Tíminn - 07.08.1982, Blaðsíða 6

6
LAUGARDAGUR 7. ÁGÚST 1982
Útgelandl: Framsúknarflokkurlnn.
Framkvœmdastjórl: Glsll Slgurösson. Auglýslngastjóri: Stelngrimur Gislason.
Skrltstofustjórl: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgrelðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson
Rltstjórar: Þórarlnn Þórarinsson, Ellas Snœland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi:
Oddur V. Ólafsson. Fréttastjórl: Krlstinn Hallgrlmsson. Umsjónarmaður Helgar-
Tlmans: lllugl Jökulsson. Blaðamenn: Agnes Bragadóttlr, Atli Magnusson,
Bjarghildur Stefénsdóttlr, Frlðrik Indriðason, Helður Helgadóttir.lngólfur Hannes-
son (iþróttlr), Jónas Guðmundsson, Kristin Lelfsdóttir, Sigurjón Valdlmarsson,
Skaftl Jónsson, Svala Jónsdóttlr. Útlitstelknun: Gunnar Traustl Guðbjörnsson.
Ljósmyndlr: Guðjón Elnarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Elin Ellertsdóttir. Ari
Jóhannesson. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarklr: Flosl Krlstjánsson,
Kristln Þorbjarnardóttir, Marla Anna Þorstelnsdóttlr.
Rltstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Sfðumúla 15, Reykjavik. Slmi: 86300.
Auglýsingastmi: 18300. Kvöldslmar: 86387 og 86392.
Verð I lausasölu 8.00, en 10.00 um helgar. Áskrift á mánuðl: kr. 120.00.
Setning: Taaknidelld Tlmans. Prentun: Blaðaprent hf.
Wmmm
á vettvangi dagsins
T
Nú þarf sam
henta stjórn
efftir Halldór Kristjánsson frá Kirkjubóli
Erlendar skuldir
■ Pað er tvímælalaust rétt mat hjá Jóhannesi Nordal
seðlabankastjóra, þegar hann lét þau orð falla í ræðu sinni
á síðasta aðalfundi Seðlabankans, að „enginn vafi leiki á
því, að meginhluti þess erlenda fjármagns, sem
Islendingar hafa notað á undanförnum áratugum hefur
nýzt þjóðinni vel til uppbyggingar og efnahagslegra
framfara.“
Sökum þess er þjóðin á margan hátt betur undir það
búin að mæta erfiðleikum, eins og horfur eru á að verði
næstu misseri. í þessu sambandi má t.d. benda á
uppbyggingu skipastólsins, fiskiðjuveranna og margs
konar annars iðnaðar, að ógleymdri stóraukinni nýtingu
innlendrar orku.
Það er hins vegar staðreynd, að hóf þarf að ríkja í þessu
sem öðru, ekki sízt þegar illa árar. I áðurnefndri ræðu
Jóhannesar Nordal er athygli vakin á því, að erlend
skuldasöfnun hafi aukizt mest hjá okkur á tveimur
tímabilum.
Hið fyrra var á árunum 1967-1968, þegar útflutnings-
tekjur lækkuðu stórlega, og hið síðara á árunum
1974-1975, þegar olíukreppan gekk yfir. Á þessum árum
var erfiðleikunum mætt að talsverðu leyti með erlendri
skuldasöfnun.
Afleiðingarnar urðu þær, að í bæði skiptin hækkaði
hlutfall erlendra skulda af þjóðarframleiðslunni um 10%
á tveggja ára tímabili.
Það sem nú þarf að varast, er að þessi saga endurtaki
sig. Þetta ætti að nokkru leyti að vera auðveldara en í
umrædd skipti vegna þess, að þjóðin er nú betur í stakk
búin en þá vegna þeirra framkvæmda á síðari árum, sem
áður hefur verið minnzt á.
Það hvetur líka til aukinnar varfærni í þessum efnum,
að sökum versnandi viðskiptakjara á síðustu árum og
mikilla framkvæmda í orkumálum og á fleiri sviðum, hafa
erlendu skuldirnar farið hækkandi og mega ekki öllu hærri
vera, ef þjóðartekjur fara minnkandi um sinn, eins og nú
eru horfur á.
Þá hefur það farið í vöxt að framlög ríkisins til verklegra
framkvæmda hafa farið hlutfallslega lækkandi, en
lántökur til þeirra aukizt að sama skapi. Þetta hefur verið
mjög einkennandi síðan svo kölluð lánsfjárlög komu til
sögu í tíð viðreisnarstjórnarinnar.
Niðurstaðan af því, sem nú hefur verið rakið, hlýtur að
verða sú, að á meðan efnahagserfiðleikarnir ganga yfir
verður að gæta aukins aðhalds í ríkisútgjöldum, hægja
framkvæmdahraðann á mörgum sviðum og leitast við í
auknum mæli að láta það hafa forgang, sem mest er
aðkallandi.
Þetta er sjálfsagt hægara sagt er gert, því að mjög getur
menn greint á um, hvað sé mikilvægast og hvað sé
arðvænlegast. Reynslan hefur oft líka orðið sú, að það,
sem hefur verið talið arðvænlegast þessa stundina, hefur
ekki fullnægt þeim vonum, sem þá voru gerðar.
Það bíður ríkisstjórnar, þings og þjóðar mikið og
vandasamt verkefni framundan, þar sem er að draga
saman opinberar framkvæmdir og raða því, sem hafa á
forgang, í rétta röð. Þetta er hins vegar óhjákvæmilegt,
ef halda á erlendri skuldasöfnun í hófi.
En það er ekki eingöngu hið opinbera, sem verður að
taka mið af því, að framkvæmdamöguleikarnir verða ekki
hinir sömu og áður, meðan glímt er við erfiðleikana, sem
nú steðja að. Einstaklingarnir verða einnig að temja sér
sparnað og aðgætni í framkvæmdum.
Þess verður að gæta jafnframt, að samdrátturinn verði
ekki svo mikill, að það leiði til atvinnuleysis. pj*.
■ Svo sem vænta mátti tekur þess nú
að gæta að fyrirmenn ýmsir á þjóðmála-
sviði eru famir að hugleiða hversu
bregðast skuli við samdrætti þeim og
rýrnun sem fyrirsjáanleg er í tekjum
fslendinga. Síst er það vonum fyrr og
eðlilega leggja menn eyrun við þegar
landsfeður Íýsa úrræðum sínum. Nú
þrengir nokkuð að og það skilja flestir
- nema kannski Kristján Thorlacius.
Svavar Gestsson ráðherra skrifar um
þessi mál í Þjóðviljann um mánaðamót-
in. „Hvort á að skerða verslunargróðann
eða kaupmátt lágtekjufólksins?" Þannig
spyr ráðherrann þar. Ætla mætti að frá
hans sjónarmiði væri um að velja annað
af þessu tvennu og þar með væri vandinn
leystur. Raunar er ekki náið talað um
aðferðir en málinu vikið til Framsóknar-
flokksins þar sem hann eigi innangengt
í valdastofnanir samvinnuhreyfmgarinn-
ar og fari auk þess með viðskiptamál í
ríkisstjórninni.
Ekki er rétt að gera mönnum upp
hugsanir umfram það sem þeir segja
sjálfir. Því er ekki heimilt að segja að
lesendum sé ætlað að hugsa sem svo
Blessað Alþýðubandalagið stendur
dyggilega vörð um kaupmátt lágtekju-
fólksins. Þessi efnahagsvandi er mál
Framsóknarflokksins. Nú á hann að láta
SÍS skila nokkru af verslunargróða og
að öðru leyti að stjórna viðskiptamálun-
um svo að verslunin taki þetta skakkafall
af þjóðarbúinu.
Fjarri sé það mér að eigna Svavari
Gestssyni þessa hugsun. En hvað átti
hann við?
Það er misjafnt
hve dýrt er að versla.
Hér er kannski erfiðara um úrlausnir
en virðast kann í fljótu bragði. Sjálfsagt
græða ýmsir á verslun en þar skiptir
miklu hvar er verslað og með hvað er
verslað. Smásöluverslanir úti um land
munu ekki vera mjög aflögufærar,
a.m.k. ekki þær sem tengdar eru
almenningi byggðarlagsins á þann veg
að þeim þykir skylt að hafa allar helstu
nauðsynjar á boðstólum. Þetta ættu
forystumenn þjóðmála að þekkja. Ég
efa mjög að frændum og sveitungum
Svavars ráðherra, alþýðu manna við
Hvammsfjörð, finnist rétt að gera
fjárnám hjá kaupfélaginu í Búðardal.
Ættu að geta
sjálfír séð.
Þá mun ýmsum finnast að ráðherrar
Alþýðubandalagsins ættu að eiga nógu
innangengt í KRON til þess að þeir gætu
sjálfir séð til hversu megi ætlast af
smásöluversluninni umfram það sem er.
Því ættu þeir ekki að þurfa að vísa þeirri
hlið málsins algjörlega frá sér og til
framsóknarmanna.
Að kaupa á
réttu verði
Þá er það heildverslunin, innflutning-
urinn. Sé það nú svo að innflytjendur
yfirleitt kaupi inn á hærra verði en þörf
er á er aumingjaskapur að kunna engin
ráð við því. Er ekki til Innkaupastofnun
ríkisins? Og hvaða þröskuldar eru því
til fyrirstöðu að geta flutt inn? Það væri
áhrifamikið að fá einn farm og selja á
réttu verði til að sýna alþjóð ósóma
hinna.
Óraunhæfír draumar
Auðvitað vill öll alþýða að erfiðleik-
um sé mætt með því að skerða einkum
hlut þeirra sem best er búið að. Ekki
mun þó samkomulag um að gera það
með beinum sköttum umfram það sem
er. Flestir samþykkja bætt eftirlit með
framtölum annarra en þar verður lengi
erfitt að ná fullum árangri þrátt fyrir
góðan vilja. Við verðum víst að þola það
enn um sinn að sumir samferðamenn
okkar gangi lausir og við hin verðum að
skipta á okkur þeim byrðum sem þeir
ættu að bera. Hér má líka spyrja hver
treysti sér til að koma á launajöfnuði svo
að munur sé að? Eru t.d. læknar og
verkfræðingar til viðtals um að afsala sér
einhverju? Þekkja menn einhverjar
færar leiðir til launajöfnunar.
Nú verðum við
að spara
Það mun vera fyllilega tímabært að
gera almenningi ljóst að árferðið krefst
almenns spamaðar og hófs í kröfum.
Alþýða manna vill jöfnun lífskjara og er
því meðmælt að frá einkagróðá fari sem
mest til almannaþarfa. En þó að sums
staðar sé gróði af verslun er ekki víst að
unnt sé að mæta því með almennum
reglum síst ef þær reglur gerðu suma
nauðsynlega verslun ómögulega.
Hér er enn á það að líta að verslunin
í heild verður að dragast saman. Við
höfum keypt meira en við höfum efni á
og því verður að hætta. Þetta er
nauðsyn. Sá samdráttur verður auðvitað
mestur í því sem ekki eru brýnar
nauðsynjar. Þar má nefna bíla, hljóm-
SAMVINNA OG
FRAMLEIÐNI
eftir Jónas S. Guðmundsson, blaðamann
■ „Framleiðslusamvinna eykur afköst
og bætir lífskjör vinnandi rnanna," segir
Eysteinn Jónsson í útvarpserindi, sem
síðar birtist í Samvinnunni, fyrir réttum
þrjátíu árum. Það sem er athyglisvert
við staðhæfingu Eysteins er að hún
virðist koma vel heim og saman við
niðurstöður rannsókna, sem gerðar hafa
verið í ýmsum löndum núna á allra
síðustu árum. í þessum rannsóknum
hefur að vísu ekki verið fjallað beint um
afköst, heldur um annað og nútímalegra
en því rótskylt hugtak, framleiðni.
Tökum dæmi: Fyrir örfáum árum
stefndi bandaríska skattaeftirlitið all-
mörgum þarlendum samvinnufélögum,
sem eingöngu framleiða viðarplötur
vegna greiðslna félaganna á háum
launauppbótum til starfsmanna sinna.
Taldi skattaeftirlitið að með þessum
greiðslum væru samvinnufélögin að
koma sér hjá skattaálögum, því uppbæt-
urnar væru einungis dulbúnar greiðslur
á arði af eignarhlutum, sem er skatt-
skyldur í Bandaríkjunum. Samvinnufél-
ögin héldu því hins vegar fram að
umbunin ætti sér rökrétta skýringu í því
að hjá félögunum væru afköst og
framleiðni einfaldlega meiri en hjá
sambærilegum einkafyrirtækjum í sömu
grein.
Skattaeftirlitið krafðist þess að sam-
■ Eystcinn Jónsson,
vinnufélögin sönnuðu þessa fullyrðingu.
Það gerðu félögin. Málið var látið niður
falla. Niðurstöður þeirra athugana sem
gerðar voru sýndu að starfsmenn
samvinnufélaganna framleiddu meira
■ Guðmundur H. Garðarsson