Tíminn - 10.07.1982, Blaðsíða 7

■ Kinverskur vatnaræktarmaður með kynbótafísk. Frá alda öðli hefir ræktunin
meðfram byggst á fóðurbxti úr jurtaríkinu, svo sem muldu trjálaufi, olíuviöarfræjum,
höfrum og hrati.
Nú til dags er fóðrið fjölbreytt, enda atvinnuvegur að framleiða það.
En mestur hluti fiskafæðunnar þarf að myndast í vatninu sjálfú. Það gerist með
beinni áburðargjöf i vatnið og með lifrænum náttúruverkunum umhverfis það.
■ Auðvitað tekur
okkur sárt að gróið
land hyljist vatni. Samt
tel ég víst þegar tímar
líða, vilji þálifandi
menn ekki sjá á bak
því sama vatni fremur
en við vildum nú missa
Mývatn eða Þingvalla-
vatn.
Er landbúnaður
kjánaskapur?
Sagt er að upphaf landbúskapar,
líklega 10 þús. árum f. Kr., hafi potast
áfram með því að umhverfið hafi mótað
menn. Þeir hafi fært skógarbælin saman
í einskonar þorpamynstur og aðlaðað
vilhdýr af mörkinni uns þau tömdust.
Vel má vera að þá hafi verið i andófi
nokkrir vanabundnir menn með sér-
þjálfaða líkamsparta, sem álitu þetta '
kjánaskap. Vildu heldur pikka fisk í
pyttum og lónum og elta alla bráð um
fimindi.
Sagan hefir sannað að þeir reyndust
ekki spámenn. Ég tel að svo muni einnig
fara fyrir fiskifræðingnum, sem taldi
fiskirækt sem búgrein álíka kjánaskap
og að bændur færu að gripa i að smíða
Mercedes-Benz.
Nú veit ég ekki hvort þessi harði
dómur var andsvar við þætti um nýja
búgrein hins geðþekka undanrennu-
fræðings sjónvarpsins, sem sýndi nokkra
atorkumenn vera að ala upp laxa fyrir
dauðann í Atlantshafinu eða hvort
fiskifræðingurinn hafi ama af því atriði
þáttarins, sem sýndi meðhöndlun á
einskonar úrættaðri lækjarlontu í Þing-
vallavatni. Önnur ný atriði um fiskirækt
munu varla hafa orðið lærdómsmannin-
um til ónæðis.
Halldór E. Sigurðsson ræddi að visu
á hverju búnaðarþingi um hana og
Steingrímur líklega tvívegis. Siðan hefir
siiungsrækt verið útdauð hugsun. Meira
að segja gaf Tíminn út blaðauka um
landbúnað 7/5 s.l. Ekki orð um fiskirækt
nema ágæt grein nafngreinds hússmiðs
suður við sjó um laxaeldi.
S.l. vetur rauf ég þó þessa þögn með
smágrein, sem ég nefndi Búvötn. Ef sú
grein hefir espað sérfræðinginn, og
honum fundist óþarfi að menn færu að
hnýsast í þetta element tilverunnar, og
ef sú tilgáta er rétt að í árdaga hafi verið
uppi hlaupagikkir, sem höfðu ótrú að
spekja villidýr, þá sýnist mér kyrrstaðan
í lundafari svoddan pilta hafi ekki látið
sig án vitnisburðar í mannkyninu allt
fram á okkar daga.
Það er líkast og horfa í spéspegil að
heyra þennan sleggjudóm eftir að hafa
hlustað á ferðasögu nokkurra stúdenta,
sem heimsóttu skólabróður upp i sveit
vestur í Texas. Húsbændumir létu ekki
slátra holdanautskálfi, ekki kjúklingum
né gris heldur létu soninn fara með
gestina að einu af þrem búvötnum
heimilisins og veiða í matinn.
Óþarft er að efast um gildi þessarar
sögu, þó vil ég styrkja hana með því að
vitna í rit, sem' kom út á vegum
búnaðarráðuneytisins í Texas. Ritið
heitir Bættu búvötn þin (Improve Your
Farm Fish Pond). Þar segir að í ríkinu
sé yfir 1/2 milljón búvötn, sem auk þess
að vera veiðistaðir auki mjög fegurð
umhverfisins og séu eftirlæti þeirra, sem
iðka sund og róðra.
Svo vil ég bæta við persónulegri sögu.
Ég kom í matsal í þýskri stórborg. Á
matseðlinum var silungur. Þjóninn bauð
mér að velja fiskinn sjálfur og tók mig
þangað, sem spegilfagrir silungar svöml-
uðu í keri. Hann sagði að margir bændur
kæmu oft með svona fisk til innleggs.
Vötnin verða kvik
af lifandi fiski
Ég ætla ekki að fara að endurtaka
neitt úr áminnstri grein, en vek eftirtekt
á því, sem þar sagði um silungseldi i
vötnum, tjörnum og uppistöðulónum.
Ég vænti að greinin hefi orðið enn
rökfastari ef ég hefði þá verið búinn að
lesa kynningarrit háskólans í Michigan
(Methods For The Improvement Of
Michigan Trout Streams). Þá hafði ég
heldur ekki lesið bók, sem kom út í
Japan 1980 og heitir Seafarm, en það
hefi ég gert núna. Þetta er stórkostleg
bók, prýdd hátt á annað hundrað
ljómandi myndum m.a. frá íslandi.
Höfundur velur bókinni tileinkun úr
1. bók Móse, sem mig minnir að síra
Haraldur þýddi sem svo: Vötnin verði
kvik af lifandi skepnum. Ef einhver
giskar á að þetta sé trúarrit þá er það
ekki svo. Ég tel að tilvitnuninni sé ætlað
að vekja athygli á hinum mannlega þætti
í lifriki vatna.
En þó einkunnarorðin væru valin í
trúarhita má minnast þess að hinir
hundheiðnu Kinverjar hafa áþekkt
kjörorð. Þeir segja: Þar sem er vatn þar
á að vera fiskur. Þrátt fyrir mitt græna
lífsviðhorf, sem ungmennafélögin skópu
mér, ýfist ég ekki þó mér finnist
heimspeki Kínverja að þessu leyti
öndverð mér. Þeir segja einnig:
Jarðvegurinn hefir aðeins einn lífsflöt -
yfirborðið, sem gefur einn afrakstur í
senn, en vatnið hefir þrjár „víddir“.
Sumir fiskar sækja í yfirborðið, aðrir
kjósa botninn og enn aðrir una sér mitt
á milli og öllum bjóðast tilsvarandi
gnóttir. Ef til vill hefir þetta gert þá að
mestu fiskræktarþjóð heimsins.
í þessu máli má segja að ég sé kominn
i flasið á þeim áhugamönnum, sem stæla
um viðkvæmt verkefni norður á heiðum.
Ákvarðanir hljóta að varða mest
byggðafólkið þar um slóðir, þó þetta sé
líka hagsmunaatriði þjóðarinnar allrar,
bæði sem peningamál og umhverfistil-
högun. Þrátt fyrir órjúfanlegar artir
minar til gróandi grunda getur mér ekki
dulist sá breytandi heimur, sem kominn
er, kemur nú og koma mun að tilstilli
þeirrar framvindu, sem þjóðin verður að
sætta sig við. Henni er þvi mikill vandi
á höndum að velja og vemda.
Okkar náttúmvemdarmenn hafa sýnt
með starfi sinu að landvemd er meira
en að safna hundaþúfum. Ég held því
að í umsjá þeirra sé vel gætt hins
tilfinningalega þáttar. Hitt er óráðnara
hvemig nývirki orka á umhverfið.
Auðvitað tekur okkur sárt að gróið land
hyljist vatni. Samt tel ég víst, þegar
tímar hafa liðið fram, vilji þálifandi
menn ekki sjá á bak því sama vatni
fremur en við vildum nú missa Mývatn
eða Þingvallavatn.
Við höfum lotið þvi að skaparinn sæi
um hið fagurfræðilega i tilverunnLÞegar
við svo hlaupum i að umtuma
viðskilnaði hans er okkur skylt að gera
það sómasamlega. Og í þessu falli er vel
fyrir öllu séð. Yfirvöld hafa lofað
ræktun. Þau hafa á að skipa frábæmm
mennta - og hæfileikamönnum innan
búnaðarsamtakanna. Svo er mikilsvert
að Hólaskóli er á næstu grösum með
fiskirækt sem lærdómsgrein.
Ef þessi merki skóli tekur önnur
nýmæli í verkefni sin gæti svo farið, að
þeir sem gengið hafa heiðar og öræfi
landsins sæju hugboð sín rætast um að
vanburðugur en ódrepandi öræfagróð-
urinn eignist betri tíð.
Friðrik Þorvaldsson.
Nokkuð þótti skyggja á að ekki vom
leyfðir eldar á Jónsmessu, en það
hyggjast menn bæta sér upp á Ólafsvöku
í ágúst. Þá verði vonandi ekki eins mikil
eldhætta vegna þurrka.
Sprenging
Núna, tveim dögum eftir sprenging-
una á Sentrum jámbrautarstöðinni i
Osló, er lögreglan búin að ljúka
tæknilegri rannsókn málsins, en hefir
ekki hugmynd um hverjir vom þama að
verki. Þetta er 6. sprengingin í Osló í
ár, en sú fyrsta er verður fólki að bana.
Fólk spyr: Hvað springur næst?
Heimsókn kjá páfa
Lars Roar Langsleth, menningarmála-
ráðherra hefir verið í heimsókn hjá páfa
að undanförnu ásamt aðstoðarmanni
sínum. Sá eignaðist dóttur meðan á
heimsókninni stóð og hlaut páfalegar
hamingjuóskir. Dóttirin var svo skýrð í
Skt. Olavs dómkirkjunni eftir hámessu
í dag.
Bækur
Ekki verður það af Norðmönnum
skafið, að þeir koma næstir á eftir okkur
í bókaútgáfu. Þar ber mikið á Gyldendal
Norsk Forlag. Það hefir nýlega hleypt af
stokkunum nýrri samstæðu bóka „Vita
serien" eins og hún nefnist. Fyrstu þrjár
bækumar em: Tyggerpiken eftir Alice
Muntoe í þýðingu Berit Hoff. Dommens
dag eftir Salvatore Satta, þýdd af Tor
Fotland. Det hvite Hotellet eftir D. M.
Thomas, þýdd af Trygve Vegge. Allt
úrvals skáldverk. Þá hefir komið út ný
bók í samstæðunni Bygd og by i Norge.
Fjallar hún um Vest Oppland og
Valdres. Gefurhún fyrri bókum þessarar
Osló: Hvar springur nxst?
samstæðu í engu eftir, en þessi samstæða
er vafalítið það besta, sem finnst nú á
markaðnum varðandi lýsingu lands,sögu
og landshátta hér á landi.
Þá má geta hér nokkurra fleiri bóka
frá Gyldendal. Maifesten eftir Frank
Stubb Micaelsen. Öðmvisi saga úr htlu
iðnaðarsamfélagi í Noregi. Er þetta
biblíuskáldsaga og ekki sú fyrsta frá
hans hendi. Carolus Klovnen eftir Jon
Hellesen, er fyrsta skáldsaga heimspeki-
kennara við háskólann í Tromsö og hefir
tekist með ágætum. Já, trúðar geta líka
orðið heimspekingar. Speranza eftir
Sven Delblanc er saga skips. Nútímafrá-
sögn, djörf, beisk. Þarf fleiri orð? Bókin
er þýdd af Ole Jacob Bull. Julis Folk
eftir Nadine Gordimer segir okkur frá
hvernig þrælar geta orðið herrafólk, án
þess nokkur átti sig á því, vel að merkja
í styrjöld í Suður - Afríku. Dýralæknir-
inn fer til sjós eftir Herriot, þarf víst
varla að kynna islenskum lesendum,
a.m.k. ekki höfundinn.
Veður
Undanfarið hefir verið heldur kalt og
rakt veður hér með nokkmm góðum
dögum. Búist er við að júli verði nokkuð
vætusamur og er svo langt gengið að rætt
er i alvöm að fá með samningum breytt
hinu almenna sumarfrii, þar sem í júlí
sé allra veðra von.
Háskólinn
Ýmsir halda að allt leggist i dá í
skólum, meðan hið opinbera sumarfrí
stendur yfir. Svo er þó ekki. Sumarskóli
og starf nemenda er í fullum gangi og
mikið að gera. Skrifast kennarar á um
að fara i sumarfrí viku og viku í senn.
Þá er mikil rannsóknastarfsemi i gangi.
Henni hefir að miklu leyti frá ríkisins
hendi verið stjómað af Guðmundi
Hemes, en nú er hægri stjóm og hann
hefir sagt upp og fer að stjóma
rannsóknum á vegum verkalýðshreyf-
ingarinnar. Vonandi heldur hann samt
áfram að skrifa hinar ágætu bækur sínar
um lög þau er gilda i almennum
samskiftum, en af þeim em nú komnar
tvær bækur á vegum Universitetsforlag-
et. Sú siðari: Hvorfor mer gár galt,
fræðir okkur m.a. á þvi, að spyrja ekki
ef við viljum ekki fá svar.
Osló 4. júlí, 1982.
Sigurður H. Þorsteinsson.
_______________7
ordaleppar
Nýir
máls-
hættir
■ Léttvæg þykir sumum blek-
iðjumönnum vizka gamalla orðs-
kviöa. Og ekki vantar viljann til
að bæta úr: „Ósár rass er meira
virði en fætur án harðsperra,“
varð einum að orði. (Þjóðv. 26.
júlí, ’80).
Mér þykir óliklegt, að hægt sé
að ganga að þvi eins og hverju
öðru verki að búa til málshætti
og orðtök í stað þeirra gömlu.
Sizt, að hægt sé að fela það verk
ákveðnum, fastráðnum manni
að fylla dálk ákveðna daga með
heimagerðum spakmælum. Nú
er þó visir að þessari starfsemi
sjáanlegur með berum augum.
Gátur og skrýtlur, einkum þó
skrýtlur, kreQast orðheppni,
annars eru þær eins og vindhögg.
Dæmi um nútimaskrýtlu:
- Brjálað naut réðist á konuna
þina.
- Blessað dýrið. Er það enn á
lífi? (Hlynur)
Við tölum um ill naut, mannill
eða mannýg. Ekki brjáluð.
Nautgripir og sauðfé kaUast
skepnur. Ekki dýr.
Andinn i skrýtlunni er rudda-
legur, laus við kimni. Margjórtr-
uð skrýtlan um kvenskassið, sem
prúðmennið er fegið að íosna
við, hefúr oft verið matreidd
með skárri árangri.
Höfúndur „Dropa“ í Tíman-
um (6. okt. ’81) vekur athygli
lesenda á „fyndni“, sem virðist
hafa glatt hjarta hans óumræði-
lega. Hann segir, að Sjónvarps-
menn hafi látið leika i fréttatíma
lagið, sem fylgdi dillirassaauglýs-
ingunni frægu, en að þessu sinni
í fylgd með mynd af „vöðvatröll-
um“.
Blaðamaður andvarpar að
lokum: ,,....er gott til þess að
vita, að innan þessarar vaðmáls-
þungu stofnunar eru menn með
kimnigáfu...“.
Sér er nú hver lrimnigáfan! En
ef ekki þarf meira tíl að gleðja
blaðamenn, er þeirra gaman víst
ekki of mUdð. Það er ég þó viss
um, að Sjónvarpsmenn hefur
ekki órað fyrir því, að þeir
fengju þakkarávarp i blöðunum
fyrir eldd beysnari hugmynd.
En það er rétt athugað hjá
blaðamanninum, að kímni er
ekki þeirra sterka hUð hjá
Sjónvarpinu. Annars hefðu þeir
haft einhver ráð með að búa tU
svoUtið kátlega myndsögu um
skuldseigan sjónvarpseiganda, i
stað hinna fótfimu meyja.
Oddný
Guðmundsdóttir
skrifar