Tíminn - 28.07.1982, Blaðsíða 7

MIÐVIKUDAGUR 28. JÚLÍ 1982
erlent yfirlit
■ Schmidt og Shultz í Kalifomíu um helgina.
til þess að farið yrði að vilja hans.
Niðurstaðan varð önnur. Leiðtogar
vestrænu ríkjanna sögðu, að umrætt
bann yrði enn óhagstæðara þeim en
Rússum. Fjöldi manna yrði atvinnulaus
hjá þeim, ef hætt yrði við að framleiða
þær vélar til gasleiðslunnar, sem búið
var að semja um. Efnahagsástandið í
vestrænum löndum yrði fyrir nýju áfalli,
ef farið yrði að ráðum Reagans.
EFTIR að hafaa fengið þetta svar,
taldi Reagan sig hafa farið algera
erindisleysu til Evrópu. Það eina, sem
gæti komið að gagni nú, væri að sýna
Vestur-Evrópumönnum í tvo heimana.
Fljótlega eftir heimkomuna sýndi hann,
að þetta var honum full alvara. Hann
lagði nýjan ; toll á innflutt stál frá
Evrópulöndum. Hann bannaði jafn-
framt evrópskum fyrirtækjum að nota
hönnunarleyfi, sem bandarísk fyrirtæki
höfðu selt þeim, í sambandi við
framleiðslu á vélum til gasleiðslunnar.
Jafnframt hótaði hann þessum fyrirtækj-
um refsiaðgerðum, ef banninu yrði ekki
hlýtt.
Þessar aðgerðir Reagans vöktu strax
mikla andspymu í Vestur-Evrópu,
einkum þó síðarnefnda aðgerðin, sem
yfirleitt var talin hrein lögleysa. Margir
leiðtogar í Vestur-Evrópu létu í ljós, að
þetta bann yrði ekki haft að neinu, m.a.
Margaret Thatcher. Aðrir töldu, að rétt
væri að kæra þetta mál fyrir alþjóðadóm-
stólnum í Haag.
Sá leiðtogi Vestur-Evrópu, sem ekki
taldi sig þurfa að bíða eftir neinum
slíkum úrskurði, var Mitterrand forseti
Frakklands. Síðastliðinn fimmtudag
(22. þ.m.) gaf hann frönskum fyrirtækj-
um fyrirmæli um að hafa þetta bann
Bandaríkjastjórnar að engu og standa
að öllu leyti við þá samninga, sem búið
Mitterrand svarar
Reagan í sömu mynt
Geta Schmidt og Shultz jafnað deiluna?
■ HELMUT Schmidt kanslari Vestur-
Þýskalands dvelst vestanhafs um þessar
mundir. Hann hóf ferð sína með því að
fara til Kaliforníu og sækja þar heim
gamlan vin sinn, Georg Shultz utanríkis-
ráðherra.
Látið var í veðri vaka, að Schmidt
ætlaði að hvíla sig í Kaliforníu um
helgina síðustu, en vafalítið þykir, að
tími þeirra Shultz hafi verið aðallega
notaður til að ræða um leiðir til að koma
í veg fyrir viðskiptastyrjöld milli Vest-
ur-Evrópu og Bandaríkjanna, sem nú
virðist yfirvofándi.
Sambúð Vestur-Evrópu og Banda-
ríkjanna hefur mjög vesnað síðan
Reagan forseti fór í heimsókn til
Vestur-Evrópu í byrjun júnímánaðar og
sat leiðtogafundina í Versölum og
Bonn. Ferðalagi þessu var ætlað að bæta
sambúðina, en útkoman hefur verið allt
önnur.
Bersýnilegt er, að það hefur verið
tilgangur Reagans forseta með ferðalag-
inu að sýna ótvírætt í verki, að hann væri
óumdeilanlega leiðtogi vestrænu ríkj-
anna og réði mestu um stefnu þeirra í
samskiptum við hitt risaveldið, Sovétrík-
in.
FYRST og fremst er það ágreiningur-
inn um gasleiðsluna miklu, sem hefur
leitt til þessarar deilu, sem getur haft
viðskiptastríð milli Vestur-Evrópu og
Bandaríkjanna í för með sér.
Það hefur verið stefna bandarísku
haukanna, sem komu Reagan til vaida,
að helzta ráðið til að treysta veldi
Bandaríkjanna væri að koma hinu
risaveldinu á kné með efnahagslegum
þvingunum. í þeim tilgangi hóf Banda-
ríkjastjórn baráttuna gegn gasleiðslunni
miklu, þar sem hún myndi í framtíðinni
styrkja Sovétríkin efnahagslega.
Vestur-Evrópuríkin tóku ekki undir
þetta. Þau töldu gasleiðsluna ekki síður
efnahagslegan ávinning fyrir sig en
Sovétríkin. Þess vegna neituðu þau að
fallast á þá kröfu Bandaríkjastjórnar, að
þau hættu við gasleiðsluna.
Svar Bandaríkjanna var að banna
bandarískum fyrirtækjum að selja efni
og vélar til gasleiðslunnar, eins og búið
var að semja um. Það þótti líklegt til að
■ Mitterrand
tefja verulega framkvæmd hennar.
Töfin yrði þó miklu meiri, ef vestur
-evrópsk fyrirtæki hættu einnig að
aðstoða Rússa við gasleiðsluna.
Einn aðaltilgangur Reagans með
Evrópuferðinni var að fá ríkin þar til að
setja sams konar bann á sölu véla og
efnis til gasleiðslunnar og Bandaríkja-
stjórn hafi fyrirskipað vestan hafs. Slíkt
myndi valda Rússum miklum erfiðleik-
um til viðbótar þeim, sem fyrir voru.
Þessum tilmælum Reagans var tekið
á annan hátt en hann átti von á. Hann
hélt, að hann þyrfti ekki nema sýna sig
var að gera við Rússa um framleiðslu á
vélum vegna gasleiðslunnar.
Það þykir augljóst, að frönsk fyrirtæki
muni fara eftir þessum fyrirmælum
stjórnarinnar, enda er það þeirra, sem
gert hefur stærsta samninginn við Rússa,
Alsthom-Atlantique, ríkisfyrirtæki.
Sennilegt þykir, að vestur-þýzka
stjómin og brezka stjórnin telji sig ekki
geta annað en farið í slóð Mitterrands í
þessum efnum, ef Schmidt nær ekki
neinu samkomulagi um þessi mál í
Bandaríkjaferð sinni.
Mitterrand mun telja sig hafa getað
gefið áðurnefnd fyrirmæli með góðri;
samvizku. Hann hefur verið mun
samningsfúsari við Reagan og andstæð-
ari Rússum en búizt hafði verið við
fyrirfram. Bandaríkjastjórn hefur því
lýst sig ánægða með stefnu hans.
Mitterrand virðist bersýnilega óttast
nú, að þessi afstaða hans hafi verið
misskilin vestan hafs. Reagan telji sig
geta gengið á lagið og knúið Frakkland
til að fara að vilja sínum. Mitterrand
hefur því talið að rétta svarið væri:
Hingað en ekki lengra.
Fyrir vestrænt samstarf er það
vafalítið gagnlegt til frambúðar, að
Mitterrand hefur svarað Reagan á
þennan hátt. Vestrænt samstarf byggist
ekki á húsbóndavaldi eins aðila líkt og
Varsjárbandalagið.
Reagan virðist eiga eftir að læra þetta,
og jafnframt hitt, sem nýlega var orðað
á þessa leið í Newsweek: Bandaríkin
eiga ekki að sýna yfirburði hins frjálsa
skipulags með því að reyna að koma
Sovétríkjunum á kné með viðskipta-
þvingunum, heldur með blómlegu
efnahagslífi í Bandaríkjunum sjálfum.
Mjög skortir nú á það undir forustu
Reagans.
Þórarinn Þórarinsson, P
ritstjóri, skrifar méA
erlendar fréttir
Yfirlýsing Arafats
ófullnægjandi
■ Talsmaður Bandaríkjaforseta
hefur sagt að það verði ekki fyrr en
Palestínumenn viðurkenni tilveru-
rétt ísraelsrikis og gangi að ýmsum
fleiri skilyrðum og ályktunum Sam-
einuðu þjóðanna sem Bandarikin
\ viðurkenni frelsissamtök PLO. Yfir-
lýsingu þessa gaf talsmaðurinn,
Larry Speakes, vegna skriflegs vott-
orðs Yasser Arafats þess efnis að
hann væri reiðubúinn að viðurkenna
allar ályktanir Sameinuðu þjóðanna
varðandi Palestínumenn, en þetta
telja Bandaríkjamenn ekki nægja.
Bauð Larry Speakes Arafat að koma
fram með yfirlýsingar eða boð sem
Bandaríkjastjórn tæki gild og gætu
þar með orðið grundvöllur að
viðræðum um viðurkenningu á PLO.
Fá PLO menn hæli fSúdan?
■ Forseti Súdans, Jaafar Nimeiri,
hefur sagst tilbúinn að taka við
skæruliðum PLO í Beirút og veita
þeim hæli og bækistöðvar, en
forsetinn segir að svo sé að sjá sem
ísraelsmenn hyggi á útrýmingarher-
ferð gegn Palestínumönnum og
Líbönum
Miklar greinir hafa verið með
Súdan og Arafat, leiðtoga PLO, og
í fyrra krafðist Arafat þess að Súdan
yrði vísað úr bandalagi Arabaþjóða
fyrir að taka upp samband við
Egypta. Á móti kvaðst forseti
Súdans vilja hætta að viðurkenna
PLO sem talsmann Palestínumanna.
Begin telur sig
Beirút í rústir
r
; -’*2

■ í þessu húsi voru skrifstofur undir stjóm PLO manna til húsa.
ísraelsmenn hafa beint skeytum flugvéla sinna og stórskotaliða að
byggingunni.
■ Undanfama sex daga hefur
ísraelskt stórskotalið og fluglið nú
haldið uppi linnulausum árásum á
stöðvar PLO í Beirút og segir í
heimildum frá Palestínumönnum að
þúsundir skæruliða og óbreyttra
borgara eigi nú um sárt að binda
vegna þessara aðgerða. Segja PLO
menn að 54 hafi fallið í átökum sl.
mánudag og hefur helsta verslunar-
hverfið í V-Beirút orðið hörmulega
úti, en það var mjög þéttbýlt. Hefúr
björgunarlið átt annríkt við að grafa
fólk upp úr rústunum eftir árásir
síðustu dagana. Gerðu árásarsveit-
imar tvær loftárásir á mánudaginn
sem fylgt var eftir með stórskotahríð.
Stóð hvor árásanna því í nokkrar
stundir.
Talsmaður bandarískrar þing-
mannanefndar sem nú er stödd á
slóðum vopnaviðskiptanna sagði
eftir viðræður við Begin, forsetisráð-
herra ísraels í gær, að Begin teldi sig
hafa rétt til þess að leggja Beirút í
eyði, ef hann teldi nauðsyn bera til.
Lýstu þingmennimir yfir svartsýni
um að samkomulag gæti náðst.
Philip Habib er talinn vera kominn
til ísraels að nýju, eftir að hann átti
viðræður við Hussein Jórdaníukon-
ung um átökin. Taldi Habib viðræð-
umar hafa verið gagnlegar og er
getum að því leitt að Jórdaniukon-
ungur hafi ljáð máls á að taka við
einhverjum þeirra skæmliða PLO,
sem nú eru i Beirút.
Gfslar í hættu
■ Sex gislar, tveir breskir, tveir
bandariskir og tveir ástralskir sem
verið hafa í haldi hjá skæmliðum
Nkomo í Zimbabwe, eru nú í mikilli
hættu, eftir að ræningjar þeirra hafa
verið umkringdir af herdeildum
stjórnar landsins í skóglendi í
óbyggðum. Var fólkið gripið er það
var á skoðunarferð við Viktoríufoss-
ana og hafa ræningjarnir krafist þess
að nokkrir félagar þeirra verði leystir
úr haldi sem lausnargjald.
Herdeildir Mugabes forsætisráð-
herra hafa nú þreytt ræningjana og I
veltur á miklu hvemig til tekst að |
endurheimta fólkið, hvort samning-
ar nást við ræningjana eða þá að |
fangamir láta lif sitt.