Tíminn - 14.07.1982, Blaðsíða 8

8
MTOVUCUDAGUR 14. JÚLÍ 1982.
Útgefandl: Framsóknarflokkurinn.
Framkvœmdastjóri: Glsll SlgurSsson. Auglýsingastjóri: Stelngrimur Gislason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttlr. AfgrelSslustjóri: SigurSur Brynjólfsson
Rltstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Ellas Snæland Jónsson. Rltstjórnarfulltrúl:
Oddur V. Ólafsson. Fréttastjórl: Krlstlnn Hallgrimsson. UmsjónarmaSur Helgar-
Tlmans: lllugi Jökulsson. BlaBamenn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon,
Bjarghlldur Stefánsdóttir, FrlSrlk IndrlSason, HeiBur Helgadóttir.lngólfur Hannes-
son (Iþróttlr), Jónas GuBmundsson, Kristin Leifsdóttir, Slgurjón Valdimarsson,
Skaftl Jónsson, Svala Jónsdóttlr. Útlltstelknun: Gunnar Traustl GuSbjörnsson.
Ljósmyndir: GuSjón Einarsson, GuSjón Róbert Agústsson, Elln Ellertsdóttlr. Arl
Jóhannesson. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttlr. Prófarkir: Flosl Kristjánsson,
Kristin Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir.
Rltstjórn, skrifstofur og auglýsingar: SiBumúla 15, Reykjavlk. Slml: 86300.
Auglýsingaslmi: 18300. Kvöldsimar: 86387 og 86392.
VerS I lausasöiu 8.00, en 10.00 um helgar. Áskrift á mánu&l: kr. 120.00.
Setning: Tæknldelld Timans. Prentun: Blaöaprent hf.
Verða togaramir
látnir stöðvast?
■ Pað er bersýnilegt, að togaraflotinn mun stöðvast
innan fárra daga að mestu eða öllu leyti, ef ekki koma til
opinberar aðgerðir til að draga úr rekstrarvanda hans.
Slíkur hefur rekstrarhallinn orðið það, sem af er þessu ári.
Samkvæmt bráðabirgðaskýrslu, sem fyrir liggur um
afkomu togaranna fyrstu fimm mánuði ársins, hefur
hallinn orðið um 126 milljónir krónur. Meginorsök hans
er aflabresturinn, þótt fleira komi til.
Þótt þessi halli sé vissulega mikill, er auðvelt að finna
dekkri dæmi hjá öðrum atvinnugreinum um þessar
mundir. T.d. hefur nýlega verið skýrt frá því, að tapið hjá
álbræðslunni í Straumsvík hafi orðið 208 milljónir króna
á síðastliðnu ári, og ekki þykja teljandi horfur á að
afkoman verði betri á þessu ári.
Fyrir forgöngu iðnaðarráðherra hefur verið tekið stórt
ríkislán vegna halla hjá járnblendiverksmiðjunni til þess
að koma í veg fyrir stöðvun hennar.
Hálfíslenzkt fyrirtæki, Cargolux, sem þótti mjög álitlegt
fyrir skömmu, býr nú við stórfelldan rekstrarhalla og
verður að segja upp starfsmönnum í stórum stíl.
Það þýðir ekki annað en að horfast í augu við þá
staðreynd, að togaraflotinn er að stöðvast vegna
rekstrarerfiðleikanna. Útgerðarfyrirtækin hafa ekki leng-
ur bolmagn til að halda rekstrinum áfram.
Hvorki fiskvinnslustöðvarnar eða sjómenn geta tekið á
sig þá bagga, sem tryggt gætu áframhaldandi rekstur
togaraflotans. Hér verður því opinber fyrirgreiðsla að
koma til, ef stöðvuninni á að vera afstýrt.
Þegar hefur einn Akranestogari verið bundinn við
bryggju sökum rekstrarerfiðleikanna. Talið er að stöðvun
hans hafi meiri eða minni áhrif á afkomu um 200 manns.
Þetta er ljóst dæmi þess hvaða áhrif það hefði, ef allur
togaraflotinn stöðvaðist. Pað myndi næstum strax hafa
meiri eða minni áhrif á afkomu mörg þúsund manna.
Síðar myndi samdrátturinn, sem af þessu leiddi, ná til
fjölmargra annarra. Á fáum vikum myndi skapast almennt
atvinnuleysi í landinu.
En þetta yrðu ekki einu afleiðingarnar. Fljótlega yrði
þjóðarbúið að draga saman seglin og takmarka
innflutninginn, þegar útflutningstekjurnar af togaraút-
gerðinni hyrfu úr sögunni.
Nokkuð er líka víst, að þá myndi draga úr tekjum
ríkisins og stórfelldur halli verða á ríkisrekstrinum.
Vitanlega getur það kostað nokkuð fyrir þjóðarbúið að
tryggja rekstur togaraútgerðarinnar. Það yrði samt
margfalt dýrara að láta hana stöðvast.
Steingrimur Hermannsson sjávarútvegsráðherra hefur
lagt fram tillögur um ráðstafanir til að afstýra stöðvun
togaranna. Vafalaust hafa ýmsir sitthvað við þær að
athuga. En þá er það þeirra að benda á aðrar leiðir, ef
þeir þykjast sjá þær.
Hitt væri algert ábyrgðarleysi að halda alveg að sér
höndum og ætla að afgreiða þetta vandamál með nöldrinu
einu saman.
Þ.Þ.
á vettvangi dágsins
Hólastaður
efldur sem
menntasetur
Ávarp landbúnaðarráðherra á ÍOO ára
afmælishátíð Bændaskólans
■ Á 100 ára afmæli Bændaskólans á
Hólum lítum við með virðingu og þökk
til fortíðar, gleðjumst yfir sigrum líðandi
stundar og horfum með bjartsýni til
framtíðar.
Fyrir einni öld, árið 1882 var við mikla
erfiðleika að etja í islenskum land-
búnaði. Árið var eitt hið harðasta á
öldinni, það var „árið sem ekkert sumar
kom á Norðurlandi". Allur áratugur-
inn varð samfellt harðindaskeið, og oft
jaðraði við bjargarskort og landflótti til
Vesturheims var í algleymingi. Við
þessar aðstæður var Bændaskólinn á
Hólum stofnaður. Þröngir kostir þessara
ára hafa ekki megnað að brjóta niður
framfarasókn og menntaþrá. Þvert á
móti virðast þeir hafa brýnt vilja
forystumanna til að stofna menntasetur
og ný samtök um hagsmunamál sín.
Þrautsegja og forsjá þeirra, sem hér
hófu skólastarf er aðdáunarverð. Þeim
tókst þratt fyrir krappar aðstæður að
festa skólann í sessi og þoka honum til
þroska og virðingar.
Það varð Norðlendingum gleðiefni,
að stofnun bændaskólans tókst hér
heima á Hólum. Auðvitað réði engin
tilviljun þvi staðarvali.
Hér hefur stórbrotin saga gerst. Hér
má greina nið aldanna - skóhljóð
kynslóðanna. Með stofnun biskups-
stólsins 1106 reis hér höfuðból norð-
lenskra byggða í menningarlegum og
trúarlegum efnum, er stóð óslitið um sjö
alda skeið. Hingað sóttu menn menntun
og þroska. Hér var forsjá að finna.
Héðan stöfuðu áhrif menningar, kristni
og kirkju. Yfir staðnum hvildi og hvílir
Ijómi frá liðnum öldum, söguleg helgi.
Þegar á dögum fyrsta biskupsins, Jóns
Ögmundssonar helga, þess glæsilega
forystumanns, myndaðist orðtakið
„heim að Hólum“. Það segir langa
sögu, að sú málvenja er enn tiðkuð i
norðlenskum byggðum.
Hin sögulegu rök munu hafa gert það
sjálfsagt, að bændaskólanum var valinn
hér staður. Það var vel ráðið, þótt líklegt
sé að án þeirra áhrifa hefðu fleiri staðir
komið til greina.
Reisn og virðingu Hólastaðar hefur
borið mismunandi hátt á ýmsum
timum, einnig í tíð biskupsstólsins.
Þegar bændaskólinn var stofnaður, voru
liðnir átta áratugir frá þvi að biskupsstóll
og skóli voru lagðir niður. Það er talið
eina samfellda tímabilið sem ekkert
skólastarf hefur farið fram á Hólum
allt frá því laust eftir byrjun 12. aldar.
Með bændaskólanum reis þetta
menntasetur að nýju til aukins vegs.
Ógerlegt er að meta af nákvæmni áhrif
bændaskólans á framfarir i Iandbúnaði
og menntum bændastéttarinnar. Víst er
þó, að þau eru mikil og gagnger. Aukin
þekking - menntun - hefur i sívaxandi
mæli orðið aflvaki framfara - þeirrar
byltingarkenndu þróunar, sem gengið
hefur yfir landbúnaðinn á einni öld. Víst
er, að sú vegferð hefði órðið torsóttari
og áfallasamari, ef bændaskólanna hefði
eigi notið við. Skólinn hefur átt merka
forystumenn og við sem hingað höfum
sótt fræðslu og þroska, berum hlýjan og
sterkan hug til staðarins. Svo mun
flestum fara, er hér dveljast. En þrátt
fyrir það að skólinn hafi verið merkis-
beri búnaðarfræðslu, framfara og menn-
ingarlegra áhrifa, fór það svo er á leið,
að hann hélt ekki í við þá öru þróun, sem
varð i sveitum landsins, einkanlega
varðandi húsakost og sumpart bú-
skaparhætti. Fjárveitngar til skólans og
skólabúsins voru of knappar til að gera
þetta mögulegt. Aðsókn að skólanum
fór dvínandi, en áhyggjur af framtið
hans vaxandi.
Á árinu 1976 komu fram tillögur og
voru gerðar ályktanir, bæði á Álþingi og
Búnaðarþingi, sem sýndu að menn
gerðu sér ljóst, að i óefni stefndi. Báðar
fjölluðu þær um eflingu Bændaskólans á
Hólum. Tillaga til þingsályktunar, sem
lögð var fyrir Alþingi af öllum þing-
mönnum Norðlendinga, var svohljóð-
andi:
“Alþingi ályktar að fela landbúnaðar-
ráðherra að skipa nefnd til þess að gera
áætlun um eflingu Bændaskólans á
Hólum í Hjaltadal. Skal áætlunin við
það miðuð, að með framkvæmd hennar
megi minnast á myndarlegan hátt
aldarafmælis skólans árið 1982. Stefnt
verði að því,að nefndin Ijúki störfum
eigi siðar en innan 12 mánaða."
f lok greinargerðar segja flutnings-
menn það von sina, að starf nefndar
þeirrar, sem skipuð verði „megi bera
þann ávöxt, að Hólaskóli geti á árinu
tekinn tali
TTOrkusparnadurinn hefur
ordid um og yfir 50%”
— segir Hafsteinn Ólafsson, sem kynnir nýja
aðferð við einangrun húsa, steinullarblástur
■ Nýlega fréttum við af nýrri tækni við
einangrun með steinull, svonefndum
steinullarblæstri, sem Hafsteinn Ólafs-
son, húsasmíðameistari hefur notað í
um 200 hús hérlendis og með
athyglisverðum árangri. Við hittum
Hafstein að máli á dögunum og báðum
hann að kynna lesendum Tímans þessa
aðferð, en fyrirtæki hans „Húseinangrun
sf.“ hefur verið á austurlandi að
undanförnu að einangra hús með hinni
nýju aðferð. Spurðum við Hafstein fyrst
hve lengi hann hefði unnið að þessu.
„Húseinangrun s/f hefur nú verið með
steinullarblástur hér í nærfellt hálft
annað ár“ segir Hafsteinn, „og blásið
meira og minna i um 200 hús. Siðastliðið
ár var að mestu verið á vestanverðu
landinu, en þetta árið erum við á
austurlandi. Verið er að auka við
tækjakostinn, en það hefur dregist
nokkuð m.a. vegna þess tómlætis sem
opinberir aðilar hafa sýnt þessari
starfsemi. Nú er langt komið að byggja
upp kerfi umboðsmanna um landið, en
það hefur verið gert í þeim tilgangi að
reyna að ná til sem flestra í hverju
byggðarlagi i einni yfirferð. Það hefur
þó gengið misjafnlega, því þetta er enn
nýjung fyrir mörgum.
Hvað um árangurinn?
„Árangurinn af starfseminni síðasta
ár er nú óðum að skýrast. Þar með hefur
fengist staðfest, að viða hafi orkusparn-
aðurinn orðið um og jafnvel yfir 50%.
Þar að auki bæta húseigendur því
gjaman við, að nú sé heitt í húsunum
sem ekki var áður. Þó em niðurstöður
háðar ástandi annarra húshluta sem að
líkum Iætur. Þá leiðir athugun i ljós, að
mestur sparnaðurinn felst i bættri
einangrun í þökum.
{ljós hefur komið, að það er viðtækari
misskilningur en margur skyldi ætla, að
menn telji ástand veggja helsta vandann
séu þeir ekki sáttir við orkueyðsluna. Á
þeirri forsendu hafa margir farið út i að
byggja nýjar einangrandi kápur utan um
húsin, enda ráðlagt af opinberum
aðilum. Á hinn bóginn leggja þessi sömu
aðilar ógjamar út í að rjúfa þekjur sinar
eða yfirbyggja á sama hátt og veggina.
Þannig koma þær fyrir í reynd hinar
viðurkenndu leiðir til orkusparandi
aðgerða og út á þær einar em veitt lán.
Þó erfitt sé að staðhæfa, em slikar
aðgerðir efa lítið a.m.k. 6-8 sinnum
dýrari en ullarblástur.
Út yfir tekur þó, að við höfum verið
beðnir að einangra áður yfirklædd hús
vegna þess að árangurinn varð ekki eins
og ætlað var. Færri hafa þó staðfest
pöntun þetta árið sem skiljanlegt er, svo
stuttu eftir fyrri kostnaðarútlát. Fvrir
þessu em staðfærð dæmi og hefur
undirritaður reynt að vekia athygli
viðkomandi aðila á þessu bréflega."
Hafa yfirvöld byggingarmála stutt
ykkur i starfi?
„Enn hafa yfirvöld þessa lands ekki
tekið ullarblástur gildan sem svar við
orkukreppunni. Ákveðnar reglur em i
gildi sem koma i veg fyrir það. Lán til
orkusparandi aðgerða em háð lágmarki,
sem venjulega er hærra en heildarkostn-
aður við ullarblástur.
Flókið lánakerfi kemur svo í veg fyrir
að menn nenni yfir höfuð að standa i
sliku út á aðeins eins dags verk. í þriðja
lagi hafa svo þau mistök átt sér stað, að
ákveðin fræðikenning um svokallaða
rakasperm, (þ.e. rakaheldur dúkur
innan við einangmn í upphituðu
húsnæði,) kunni að vanta í flest eldri
hús og það eitt sér nægi til að ekki sé
hægt að lána út á ullarblásturinn.
Vissulega er þessi fræðikenning ekki
út i bláinn þar sem hún á við, en menn
vom bara einum og fljótir á sér að gripa
hana á lofti og heimfæra sjálfkrafa upp
á íslenskar aðstæður. Svo þegar slíkt
hendir reynist oft ansi erfitt að vinda
ofan af hlutunum og mistök fást ábyrgir
menn aldrei til að viðurkenna.
Hér er nefnilega um kennisetningu að
ræða, sem útfærð er á erlendri gmnd,
upp á þarlend hús og veðurfar, - en ekki
upp á hinn sérstæða byggingarmáta,
bámjárnshúsin í íslensku veðurfari.
Rétt er, að hér er um þeim mun meiri