Fréttablaðið - 31.12.2008, Blaðsíða 17

Fréttablaðið - 31.12.2008, Blaðsíða 17
H A U S MARKAÐURINN 17ÞRIÐJUDAGUR 30. DESEMBER 2008 V I Ð Á R A M Ó T Í augnablikinu ganga yfir land og þjóð efnahagsleg- ar hamfarir. Þessar ham- farir eru ekki einskorð- aðar við Ísland heldur er um hnattræna þróun að ræða. Við munum á næstunni ganga í gegnum eina dýpstu kreppu í manna minnum og því er eðli- legt að staldrað sé við og gaum- gæft hvort gengið hafi verið til góðs. Landsmenn hafa á undanförn- um 15 árum notið efnahagsbata og kaupmáttaraukningar sem er langt fram úr því sem gerst hefur hjá öðrum þjóðum. Þótt samdráttur í landsframleiðslu á næsta ári kunni að verða allt að 15%, færir það okkur þó ekki nema þrjú ár aftur í tímann. Land og þjóð hafa notið vel- gengni íslenskra fyrirtækja, út- rásar og landvinninga, sem því miður er komið bakslag í, en við Íslendingar erum vön því að fást við aflahret og vinnu- tarnir á víxl. Það er mikilvægt í þeim nornaveiðum sem nú virðast hafnar að fyllast ekki dóm- hörku og benda of víða, því við erum öll á sama báti og ættum að hjálpast að við að ausa meðan enn lekur. Þegar skútan er komin í trausta höfn er kannski tími til að fara í persónuleg uppgjör eða leita ástæðna en sem stendur ættum við öll að ausa sem mest við getum. Fátt er mikilvægara nú um stundir en að þétta raðirn- ar og standa saman að þeirri efnahagslegu uppbyggingu sem mun fara fram. Reiði og gremja eru slæmir meðreiða- sveinar við það verk sem nú þarf að vinna. Vandamálin sem eru aðsteðj- andi nú um stundir eru fjarri því að vera óyfirstíganleg. Það sem þarf til er verkstjórn til að taka á þessum vandamál- um skref fyrir skref. Of mikið hefur virst af handahófskennd- um lagasetningum og afgreiðsl- um sem viðbrögð við áreiti, fremur en því að aðgerðir ein- kennist af festu, yfirsýn og framsýni. Mörg þessara vanda- mála eru tæknileg í eðli sínu og hafa tafir við úrlausnir vald- ið frekari skaða en nauðsyn- legt er. Um árabil höfum við tekið þátt í samfélagi þjóðanna, stjórnmálalega og efnahags- lega, og tekið upp þær al- mennu leikreglur sem gilda í þeim samskiptum. Við þurfum að sýna að við séum þess bær að vera áfram þátttakendur í þessu samfélagi, en séum ekki þjóð sem segir sig frá skuld- bindingum eða ábyrgð er gefur á bátinn og ekki hentar að lúta þessum reglum. Til að ná aftur vopnum okkar er lykilatriði að semja við erlenda og innlenda kröfuhafa gömlu bankanna og leyfa þeim sem rauneigend- um bankanna að hlutast til um ráðstöfun eigna og meðferð búanna. Þetta þarf að gerast samkvæmt leikreglum, gagn- sætt og með hámörkun verð- mæta að leiðarljósi, þannig að við verðum ekki dæmd á skóg- gang í samfélagi þjóðanna. Með þessu næst einnig fram dreifð- ari eignaraðild að nýju bönkun- um og minni pólitísk afskipti, sem ég tel ríkja þjóðarsátt um að hverfa ekki til, enda reynsla okkar sem þjóðar slæm af því fyrirkomulagi. Þótt gengisfall krónunnar nú valdi tímabundnum búsifjum hjá fjölda einstaklinga og fyrir- tækja er hin hliðin á því auðvit- að sú að nú fáum við fleiri krón- ur fyrir hverja vöru sem flutt er út. Ég tel að á næstu tveim- ur árum munum við færa okkur aftur nær þeim grunnatvinnu- vegum og náttúrulegum styrk- leikum okkar sem þjóðar til að vinna aftur sess okkar í sam- félagi þjóðanna. Útflutnings- fyrirtæki í iðnaði og sjávarút- vegi ganga mjög vel um þess- ar stundir og eru líkleg til að varða okkur veginn út úr þess- ari þoku sem nú ríkir. Það er mikilvægt við nú- verandi aðstæður að huga að grunngildum okkar og aðlaga sig strax breyttum aðstæð- um. Sem þjóð erum við afla- fólk og fyllum trogin þegar vel gefur en getum líka sætt okkur við rýrari heimtur og aflabrest þegar svo ber undir. Okkar eðlislæga bjartsýni og trú á framtíðina er það sem mun að lokum færa þjóðina út úr þessum hremmingum. Ekki endilega skyndilausnir, heldur hin gömlu alíslensku gildi um vinnusemi, heiðarleika og trú sem nýst hafa þjóðinni fram til þessa og munu áfram verða hennar helsta eign. Sem fyrr munum við setja undir okkur hausinn og halda á móti storm- inum, því eftir tíu ár verður nú- verandi ástand orðið að sögu- legu viðfangsefni og vonandi gagnlegur lærdómur í fartesk- inu á móts við nýja tíma. Þorvaldur Lúðvík Sigurjónsson, forstjóri Saga Capital: Við erum öll á sama báti Á þessum sama stað fyrir ári síðan fannst mér viðburðaríkt ár vera að baki. En hafi maður gefið árinu 2007 þá einkunn, er erfitt að finna nægilega sterk orð til að lýsa seinni hluta þess árs sem nú er að kveðja. Engan gat órað fyrir því hruni sem framund- an var, þar sem allt virðist hafa lagst á eitt til að gera niðurstöð- una eins slæma fyrir Ísland og verst gat orðið. Orsakir þessa ástands eru al- þjóðlegri og víðtækari en oft er haldið á lofti í umræðum hér, þótt áhrifin hafi komið skjótar fram en víða. Tugir banka hafa þegar orðið kreppunni að bráð, austan hafs og vestan, en vanda- málin eiga eftir að verða dýpri á ýmsum sviðum atvinnulífs- ins. Til dæmis í bílaiðnaði hafa amerísku risarnir verið mest í sviðsljósinu fram að þessu, en reikna má með að sambærileg- ar hörmungar eigi eftir að vitja Evrópu á því sviði. Hjá okkur Íslendingum hefur margt hefur lagst á eitt. Jónas Haralz bendir á að aðild að Evr- ópska efnahagssvæðinu án inn- viða Evrópusambandsins hafi boðið heim hættu á misgengi. Snýr það fyrst og fremst að stærð íslenska bankakerfisins, sem nýtti sér tækifæri til vaxt- ar, með Ísland sem heimahöfn. Ástandið magnast svo frekar með fyrirhyggjuleysi um gjald- miðlasamstarf og gjaldeyris- forða og með hávaxtastefnu sem yfirverðsetti íslensku krónuna og íslenskar eignir og ýtti undir erlenda skuldsetn- ingu, innflutning og glannaleg kaup erlendra eigna. Við Ís- lendingar vöknuðum upp við þann vonda draum að hafa búið við kolrangt mat á kaupmætti okkar og lífskjörum í saman- burði við aðrar þjóðir. Ekki er skynsamlegt að dvelja um of við þau mistök sem gerð hafa verið, en það verður strax að hætta að endurtaka sömu mistökin. Flestum er að verða ljóst að aðild að Evrópusam- bandinu, ef viðunandi samning- ar nást, getur lagt grundvöll að varanlegri endurreisn Íslands, m.a. í peningamálum og varð- andi orðspor og umsvif íslend- inga á alþjóðavettvangi. Þessi vegferð mun væntanlega hefj- ast fyrir alvöru á vormánuð- um, ef landsfundur Sjálfstæð- isflokksins kemst að jákvæðri niðurstöðu um aðildarviðræður. Ef það verður ekki sé ég a.m.k. fyrir mér grýttari og lengri leið upp úr þeirri holu sem Ísland er komið í. Óháð niðurstöðu í Evrópu- málum tel ég samt sem áður að sá bráðavandi sem íslenskt at- vinnulíf stendur frammi fyrir þoli enga bið og úrlausn hans geti alls ekki beðið eftir um- ræðum um aðild að Evrópu- sambandinu. Ég óttast að ráða- menn geri sér ekki grein fyrir því að við erum hársbreidd frá því að missa stóran hluta ís- lensks atvinnulífs í gjaldþrot. Keðjuverkandi vanskil og pen- ingaþurrð eru alls staðar sjá- anleg. Ef það ástand fær að grafa um sig á næstu vikum verða því miður ekki 10.000 Íslendingar án atvinnu, held- ur miklu fleiri. Nýir bankar munu heldur ekki verða mikils virði ef viðskiptavinir (skuldar- ar) þeirra verða gjaldþrota að stórum hluta. Skilvirkasta ráðið til að afstýra þessu hruni í ís- lensku atvinnulífi og samfélagi, sem gæti orðið enn alvarlegra en það sem við höfum þegar séð, er að lækka vexti strax um meira en 10 prósent og gera ráðstafanir til að auka peninga- magn í umferð. Rangar áhersl- ur í vaxtamálum hafa þegar aukið meira en nóg við marg- þættan vanda hér og öllum má vera ljóst að íslenskt vaxtastig gerir ekkert í dag til að styðja við gengi krónunnar og kynd- ir undir verðbólgunni frekar en hitt. Stjórnmálaforystan verð- ur að setja endurreisn efna- hagslífsins í algeran forgang. Hættan er að ráðherrar séu of uppteknir við embættisleg við- fangsefni eins og rekstur stofn- ana og áhyggjur af niðurskurði, frekar en að huga jafnframt að efnahagslífinu í heild. Þar þarf að skapa þann jarðveg að fólk sem á fé, og það er enn víða að finna, fjárfesti í uppbyggingu og tækifærum. Einungis þannig vinnum við okkur út úr vandan- um og með þeirri hefðbundnu aðferð að finna leiðir til að gera hlutina betur en áður, með ódýr- ari og skilvirkari hætti. Nýtt hugarfar er nauðsyn- legt. Rétt eins og sjálfshjálp- arnámskeiðin kenna, þá verða neikvæðni og úrtölur seint veganesti til uppbyggingar, það á jafnt við um heil þjóðfé- lög eins og fyrir einstaklinga. Að sjálfsögðu verður aðdrag- andi falls bankanna skoðaður gaumgæfilega og gjörningar í kringum það, en þar verðum við að treysta faglegum aðil- um sem fara með ábyrgð og vald í þeim efnum. Íslending- ar hafa slæma reynslu af því að þjóðfélagið missi sig í móður- sýki sem krefst þess að fólk sé „tekið af lífi“ á grundvelli slúð- urs, upphrópana og ýkjusagna, en án dóms og laga. Nægir að nefna Geirfinnsmálið og Haf- skipsmálið í því sambandi. Stóru hneykslin í þeim málum þegar upp er staðið, er hve margir báru margt á saklausa, með hræðilegum og óbætanleg- um afleiðingum. Í nýlegri bók um Hafskipsmálið vitna fjöl- miðlamenn um hvernig þeir voru misnotaðir með skipulögð- um leka frá ýmsum, sem gátu þannig stýrt því að hverjum hasarinn beindist hverju sinni. Margir þeirra sem hæst létu þá eru enn á ferðinni í fjölmiðl- um og stjórnmálum og virðast sumir lítið hafa lært. Fjölmiðl- ar rannsaka sjaldnast hvern- ig upphrópanir voru tilkomnar sem reyndust innistæðulausar og missa áhugann á „hneyksli“ sem gufar upp. Enginn virð- ist nokkru sinni þurfa að bera neina ábyrgð á ósönnum ásök- unum. Sumir lýðskrumaranna nú hafa meira að segja gengið svo langt að vara ákveðna ein- staklinga við að láta sjá sig á götum úti! Er þá ekki farið að styttast í kröfu um að slíkt fólk sé látið bera sérstök merki til aðgreiningar? Ég trúi því ekki að það sé stór hópur sem vill í alvöru missa Ísland inn á þess- ar brautir. Hvernig getur lög- reglan leyft sér að taka grímu- klæddum ofbeldismönnum sem góðlátlegu sprelli? Ég vil þrátt fyrir allt vera bjartsýnn á að þær hörmung- ar sem nú ganga yfir okkur geti tekið fljótt af, það kenn- ir reynslan ef rétt er á málum haldið. Við þurfum strax að hefjast handa. Ég vil óska öllum gleðilegs árs og friðar. Ari Edwald, forstjóri 365 miðla: Skelfilegt ár Óháð niðurstöðu í Evrópumálum tel ég samt sem áður að sá bráðavandi sem íslenskt atvinnulíf stendur frammi fyrir þoli enga bið Markaðstorg heimilanna Nauðsynlegt fyrir neytendur – Fullt af frábærum tilboðum Í Fréttablaðinu færðu nýjustu upplýsingar um vörur og þjónustu, heitustu fréttirnar og bestu tilboðin. Á hverjum degi í langmest lesna dagblaði á Íslandi, Fréttablaðinu. Fasteignir Bílar Heimilið Uppskriftir Borgarferðir Tónleikar Heimilistæki Fyrir veisluna Líkamsrækt Sparnaður Fatnaður Tilboðin Fyrir börnin Menningarviðburðir Matarkarfan

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.