Tíminn - 17.09.1982, Blaðsíða 6

6
Mimmn________
á vettvangi dagsins
FÖSTUDAGUR 17. SEPTEMBER 1982
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvœmdastjóri: Gfsli Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreióslustjóri: Sigurður Brynjólfsson
Ritstjórar: Þórarinn Þórarlnsson, Elfas Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur
V. Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrimsson. Umsjónarmaóur Helgar-Timans: Atli
Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir, Bjarghildur Stefánsdóttir, Eiríkur St.
Eirfksson, Friðrik Indriðason, Heiður Helgadóttir, Sigurður Helgason (íþróttir), Jónas
Guðmundsson, Kristfn Leifsdóttir, Skafti Jónsson. Útlitsteiknun: Gunnar Trausti
Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Elín
Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi Kristjánsson, Kristín
Þorbjarnardóttir, Marfa Anna Þorsteinsdóttir. Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Sfðumúla 15, Reykjavfk. Sfmi: 86300. Auglýsingasimi: 18300. Kvöldsímar: 86387 og
86392.
Verð i lausasölu 9.00, en 12.00 um helgar. Áskrift á mánuði: kr. 130.00.
Setning: Tæknideild Timans. Prentun: Blaðaprent hf.
Útgerð og vinnsla
eiga að leysa eigin
skiptavandamál
■ Málpípur stjórnarandstæðinga rembast eins og rjúpan
við staur við að básúna að allur vandi sjávarútvegsins sé
upprunninn í sjávarútvegsráðuneytinu. Samkvæmt kokka-
bókum þeirra er fiskigöngum og hafstraumum stjórnað
þaðan og allar þær vitleysur sem útgerðarmenn hafa gert
sig seka um, dómgreindarleysi þeirra og fyrirhyggjuleysi
er allt sagt vera á ábyrgð Steingríms Hermannssonar
sjávarútvegsráðherra. Af hálfu útgerðarmanna talar
aðeins ein rödd og er sá „harmagrátur“ fullkomlega í takt
við söng stjórnarandstöðunnar.
Með því að endurtaka nógu oft að það sé einvörðungu
sök núverandi sjávarútvegsráðherra að landsmenn geri nú
út nær 100 togara og nokkur hundruð báta er verið að
læða því inn hjá þjóðinni að hann eigi alla sök á ofveiði,
offjárfestingu og vondri afkomu útgerðarinnar. Fram
undir allra síðustu ár hafa fyrrverandi sjávarútvegsráð-
herrar hælt sér af því að mörg skip voru tekin í notkun í
þeirra stjórnartíð, reyndar yfirgnæfandi hluti þess flota ei
nú er gerður út. Þau tiltölulega fáu skip sem fiotinn hefur
verið endurnýjaður með síðustu árin eiga að vera
höfuðskaðvaldur útgerðar samkvæmt áróðrinum. Von er
að leiðarahöfundur DV kalli útgerðarmenn aldrei annað
en grínista.
í sjónvarpsumræðum í vikunni skaut fulltrúi sjómanna
því fram að Steingrímur væri eins og „eyland“ í
ríkisstjórninni. Það væri eins og honum bæri einum að
leysa öll vandræði sem útgerðin er í. Vissulega heyrir
sjávarútvegur undir hann, en það er ekkert einkamál eins
ráðherra að leysa á eigin spýtur eins stórfelldan vanda og
við blasir.
Mikið hefur verið gert úr því að Steingrímur fór úr landi
yfir síðustu helgi um það bil sem löndunarbann LÍÚ átti
að hefjast. Hefur verið lagt út af þeirri breytni hans með
miður vinsamlegum hætti. En Magnús Bjarnfreðsson
minnist á þetta ráðslag í blaðagrein í gær. Þar segir: „Peir
sem þekkja Steingrím trúa því varla að hann hafi í raun
metið einhvern fund erlendis svo mikils að hann hafi rokið
þangað hans eins vegna, þegar mestur óróinn var í
sjávarútvegsmálum. Hin skyndilega utanför hans var
sennilega bæði viðvörun til samráðherra og einnig þeirra
forystumanna í útgerðarmálum, sem illa gengur að dylja
pólitískan og persónulegan illvilja í orðum sínum og
gerðum.
Steingrímur hefur líka fulla ástæðu til þess að vilja sýna
mönnum í tvo heimana í þessum málum. Fað er vitað mál
að ýmsum samherjum hans að minnsta kosti sárnaði mjög,
hve lítið tillit var tekið til tillagna hans, þegar
bráðabirgðalögin voru sett. f*ar sameinuðust bæði
alþýðubandalagsmenn og sjálfstæðismenn, svo að útgerð-
in bar skarðan hlut frá borði. Fað bitnar á honum og hans
ráðuneyti og verður óspart notað gegn honum í næstu
kosningum, einnig af þeim sem með honum sitja í
ríkisstjórn.“
Eitt lítið atriði, sem maður skyldi ætla að máli skipti,
er undarlega utangátta í allri umræðunni og áróðrinum
gegn sjávarútvegsráðherra. Fað er markaðsverðið
erlendis. Hér er deilt um fiskverð og skiptahlut, olíuverð
og fjármagnskostnað. En útgerðin og fiskvinnslan eru
fyrst og fremst háð því hvaða verð fæst fyrir afurðirnar á
erlendum mörkuðum. Fiskverð hefur ekki hækkað um
langa hríð og ekki útlit fyrir að það geri það í
fyrirsj áanlegri framtíð. Það sem ávallt er deilt um hér eru
skiptavandamál milli útgerðar og vinnslu og starfsfólks á
sjó og landi.
Menn verða að semja um þessi atriði sín á milli, en
afsala sér ekki öllum samningsrétti og ábyrgð og kasta
öllum vandamálum sínum á herðar sjávarútvegsráðherra
og hefja harmagrát þegar búið er að sigla í strand.
-O.Ó.
Vill Davíð borgarstjórí
rannsóknarstarf -
semi feiga?
eftir Pál A. PálssonTyfirdýralaekni
■ Eins og fram hefur komið í blöðum
undanfarna mánuði, hefur risið nokkur
deila um það hvar auka skuli við byggð
á höfuðborgarsvæðinu.
Sumir hafa viljað þétta byggðina, taka
undir byggingar ónotaðar lóðir og
óbyggð svæði innan núverandi byggðar
og er raunar þegar hafist handa um það,
t.d. í Fossvogi, Laugarási og Árbæjar-
holti og önnur svæði eru þegar full
skipulögð í sama tilgangi (austurhluti
Soganna).
Aðrir vilja beina byggðinni til austurs
(Rauðavatnssvæðið) og enn aðrir, og þá
fyrst og fremst hinn ungi reynslulitli
borgarstjóri Davíð Oddsson vilja beina
byggðinni til norðurs, og byrja byggð á
næsta ári norðan Grafarvogs, enda þótt
borgin hafi ekki ráðstöfunarrétt á því
landi þar sem mikill hluti þess er í eigu
Tilraunastöðvar Háskólans í meinafræði
að Keldum.
Sunnan og norðan Keldnaholts hafa á
síðustu áratugum risið myndarlegar
rannsóknastofnanir í þágu atvinnuveg-
anna, fyrst Tilraunastöð Háskólans að
Keldum, síðar Rannsóknastofnun
landbúnaðarins, Rannsóknastofnun
byggingariðnaðarins, Rannsóknastofn-
un iðnaðarins (nú Iðntæknistofnun
Islands) o.fl.
Þeir sem þá réðu málum ætluðu
þessum stofnunum öllum rúmt land svo
sem nauðsynlegt var vegna starfsemi
þeirra og framtíðar þróunar.
Nú hefur dagblaðið Þjóðviljinn (þ. 9.
þ.m.) birt hið nýja skipulag af svæðinu
norðan Grafarvogs sem Davíð borgar-
stjóri hefur látið menn sína gera síðustu
vikurnar. Samkvæmt þessari áætlun
verður íbúðarbyggð heim undir húsvegg
sumra þessara stofnana, vart steinsnar á
milli.
Nú er alkunnugt að við starfsemi
■ „Sunnan og norðan Keldnaholts hafa á síðustu áratugum risiðmyndarlegar rannsóknastofnanir í þágu atvinnu-
veganna“.
menningarmál
Der Weltsanger
(Heimssöngvarinn)
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ
Gestaleikur
JÓNS LAXDALS
DER WELTSÁNGER
Heimssöngvarinn
Höfundur og eini
leikari:
Jón Laxdal.
Der Weltsánger
■ Svo er haft fyrir satt á bókum og í
daglegu tali milli manna, að ein sú mesta
óhamingja sem yfir einn mann geti
dunið, sé að fæðast með söngrödd, og
þá einkum og sér í lagi góða rödd, það
er að segja ef aðra eiginleika vantar til
söngs. Menn missa takið af laglínunni,
alveg stöðugt, hafa ekki rétta fætur fyrir
nærbuxur og aðra búninga hinnar
klassísku óperu eða dug til frama í
sönghúsum-
Frægastur svona söngvara á íslandi er
nú Garðar Hólm, þótt ágreiningursé um
það hvort hann vantaði annars nokkuð
nema rödd, til að verða alheimssöngvari,
það er að segja hjá öðrum en
heyrnarlausri móður sinni, og tómri
kirkju. Ég veit ekki hvers vegna upp á
víst, en einhverra hluta vegna, þá hlýtur
maður að tengja hinn svissneska Garðar
Hólm, Valgardó Herrlico, hinum
íslenska Garðari Hólm, eftir að hafa séð
filmun Þjóðverjans Rolf Hádrich á sögu
Halldórs Laxness. Þar lék Jón Laxdal,
sem kunnugt er alheimssöngvarann
Garðar Hólm. Já margir hafa farið illa
á góðum söng og vondum, einkum þeir
sem fást með engu móti til að láta af
þeirri list, hvað sem heimúrinn segir, og
hvort nokkur vill hlusta nema vindurinn.
Þótt hér hafi verið vitnað til skáldsögu
Halldórs Laxness, er Veraldarsöngvari
Jóns Laxdals, þó af öðrum toga. Þar
segir frá söngvara, sem hefst við uppi á
háalofti í svissnesku óperuhúsi: Einn
með söng sínum og brúðu, innan um alls
kyns muni, sem einnig hefur verið lagt
inn á þau Sund er taka við, þegar önnur
útgerð hefur náð yfirhöndinni í
söngnum nema þá að leikur Jóns sé
hugsaður sem framhald af hljómleikun-
um í kirkjunni forðum.
Jón Laxdal
Jón Laxdal (f. 1933) telst til
frægðarmanna í íslenskri leikarastétt,
þótt hann hafí í aldarfjórðung starfað
erlendis; fyrst í Austurríki, þar sem
hann var við leiklistarnám, en á
lokaprófi þar árið 1959 vann hann til
verðlauna frá menntamálaráðuneyti
Austurríkis. Lék hann eftir það á
ýmsum stöðum í Vestur-Þýskalandi og í
Austurríki.
Síðan lá leiðin til Austur-Þýskalands,
en þaðan fór Jón, eftir að leikarar
byrjuðu að hverfa sporlaust, að því er
hann sagði í viðtali.
Frá 1961 hefur hann einkum leikið í
Sviss, þar sem hann mun búsettur, en
hann starfar á hinn bóginn bæði þar og
í Þýskalandi, og leikur þá ýmist á sviði,
eða í fílmum.
íslendingum mun hann kunnastur
fyrir leik sinn í hlutverkum Garðars
Hólm og Steinars bónda í Paradísar-
heimt.
Þá hefur hann stöku sinnum leikið á
sviði í Reykjavík.
Jón Laxdal er því alþjóðlegur, eða
evrópskur leikari og starfar sem slíkur.
Ekki veit ég hvort Der Weltsánger er
fyrsta leikrit Jóns Laxdals, en talsvert
mun hann hafa fengist við bókmennta-
störf, a.m.k. þýðingar og leikgerð.
Leikrit hans Der Weltsánger er
monodrama, einleikur sem fer fram í
sérstakri veröld, rislofti í óperuhúsi og
listin kemur upp um lúgu í gólfinu, í
söng, synfónískum tónum og töfralegu
ljósi. Valgardo býr sér til viðmælanda úr
frakka og tuskum. Og hann lætur móðan
mása.
Þetta er dularfullt verk, og eiginlega
bagalegt, að Jón skuli ekki hafa snarað
því á íslensku. Þýskan hefur eflaust fælt
marga frá, en undarlegt var það samt,
hversu fáir leikarar og leikhúsvinir
komu til að sjá. Föng íslensku
leikhúsanna eru ekki svo stór, þegar
evrópskt leikhús er annars vegar, að við
verðum að gefa þessu sérstakan gaum.
í upphafi leiksins minnir sviðið á
kirkjuloft. Það er dularfullt, næstum
draugalegt, og mannvera kemur inn.
Þetta tekur talsverðan tíma. Hann ekur
kjörbúðarkerru inn á sviðið og setur
vatn í ketil til að hita blóðbergste. Ef til
vill er þetta áhrifamesti hluti sýningar-
innar. Stðan býr hann sér til viðmælanda