Tíminn - 17.09.1982, Blaðsíða 7

FÖSTUDAGUR 17. SEPTEMBER 1982
7
„Allt bendir því til þess að hið fyrirhugaða nýja skipulag
íbúðarbyggðar norðan Grafarvogs geti haft víðtækar
afleiðingar fyrir þær rannsóknarstofnanir atvinnuveg-
anna, sem nú starfa á þessu svæði. Það er ekkert nýtt
að reynslulitlir ungir menn með pólitískan metnað hlaupi
á sig, líkt og Davíð borgarstjóri hefur gert nú. Af því
hafa því miður hlotist óhappaverk sem seint verða bætt“.
þessara stofnana þarf oft að vinna að
rannsóknum þar sem hættuleg efni,
eiturefni, geislavirkefni ogýmishættuleg
smitefni koma við sögu. Að sjálfsögðu
er reynt að gæta hinnar ítrustu varúðar
þegar svo stendur á, en alltaf geta slys
orðið, svo sem dæmi sanna hér og
erlendis við starfsemi af þessu tagi. Hér
við bætist að nokkurt dýrahald er
nauðsynlegt við sumar þessar stofnanir
og hræjum og úrgangsefnum er þar eytt
í brennsluofnum. Hvort tveggja veldur
reykmyndun og óþef, þó varlega sé farið.
Þegar hinn framtakssami borgarstjóri
hefur nú f hyggju að setja þétt
íbúðarhverfi heim undir stofnanir sem
vinna með efni eins og að ofan greinir,
þarf enginn að fara í grafgötur með það
að fyrr en varir fara hinir nýju nágrannar
þessara stofnana að kvarta um að hafa
í nágrenni við sig stofnanir sem vinna
með stórhættuleg efni, sem hætta geti
stafað ekki síst fyrir óvita börn, auk þess
sem þaðan berist reykur, jafnvel óþefur
af dýrum eða húsdýraáburði.
Reynslan sýnir að þegar svo skipast,
gagnar iítið þó bent sé á staðreyndir,
takmarkaða hættu og varúðarráðstafan-
ir. Undirskriftir og áróður er hafinn og
hóf og skynsemi er látin lönd og leið.
Stjómmálamennirnir láta undan þrýst-
ingi kjósenda og hinir „seku“ látnir
víkja.
Má í þessu sambandi minna á nýleg
hliðstæð dæmi frá Keflavík, Akureyri,
Hafnarfirði og héðan úr Reykjavík, þar
sem atvinnurekstur hefur verið stöðv-
aður og fyrirtæki jafnvel hrakin burt
með þessum hætti af lítilli ástæðu eða
sanngirni.
Ef byggð rís á næstunni heim undir
þær rannsóknastofnanir sem hér um
ræðir, eins og skipulag Davíðs
borgarstjóra gerir nú ráð fyrir, má ganga
að því vísu að ekki líði á löngu þar til
hafinn verður áróður og undirskriftir
gegn starfsemi þessara stofnana í næstu
íbúðarhverfum við þær, þar sem
ýmislegt líklegt og ólíklegt verður tínt
til. Má þá jafnvel búast við að
stofnanirnar þurfi að draga starfsemi
sína verulega saman eða hrekjast í
burtu, því grannaréttur er ríkur í
íslenskum lögum að því er lögfróðir
menn tjá mér.
Samkvæmt fregn í blaði nýlega hrökk
það raunar upp úr einum borgarfulltrúa,
Páli Gíslasyni lækni, að réttast væri að
flytja Tilraunastöð Háskólans á Keldum
í burtu. Þótti sumum þessi ummæli
læknisins koma úr hörðustu átt þar sem
viðurkennt er að eina umtalsverða
framlag íslenskt síðustu áratugina til
alþjóðlegra læknavísinda byggðist á
vinnu sem unnin var við Tilraunastöð
Háskólans að Keldum.
Óþarfi er að minna á að væntanlega
verður Áburðarverksmiðjan undir sömu
sökina seld, því þaðan leggur enn
brúngular eiturgufur yfir hina fyrirhug-
uðu byggð norðan Grafarvogs þegar
kyrr eru veður og fólk vill helst halda
sig úti við. Þegar þetta barst í tal nýlega
við einn starfsmann borgarstjóra var
svarið þetta: „Áburðarverksmiðjan, jú
sú mætti missa sig, nú þegar alltof margir
hausar eru á fóðrum í landinu". Þannig
er hugsað á þeim bæ.
Allt bendir því til þess að hið
fyrirhugaða nýja skipulag íbúðarbyggð-
ar norðan Grafarvogs geti haft víðtækar
afleiðingar fyrir þær rannsóknastofnanir
atvinnuveganna sem nú starfa á þessu
svæði.
Það er ekkcrt nýtt að reynslulitlir
ungir menn með pólitískan metnað
hlaupi á sig, líkt og Davíð borgarstjóri
hefur gert nú. Af því hafa því miður
hlotist óhappaverk sem seint verða bætt,
svo sem mörg dæmi sanna.
Enn er þó von til að hægt sé að firra
óhappi í þessu máli, ef borgarstjóri vill
íhuga málið lítið eitt betur og kynna sér
t.d. rækilega þær tillögur sem Guðrún
Jónsdóttir arkitekt gerði í fyrra um
byggð norðan Grafarvogs. Þar var
hóflega tekið á málum og reynt að fara
bil beggja, hugsað fyrir nægu landrými
rannsóknastöfnana og fjarlægð þeirra
frá íbúðarsvæðum, svo eigi kæmi til
árekstra, ótta eða óþæginda.
Það hefur aldrei gefist vel til lengdar
á íslandi að þvinga með valdi fram
vanhugsaðar ákvarðanir eða ganga með
offorsi á annarra lönd, allra síst þegar
þess er engin þörf, því sem betur fer á
Reykjavík nægilegt landrými næstu
öldina sem liggur vel við byggingum.
Má þar t..J. nefna jarðirnar Gufunes,
Eiði, Knú'.skot, Korpúlfsstaði, rúman
helming Keldna, Lambhaga, Engi,
Grafarholt og Reynisvatn.
Að lokum, þó Davíð Oddsson sé
kjörinn borgarstjóri í Reykjavík af
Sjálfstæðisflokknum ætti hann að hafa
hugfast að honum ber skylda til að huga
að hag allra borgarbúa og minnast þess
að Reykjavík hefur sem höfuðborg
Iandsins miklar og víðtækar skyldur.
Páll A. Pálsson
öllu er kyrrlát ró, því undir fjölunum
dunar óperan, byrgð með hlera. Hin
raunverulega ópera, sem er andstæða
rökkuróperu Valgardo Herrlico, þykjast
söngvara. Ef að má finna, þá fer ekki
hjá því að Valgardo yngist um of í
síðasta atriðinu, en á því ætti að vera
auðvelt að ráða bót.
íslenskir leikarar geta talsvert lært af
þessari sýningu, af Jóni Laxdal. Einkum
í framsögn. Hann ræður yfir blæbrigðum
í máli getur hvíslað, eða muldrað í
lágum hljóðum, er þó berast langan veg.
Með einhverjum hætti notar hann
fleiri decibel í eðlilegt hvísl.
Til einföldunar, þá er átt við, að alltof
oft ber það við að leikarar öskra texta,
því með öðru móti kemst hann ekki til
skila, því þetta hús glcypir viss hljóð af
sviðinu og rennir þeim niður, jafnóðum
og þau eru sögð. Þau orð eru orðin
mörg, er þannig hafa tapast í
Þjóðleikhúsinu. Hinn annars stirðbusa-
legi þýski leikstíll á þarna vel við. Það
er nógur tími, og þótt Valgardo,
veraldarsöngvari léti það alveg vera að
syngja, þá er hann eftirminnilegur
söngvari, eigi að síður. Og kannski er
þögn alheimssöngvara af hans gerð,
mestur söngur allra tíma.
■ Jón Laxdal
og upphefur ævisögu, er snýst um leikbúningum og gjörir athugasemdir,
drauma. Hann klæðist nöturlegum og hjörtu vor fyllast mcðaumkun. Yfir
Jónas
Guðmundsson
skrífar
gródur og gardar

i

y

.
m
■ Við lerkilund á Stóru-Hámundarstöðum á Árskógsströnd.
Á fundi úti í
eyfirskri náttúru
■ Það skein sól á skógræktarfólkið
á Eyjafjarðarslóðum dagana 27.-29.
ágúst, en nætur voru kaldar og féllu
kartöflugrös að mestu. í forsælu fyrir
morgunsól, t.d. vestan undir húsum,
stóðu þau þó óskemmd, því að þau
þiðnuðu þar nógu hægt að morgnin-
um eftir frostið.
Á fundinum, aðalfundi Skóg-
ræktarfélags íslands á Akureyri,
voru ýms merk mál tekin til
meðferðar og margt athyglisvert
kom fram frá skógræktarfélögunum
víðs vegar um landið. Hefur þessa
að nokkru verið getið í fréttum.
Rætt var m.a. um að þar sem ný
viðhorf hafa skapast í framleiðslu-
málum landbúnaðarins, er nauðsyn-
legt að renna flciri stoðum undir
hann. Hafa samtök bænda bent á
skógrækt sem eina af mörgum
leiðum til að auka fjölbreytni í
landbúnaði . Auk viðarframíeiðslu
eru af skógrækt margvíslegar nytjar,
t.d. skjólbclti til hlífðar bæði landi
og búpeningi. Skógur og kjarr binda
og jarðveginn gegn uppblæstri í
verulegum mæli.
Akureyri heillabærinn hlýi, harla
víða húsum þar, hlífa vænir trjá-
lundar. Já, trjáræktin þarna stcndur
á tiltölulega gömlum merg og heil
hverfi eru nú sem nær samfelldur
skógur. Eyjafjörður er langur, utan
frá Múla og Gjögurtá og dalurinn
mikli og fríði, fornt framhald hans
inn af Akureyri langt suður í land!
Loftlagsbeltin við Eyjafjörð eru líka
mörg. Svarfaðardalur, Árskógs-
strönd, Hrísey og Látraströnd hafa
jafnan verið talin svöl og snæsöm
héruð. Svo skiptir allmjög um við
Hillur og Höfða, mun snjóléttara og
hlýrra þar fyrir innan. Og enn batnar
veðráttan við Reiöholt hjá Hofi,
utan við Möðruvelli í Hörgárdal, og
íoks fyrir innan og um Akureyri, og
ekki síst um miðjan Eyjafjarðar-
dalinn um Grund og nágrenni - og
langt inneftir, jafnvel allt í Vill-
ingadalshóla, gömlu birkilcifarnar
þar reynast furðu beinvaxnar en þær
fá frið til að tcygja úr sér.
Það var vegna hinna kunnu,
mismunandi skilyrða, sem Þorberg-
ur Hjalti Jónsson réðist í það verk
að kanna skógræktarskilyrði á jörð-
um bænda í Eyjafirði . Þetta voru
kannanir á löndum, sem í boði voru
til skógræktar, og rannsókn á
hæðarvexti lerkis og stafafuru.
Vaxtarlag trjánna einnig athugað.
Kannað var hjá 38 landeigendum,
sem buðu alls um 900 ha. til
skógræktar, þar af um 100 ha. girt
land, sem farið er að gróðursetja í.
Ætla má að 270 ha. sé gott tilvonandi
lerki- og stafafuruland, svo nýta megi
þar borðvið eftir 60-80 ár. Flestir
hugsuðu sér skóginn til fegurðar og
landbóta, fremur en viðarfram-
leiðslu. Til aö hægt sé að nýta tré sem
borvið, þarf a.m.k. að nást 3 m
langur, beinn bútur, sem er yfir 13
crn í toppþvermál. Samkvæmt mæl-
ingunum virðist hæðarvöxtur lerkis
aukast til muna eftir því sem sunnar
(innar) dregur með firðinum.
Var lakastur á Árskógsströnd
(Litla-Árskógi), en allmikið meiri í
Kjarnaskógi við Akureyri og í
Leyningshólum innst inni í Eyjafirði,
álíka á báðum stöðum þó að
Leyningshólar liggi 150 m hærra yfir
sjó. Vaxtarlag lerkis virðist einnig
batna cftir því sem sunnar dregur í
Eyjafirði. (Hlýrra og öllu sólríkara).
Vaxtarkjör stafafuru batna einnig er
innar dregur með firðinum. Nánar
eru þau mál rakin í heftinu
„Bændaskógar í Eyjafirði. Land og
landkostir."
Eftir umræður og hádegisverð
laugardaginn 28. ágúst var ekið í
hringfcrð, fyrst í Vaölaskóg handan
við Pollinn, síðan fram Fjörð, yfir
Eyjafjarðará að Grund og loks í
Kjarnaskóg við Akureyri - allan
tímann í skínandi veðri. Vaðla-
skógur blasir við kaupstaðnum,
sumir fara þangað sjóleiðis. Þarna
eru trjábelti og gróskulcgir lundir í
sæmilegum vexti að sjá. Rætt er um
að Ieggja veg gegnum þennan unga
skóg, umdeildan veg og e.t.v.
óþarfan þarna. Þarf a.m.k. að sýna
mestu varúð við vegarlagningu, hlífð
og góðan frágang, einnig í framtíð-
inni ef opna skal skóginn fyrir
umferð, en fyrir mikilli umferð hefur
ekki verið hugsað í upphafi. Og enn
síður í Grundareitnum. Þar var
gróðursett og sáð aldamótaárið og
hin næstu, til aö sjá hvort trjá-
tegundir gætu þrifist, flcstar útlend-
ar. Magnús Sigurðsson stórbóndi á
Grund bauð fram land undir reitinn
endurgjaldslaust og hlúði talsvert að
síðar. En danskur skipstjóri og tveir
íslendingar, þ.e. amtmaður og garð-
yrkjumaður völdu rcitinn. Sjá nánar
í ritlingnum: „Skógræktin á Grund
og Kristncsi í Eyjafirði" eftir Hákon
Bjarnason og Eirík Brynjólfsson.
Nú cru þarna mörg allstór tré ýmissa
tegunda, bæði barrtré og lauftré, að
miklu leyti í einni bcndu þó að ögn
hafi verið grisjað. Ýmislcgt má læra
þar um þrif trjátegunda. Blæösp
breiðst mjög út með rótarsprotum.
Hún getur orðið laglegt garðtré og
fagur lundur af henni vex við Hof í
Vatnsdal.
Kjarnuskógur hefur sérstöðu. Tré
þrífast vel og eru gróðursett þannig
að pláss er líka fyrir gangstíga,
akveg, hlaupabrautir, skíðagöngur
o.s.frv. Sem sagt, bæði skógur og
tilvalið útivistarsvæði. Þyrfti svo
víðar að verða.
í ökuferðinni fram Eyjafjörð
blöstu hin löngu skjólbelti í Kristnesi
við. Talið er að á 15-20 jörðum við
Eyjafjörð sé nú beðið eftir gróður-
setningu skjólbelta. Unnið var við
alls 800 m skjólbelti á þrem jörðum
á árinu.
Ingólfur Davídsson,
skrifar