin-
um hafi aldrei fundist það nein vöntun.
Ég þykist þvi vera lifandi sönnun þess
að hófleg áfengisneysla sé alls ekki
nauðsynleg, og svo má guði fyrir þakka,
að þær sannanir eru fjölmargar.
Þó ég sé hrifinn af björgunarstarfí
þessara manna, sem Páll minntist á, þá
dylst mér ekki, að þeir virðast ekki hafa
mikinn hug á að byrgja brunninn, heldur
sýna afburða hugkvæmni og dugnað við
að bjarga barninu áður en það drukknar
og lifga það. Og það er nú svo, að meiri
sögur fara af þvi að bjarga hverju
barninu af öðru upp úr brunninum
heldur en hinu - að loka honum svo
barnið geti ekki opnað. Meira að segja
getur einhverjum Páli dottið í hug að
álasa fyrir að meina börnunum að raða
sér á brunnbarminn, sem gæti vakið
marga dularsýn í djúpi vatnsins.
Vissulega eru fjölmörg dæmi þess að
bindindisfélagsskapurinn hafi bjargað
hóflausum áfengisneytendum þannig,
að þeir hafa tekið þátt i starfinu og
sigrað sjálfa sig með aðstoð félaga sinna,
en hinir eru þó margfalt fleiri, sem sá
félagsskapur hefir forðað frá að vera
undirlagðir ógæfu áfengisnautnarinnar.
Þá er bara ekki hægt að telja, þvi hver
sannar nema þeir hefðu einir og óstuddir
verið bindindismenn. En það eru Páll og
hans sálufélagar sem alltof mörgum
æskumönnum hefir orðið að fótakefli
að hlýða á.
Viðvikjandi lokunar-fyrirskipun ráð-
herrans er það eitt harmsefni, að hún
virðist ekki hafa orðið nógu árangursrik,
eftir þeim fregnum að dæma, sem borist
hafa af helgargestum i Húsafellskógi.
Kristján Jónsson
Snorrastöðum
landbúnaðarspjall
'
■ Komskurdur i A-Landeyjum austið 1981. - Mynd: Matthías Eggertsson,
Aukabúgreinar
■ t síðastliðnum mánuði birtist grein
eftir mig í Dagblaðinu/Vísi, sem hafði
yfirskriftina „Aukabúgreinar, sem
gleymdust“. Þar var átt við alifugla- og
svínarækt.
í inngangi greinarinnar var lítilshátt-
ar fjallað um loðdýrarækt. Ýmsum
mönnum þótti það heldur neikvætt,
sem þar var skrifað. Það var sennilega
alveg rétt ályktað, ef menn áiíta að
loðdýrarækt sé eina búgreinin, sem
geti komið í stað þeirra hefðbundnu.
Ég geri ráð fyrir að undantekningar-
laust séu starfsmenn bændasamtak-
anna þeirrar skoðunar, að loðdýra-
rækt eigi eftir að verða veruleg
lyftistöng fyrir íslenska bændur. Þó
finnst mér það heldur ótrúlegt, að ekki
geti komið til erfiðleika í þessari
búgrein. Það eru og hafa verið miklar
verðsveiflur á loðskinnum. Verðið
hefur verið á uppleið undanfarin ár,
það gæti komið afturkippur á næstu
árum. Þeim varnarorðum vildi ég því
beina til bænda, að verða ekki um of
háðir loðdýraræktinni. Það gæti verið
ákjósanleg stefna, að bændur stæðu
saman að uppbyggingu loðdýrabúa.
Fjárfestu ekki um of. Reyndu eftir
fremsta megni að nýta þann tíma, sem
gefst frá venjulegu búskaparsýsli, til
að búa í haginn fyrir loðdýrin. Þeir
bændur og aðrir, sem náð hafa góðum
tökum á loðdýraræktinni og hafa
öðlast reynslu eru líklegri til að
standast, þótt nokkurt timabundið
verðfall yrði á skinnum.
Það er ekki neitt fjarri lagi að láta
sér detta i hug að um 1000 bændur
gætu haft einhverjar tekjur af loðdýra-
rækt og að þvi marki verði náð á næstu
fimm árum.
Það var ekki ætlunin að skrifa um
loðdýrarækt að þessu sinni, en þetta
þótti mér nauðsynlegur inngangur.
Hér á eftir mun ég fjalla lítilsháttar
um kornrækt sem „aukabúgrein", en
á næstunni munu svo birtast fleiri
greinar hér á síðunni um aukabúgrein-
ar.
Komrækt
nýir möguleikar
Síðastliðin 50 ár hefur kornrækt
verið stunduð á Sámsstöðum i Fljóts-
hlíð. Fyrst að frumkvæði Klemensar
Kristjánssonar tilraunastjóra, en siðan
hann lét af störfum hefur Kristinn
Jónsson tilraunastjóri haldið áfram
kornrækt á Sámsstöðum með góðum
árangri. Nokkur undanfarin ár hefur
bygg einnig verið ræktað á Þorvalds-
eyri undir Eyjafjöllum. Þá hafa
bændur í A-Landeyjum hafið samstarf
í ræktun byggs. Mjög miklar líkur eru
á, að ræktun byggs geti reynst bændum
hagkvæm á svæðinu, frá Eystri-
Rangá í vestri að Hornafirði í austri.
Á þessu svæði þarf að vinna
markvisst að uppbyggingu kornræktar
og þá fyrst og fremst ræktun á
snemmþroska byggafbrigðum. Til-
raunir hafa verið gerðar á vegum
Rannsóknastofnunar landbúnaðarins
með ýmis byggafbrigði.
Það er þvi góð vitneskja um þau
afbrigði, sem helst koma til greina að
rækta hér á landi. Einnig er hægt að
byggja á reynslu þeirra Kristins á
Sámsstöðum og Eggerts á Þorvalds-
eyri.
Skipulögð komrækt
Ekki eru allar sveitir á Suðurlandi
vel fallnar til komræktar, það verður
að gera úttekt á svæðinu og velja þá
staði, sem henta best til kornræktar.
Á þeim svæðum ætti að stofna
sérstakar kornræktardeildir innan bún-
aðarfélaganna. Þær hefðu með sér
samstarf m.a. um kaup á velum og
sáðvöru.
Fyrir mörgum árum gerðum við Óli
Valur ráðunautur smá tilraun með
mismunandi byggafbrigði í Öræfum.
Uppskeran var ekki mikil, enda var
ekki nægilega vel staðið að þessari
tilraun. Samt sem áður hefi ég mikla
trú á, að ræktun byggs mundi takast
vel í flestum árum á þó nokkuð stóru
landsvæði í Öræfasveit. Bændur þurfa
að öðlast nokkra reynslu í ræktun
byggs. Þessvegna er rétt að fara hægt
af stað, hliðstætt og bændurnir i
A-Landeyjum.
Fyrsta árið rækta bygg í 1-3 ha. og
auka síðan við ef vel hefur tekist til.
Það þarf að móta ákveðna stefnu i
kornræktinni og aðstoða bændur við
að framfylgja henni. Hver veit, nema
að þá yrði kornrækt fastur liður í
búskap nokkurra bænda á Suður og
S-Austurlandi. Tekjur sem hún gæfi
af sér gætu vegið eitthvað á móti því
tekjutapi sem bændur verða fyrir
vegna samdráttar i hefðbundnum
búskap. Auk þess sem kornrækt
innanlands sparar gjaldeyri og skapar
vinnu. Þá er heldur ekki óhugsandi að
brauðgerð úr innlendu korni eigi eftir
að aukast. Við verðum varla stórtækir
i kornræktinni hér á landi, en
verulegan stuðning gætu bændur í
veðursælli sveitum landsins haft af
henni.
Agnar Guðnason,
blaðafulltrúi, skrifar