Fréttablaðið - 31.12.2008, Blaðsíða 13

V I Ð Á R A M Ó T
MARKAÐURINN 30. DESEMBER 2008 ÞRIÐJUDAGUR 13
OKTÓBER
Eins og kunnugt er urðu aðstæð-
ur á fjármálamörkuðum vægast
sagt afar slæmar eftir fall Leh-
mans. Bæði ríki og bankar víða
um heim gripu til örþrifaráða,
svo sem til banns á skortsölu.
Þá voru veðheimildir rýmkaðar
svo fleiri fyrirtæki færu ekki á
hliðina. Grikkir, Írar og Íslend-
ingar tilkynntu að ríkið tryggði
allar innistæður landsmanna í
bönkunum.
Ljóst var í október að fjár-
málakreppan einskorðaðist ekki
við Vesturlönd. Rússar fengu
að kenna á kreppunni af krafti
þegar kauphallarkerfin brunnu
yfir með þeim afleiðingum að
loka varð dyrum hlutabréfa-
markaðar þar í landi, nokkrum
sinnum sama dag þegar verst
lét.
Vel tók að hrikta í stoðum al-
þjóðlegs fjármálakerfis í mán-
uðinum og má því vel vera að
einhverjir bandarískir fjárfest-
ar hafi leikið eftir kollegum
sínum austan gamla járntjalds-
ins og tekið tappann úr vodka-
flöskunni. Tilefni var til tauga-
veiklunar í verðfalli á Wall
Street þegar Dow Jones-hluta-
bréfavísitalan fór vel niður
fyrir tíu þúsund stigin og hafði
ekki verið lægri í fjögur ár. Hún
átti eftir að lækka frekar.
Fjárfestar sem fengu sér í
tána eru nú örugglega komn-
ir á fjórðu vodkaflösku og rúm-
lega það.
Seðlabankar Bandaríkjanna,
Evrópu, Kanada og víðar sneru
bökum saman gegn kreppunni
og skáru frekar á stýrivexti.
Ofan á allt bættust ýmsar efna-
hagsaðgerðir ráðamanna víða
um heim, svo sem 700 milljarða
dala björgunarpakki í Banda-
ríkjunum og annar slíkur upp
á nokkra tugi milljarða í Bret-
landi.
NÓVEMBER
Þegar nóvember rann upp var
fjármálakerfi heimsins ekki
beysið. Fáir voru tryggðir gegn
skelli og margir heyra nú sög-
unni til. Bandaríska ríkið neydd-
ist til að koma trygginga risanum
AIG til hjálpar og dæla heilum
150 milljörðum dala inn í sjóði
hans til að forða fyrirtækinu frá
falli. Aðgerðin var sú stærsta
sem sögur fara af.
Þrátt fyrir allt sem á undan
var gengið fengu Íslending-
ar og félög þeim tengd lítinn
frið. Sænska fjármálaeftirlit-
ið ákvað í mánuðinum að taka
lyklavöldin í fjárfestingarbank-
anum Carnegie. Mikael Er-
icsson, forstjóri bankans, var
hinn hressasti þegar Markað-
urinn hringdi í hann. „Við erum
við störf eins og ekkert hafi í
skorist. Eini munurinn er sá að
sænska ríkið á bankann,“ sagði
hann. Ekki er víst að hluthafar
hafi tekið undir með forstjór-
anum. Sænska fjármálafyrir-
tækið Moderna Finance átti tíu
prósent í fjárfestingarbankan-
um. Eins og flækjustigi er hátt-
að hjá íslensku útrásarvíkingun-
um er sænska fyrirtækið í eigu
Milestone, sem er í eigu Karls
Wernerssonar og fjölskyldu. Nú
er orðin spurning hver á vík-
ingana.
DESEMBER
Stress einkenndi jólamánuðinn
og virtist sem flestir væru að
flýta sér að komast í rólegheit-
in yfir hátíðirnar. Olíuverð hafði
þó fallið hratt líkt og lauf að
hausti og fór tunnan í um 35
dalina á fjórða í aðventu. Það
hafði ekki verið ódýrara í ára-
raðir og reikna menn með frek-
ara verðfalli. Álverð fór sömu
leið, fór tímabundið undir 1.500
dali á tonnið, sem er svipað ról
og það var á fyrir rúmum fimm
árum. Slík þróun getur sett strik
í reikning margra, svo sem
Landsvirkjunar.
Bandarískir bílaframleiðendur
skáru þó jólasteikina með bros á
vör enda samþykkti Bandaríkja-
þing loks að veita þeim millj-
arðalán svo þeir keyrðu ekki í
þrot. Rökin voru, líkt og fyrri
daginn: þau voru of stór, of inn-
limuð í bandarískt samfélag til
að fara í þrot. Það myndi hafa af-
drifaríkar afleiðingar í för með
sér.
Það er eins og þetta hringi
bjöllum …
Um miðjan jólamánuðinn var flett ofan af umsvifa-mestu fjársvikamyllu
í heimi. Áætlað er að svikin
hljóði upp á fimmtíu milljarða
Bandaríkjadala, jafnvirði sex
þúsund milljarða króna, sem er
glatað fé.
Maðurinn á bak við svikin
heitir Bernard Madoff, fyrr-
verandi stjórnarformaður
bandaríska Nasdaq-hlutabréfa-
markaðarins.
Madoff hefur um áratuga
skeið verið á meðal þekktra
fjárfesta á Wall Street og rak
verðbréfafyrirtæki í tæpa
hálfa öld.
Á meðal helstu viðskiptavina
hans eru nokkrar af auðugustu
fjölskyldum af gyðingaættum í
Bandaríkjunum og sá hann um
sjóði þeirra. Þá lögðu nokkrir
af stærstu bönkum og fjármála-
fyrirtækjum í heimi honum til
fjármagn til ávöxtunar.
Þrátt fyrir að Madoff hafi
staðið fyrir innleiðingu raf-
rænna hlutabréfaviðskipta á
ferli sínum sem stjórnarfor-
maður Nasdaq-markaðarins
ástundaði hann fremur forna
upplýsingagjöf. Viðskiptavinir
hans settu það ekki fyrir sig
að fá takmarkaðar upplýsingar
um ávöxtun sjóða í hans vörslu
bréfleiðis í stað þess að fá þær
með rafrænum hætti. Fáir gátu
því áttað sig á stöðunni.
Það kom hins vegar ekki að
sök á meðan hagnaðurinn birt-
ist á pappírnum.
Eins og bandaríska dagblaðið
The Wall Street Journal leggur
málið fyrir virðast fjárfestar
hafi lagt fé inn á sjóði Madoffs
sem hann svo fjárfesti fyrir.
Margt er þó á huldu um fjár-
festingarnar því Madoff virð-
ist hafa verið sérlega annt um
að greiða sér arð fremur en að
ávaxta pundið.
Þá leyndi hann slóð sinni vel,
lá undir ljósgeisla eftirlitsað-
ila við hvert uppgjörstímabil
og keypti þjónustu lítils end-
urskoðunarfyrirtækis. End-
urskoðendur þessir þykja í
meira lagi grunsamlegir þar
sem forsvarsmenn fyrirtækis-
ins greindu frá því fyrir fimmt-
án árum að það væri meira og
minna hætt störfum.
Þessi háttur Madoffs mun
hafa gengið ágætlega á meðan
fjárfestar höfðu aðgang að
ódýru lánsfé og brostu við upp-
blásnum hagnaði á pappír.
Þegar harðna tók á dalnum
rofnaði keðjan sem hagnaður-
inn byggðist á og upp komst
um svikin.
Svo rækilegur er bruninn
að gat er nú komið í efnahags-
reikning flestra viðskiptavina.
Bandarískir eftirlitsaðil-
ar hafa verið harðlega gagn-
rýndir vegna málsins. Er þeim
legið á hálsi að hafa brugðist
illa við þeim fjölda ábendinga
sem fram komu um grunsam-
lega ástundun Madoffs en að-
hafst lítið.
Þegar synir Madoffs, sem
nýverið hófu að starfa fyrir
hann, tóku eftir maðki í
mysunni gengu þeir á föður
sinn. Hann játaði þá allar
syndir sínar og var handtek-
inn í kjölfarið.
BERNARD MADOFF Fjárfestar sættu sig við að fá fátæklegar upplýsingar um
stöðu sjóða á vegum bandaríska fjárfestisins Bernards Madoff á meðan ávöxtunin
sýndist afspyrnugóð. Veruleikinn reyndist annar. MARKAÐURINN/AP
Flett ofan af umfangsmestu svikamyllu í heimi
Seðlabankar víða um heim
sneru bökum saman á árinu í
baráttu sinni gegn efnahags-
kreppunni.
Bandaríski seðlabankinn
vék verðbólgumarkmiðum
sínum til hliðar á haustdögum
2007 og hóf snarpt vaxtalækk-
unarferli. Því lauk fyrir hálf-
um mánuði þegar vextir lágu
við núllið í fyrsta sinn í sög-
unni. Ljóst þykir að stýrivextir
vestanhafs verða ekki lækkað-
ir mikið frekar og verður Ben
Bernanke seðlabankastjóri og
félagar, að beita öðrum ráðum
gegn kreppunni.
Bloomberg-fréttaveitan
sagði á dögunum rúm fyrir
frekari lækkun víða, svo sem
á evrusvæðinu og Japan. Óvíst
er hvort rými er til frekari
lækkana í Japan en hálfur
mánuður er síðan vextir þar
voru færðir niður í 0,1 pró-
sent.
Barist gegn kreppunni
FJÁRMÁLARÁÐHERRA OG SEÐLABANKASTJÓRINN Þeir Henry Paulson, fjár-
málaráðherra Bandaríkjanna, og Ben Bernanke, seðlabankastjóri landsins, stóðu í
ströngu á árinu. Þeir funduðu margoft um örlög bæði stærstu fjárfestingarbanka
heims og stöðu efnahagslífsins í Bandaríkjunum. MARKAÐURINN/AP
Ö R L Ö G B A N K A O G
F J Á R M Á L A F Y R I R -
T Æ K J A *
Fóru í þrot
IndyMac Bank
Lehman Brothers
Washington Mutual
Yfirtekin
AIG
Bear Stearns
Carnegie
Countrywide Financial
Fannie Mae
Freddie Mac
Glitnir
Landsbankinn
Lloyds TSB
Kaupþing
Merrill Lynch
Northern Rock
Roskilde Bank
Royal Bank of Scotland
* Einungis stærstu og kunnuglegustu nöfnin.
Fyrirtækin skipta tugum og upptalningin því
seint tæmandi.
HVAR ERU PENINGARNIR? Það voru fleiri en Íslendingar sem kröfðust þess að
bankarnir skiluðu aftur peningum þeirra sem til stóð að ávaxta. Hér er einn í Madrid á
Spáni í sumar. Markaðurinn/AFP