Tíminn - 04.11.1982, Síða 8

8
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvœmdastjóri: Gfsll Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrfmur Glslason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttlr. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson
Rltstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snœland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúl: Oddur
V. Ólafsson. Fréttastjórl: Krlstlnn Hallgrfmsson. Umsjónarmaður Helgar-Tfmans: Atll
Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir, Bjarghlldur Stefánsdóttir, Elrfkur St.
Elrfksson, Friðrlk Indriðason, Heiður Helgadóttlr, Slgurður Helgason (fþróttlr), Jónas
Guðmundsson, Krlstfn Lelfsdóttlr, Skaftl Jónason. Útlltstelknun: Gunnar Traustl
Guðbjörnsson. LJósmyndlr: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Elfn
Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttlr. Prófarkir: Flosl Kristjánsson, Krlstfn
Þorbjarnardóttir, Marfa Anna Þorsteinsdóttir. Rltstjórn, skrifstofur og auglýslngar:
Sfðumúla 15, Reykjavfk. Sfml: 86300. Auglýsingasfml: 18300. Kvöldsfmar: 86387 og
86392.
Verð f lausasölu 9.00, en 12.00 um helgar. Áskrtft á mánuðl: kr. 130.00.
Setning: Tœknidelld Tfmans. Prentun: Blaðaprent hf.
á vettvangi dagsins b,—= ■■ . . .
Guðmundur P. Valgeirsson:
ERU BÆNDUR
EKKI „LANDS-
LÝÐUR?”
Ástandid í Sjálf-
stæðisflokknum
■ Það kom engan veginn á óvart, þótt ótrúlegt sé, að
stjórnarandstæðingar í Sjálfstæðisflokknum myndu nota
fyrsta tækifæri til að reyna að skerast úr leik í þeim
viðræðum, sem hafnar voru milli ríkisstjórnar og
stjórnarandstöðu um kjördag og efnahagsaðgerðir, sem
miðuðu að því að halda verðbólgunni í skefjum, a.m.k.
fram yfir kosningar.
Margar ástæður valda því, að Sjálfstæðisflokkurinn
hefur hætt þátttöku í viðræðunum um kosningadag og vill
enga ábyrgð taka á efnahagsaðgerðum.
Fyrsta ástæðan er sprottin af óvildinni í garð Gunnars
Thoroddsen. Pessi óvild er svo mögnuð, að ýmsir
áhrifamestu forustumenn stjórnarandstöðunnar í Sjálf-
stæðisflokknum geta ekki hugsað til þess að taka þátt í
viðræðum, sem eru að einhverju leyti undir forustu
Gunnars Thoroddsen. Þess vegna er það aðalkrafa þeirra,
að ríkisstjórnin segi af sér.
Innanflokksdeilan í Sjálfstæðisflokknum hefur svo
frekari áhrif á þetta. Stjórnarandstæðingar í Sjálf
stæðisflokknum hafa knúið það fram, að fyrstu prófkjörin
hjá flokknum verða í Reykjavík og Norðurlandskjördæmi
vestra. Þessu er stefnt gegn þeim Gunnari Thoroddsen og
Pálma Jónssyni.
Þá bætist sú ástæða við og hún er ekki veigaminnst, að
stjórnarandstæðingar í Sjálfstæðisflokknum hafa ekki
komið sér saman um stefnu í efnahagsmálum. Þeir þora
ekki að minnast á leiftursóknina fyrir kosningar vegna
þeirrar útreiðar, sem hún hlaut í þingkosningunum 1979.
Hins vegar hafa þeir ekki orðið sammála um aðra leið.
Þeir standa því uppi ráðþrota og stefnulausir.
Þetta geta menn bezt sannfærzt um með því að lesa
forustugreinar Morgunblaðsins og hlusta á ræður þing-
manna Sjálfstæðisflokksins á Alþingi eða öðrum mann-
fundum. Þar er ríkisstj órninni úthúðað og stefna hennar
talin röng. Hins vegar örlar ekki neitt á því, hvað
Sjálfstæðisflokkurinn vill eða myndi gera undir núverandi
kringumstæðum, ef hann hefði völdin. Um það ríkir alger
þögn.
Þetta hefur ekki sízt komið í ljós í umræðum um
vaxtahækkunina. Þótt þessar umræður séu orðnar miklar
og langar, veit enginn hver er afstaða Sjálfstæðisflokksins
til hennar. Þingmenn Sjálfstæðisflokksins fara í kringum
það eins og köttur í kringum heitan graut.
Nokkuð ber á vaxandi ótta við það, að íslendingar verði
ekki færir um að fást við þann efnahagsvanda, sem nú
sækir heim flestar þjóðir heims. Það dregur ekki úr
þessum ugg, að stærsti stjórnmáalflokkurinn bendir ekki
á nein úrræði og lætur fyrst og fremst stjórnast af óvild.
Þetta hefur þó komið fyrir áður og samt hefur tekizt
að stjórna. Það er ekki heldur útilokað, að Sjálfstæðis
flokkurinn geti vitkazt, ef hann fær næga viðvörun
kjósenda.
Þjódin vill samstöðu
■ Áreiðanlega er það vilji þjóðarinnar, að erfiðleikunum
verði mætt með aukinni samstöðu flokka og stétta. Mikil
og vaxandi sundrung mun gera vandamálin örðugri
viðfangs.
Þess vegna er það áreiðanlega ósk meginþorra kjósenda
að Sjálfstæðisflokkurinn endurskoði afstöðu sína.
Ríkisstjórnin verður líka að gera sér grein fyrir,að undir
þeim kringumstæðum, sem nú eru, er ekki hægt að taka
105 frumvörp til meðferðar. Takmarka verður viðræður'
við það, sem er mest aðkallandi.
■ í forustugrein Dagblaðsins þann 9.
október fer ritstjóri blaðsins hörðum
orðum um meðferð fjármála ríkisins
eins og gert er ráð fyrir þeim í
fjárlagafrumvarpi ríkisstjórnarinnar og
átelur það ráðíeysi, sem þar ríki, að
dómi ritstjórans. En út yfir allt tekur þó
sú ósvífni, sem fram kemur þar í
fjárframlögum og í fjárveitingum til
niðurgreiðslna, útflutningsbóta og
styrkja vegna landbúnaðarafurða. Tölur
voru þar tilgreindar með samanburði við
aðra liði fjárlaganna til að leggja enn
meiri áherslu á hver ósvífni væri þar á
ferð, og klykkt var út með þessum
orðum: „Þetta verða svo landsmenn að
greiða.“
Ekki legg ég dóm á þá talnameðferð.
Ekkert er hægara þeim, sem hafa vilja
til, en að blekkja með tölum, ef þeim
býður svo við að horfa máli sínu til
framdráttar. - En þungamiðjan í þessu
er, að hér er á lævísan hátt verið að
draga þjóðina í tvo dilka. Annarsvegar
bændur og búalið með fjölskyldum
sínum, sem lifi af niðurgreiðslum, út-
flutningsbótum og styrkjum. Hinsvegar
er svo „landslýður", sem verður að
borga brúsann og bera baggann af
framfærslu ómagalýðsins.
Ég býst við að fleirum en mér hafi
blöskrað þegar þeir heyrðu þessi orð eða
sáu þau eigin augum. - í framhaldi af
þessu vaknar sú spurning hvort bændur
og aðrir, sem hafa erjað íslenska jörð,
fegrað og prýtt heimili sín og heilar
sveitir og séð landsmönnum öllum fyrir
miklu af lífsnauðsynjum sínum til matar,
fata og iðnaðar, eru ekki virtir þess að
vera taldir í tölu landsmanna? Eiga þeir
ekki sama rétt til lífsframfæris, til jafns
við aðra þegna þjóðfélagsins? - Eru þeir
ekki skattgreiðendur og gjaldendur op-
inberra gjalda til almenningsþarfa, eftir
efnum og ástæðum, á sama hátt og aðrir
landsmenn? Hvaða rætur liggja til þess,
að reynt er að læða því inn af ákveðnum
mönnum, hópum manna og jafnvel
stjórnmálaflokkum, að bændur séu eins-
konar sníkjudýr, sem losa þurfi þjóðfé-
lagið við, að miklu eða öllu leyti? - Allir
þekkja af gamalli reynslu hug ritstjóra
Dagblaðsins til íslenskra bænda, og
hvern kost hann hefur helst kosið þeim.
Þrátt fyrir nokkrar skrokkskjóður, sem
hann hefur hlotið í þeirri baráttu sinni
og minna hafi farið fyrir honum á því
sviði um skeið, er hann enn við sama
heygarðshornið.
Löngum hefur verið reynt að koma
því inn í hug almennings, að niður-
greiðslur á verði landbúnaðarvara séu
beinn styrkur til bænda. Þetta er alrangt
(svo notuð séu orð mæts manns) og
hefur verið marghrakið og afsannað, en
allt kemur fyrir eitt í kolli sumra manna.
Þær koma bændum ekki við að öðru leyti
en því að þeir eru neytendur eins og
aðrir landsmenn. Hjá því verður tæpast
komist. - Niðurgreiðslurnar eru hag-
stjórnartæki stjórnenda landsins í þeim
tilgangi gerðar, að þjóðlífið geti fremur
haldið jafnvægi á klifri sínu upp snar-
brattan og gálgatimburslegan verðbólgu-
stigann, sem almenningur og stjórnvöld
hafa í sameiningu tildrað upp í gáleysi
sínu til ómældra erfiðleika í markaðs-
málum og á öðrum sviðum. Eflaust eru
það stórar upphæðir, sem margur hefur
notið góðs af, þar á meðal Dagblaðið.
Um útflutningsuppbæturnar gildir
nokkuð öðru máli. Þær voru hugsaðar
sem trygging fyrir því að bændur fengju
nokkurt verð fyrir þá framleiðslu, sem
selja þurfti á erlendum markaði. Var
þeim ætlað að tryggja bændum sam-
bærilegar tekjur við aðrar sambærilegar
stéttir þjóðfélagsins. Þetta náðist aldrei
og er nú svo komið, sem alkunnugt er,
að erlendir markaðir fyrir þær eru
lokaðir og því vá fyrir dyrum, ekki
einungis fyrir bændur heldur þjóðina
alla, beint og óbeint.
Inn í þetta stóra og fordæmda dæmi
ristjórans fléttast eflaust sú upphæð,
sem ríkisstjórnin hefur orðið sammála
um að „leggja til höfuðs sauðfjárbænda
og annarra sauðfjáreigenda, eða með
öðrum orðum, til að auðvelda illnauð-
synlega fækkun sauðfjár í landinu vegna
lokunar erlendra markaða fyrir afurðir
þess. - Eflaust kemur sú ráðstöfun
eitthvað skakkt fyrir hugsjón þeirra
manna, sem aldrei hafa hugsað sér
annað en að bændur gengju bótalaust
frá búum sínum eins og flóttamenn í
herteknu landi. Margur hefði ætlað að
þessir hugsjónamenn ! hefðu látið kjurt
liggja að krukka ekki í þau sár meðan
bændur landsins liggja á „skurðarborð-
inu“ og gangast undir þann holskurð
sem óvíst er hvað margir lifa hann af,
en svo er ekki. - Fyrirsjáanlegt er að í
kjölfar þeirra aðgerða fylgir stórfelld
Bókmenntir
Litið til
liðinnar
bernsku
Bolli Gústafsson:
Vorganga í vindhæringi.
... á mótum ljóðs og sögu.
Almenna bókafélagið.
■ „Þessi bók hlaut viðurkenningu í
bókmenntasamkeppni Almenna bóka-
félagsins sem útgáfan efndi til á 25 ára
afmæli sínu. Viðurkenningin var veitt
1982.“
Hér hefur Akureyri eignast merka
bók, heimild um menningarsögu staðar-
ins á tíma heimsstyrjaldarinnar síðari.
Vera má að heimamenn vildu heldur
segja Oddeyri en Akureyri en í vitund
okkar í fjarlægðinni er það einn og sami
staðurinn. Og víst kemur höfundur við
á sjálfri Akureyri og inn í Fjöru.
Engum kemur á óvart að sr. Bolli í
Laufási kann tök á máli og stíl. Það
hefur hann sýnt með fyrri bókum sínum.
Þar eru líká ótvíræð dæmi þess að hann
kann að segja frá og lýsa samferða-
mönnum. Sérstaklega minnisstæður er
sá minnisvarði sem hann reisti húsfreyj-
unni sem hann var hjá í sveit í Bárðardal
í bernsku sinni, en hér er hann á
heimaslóðum. Hér lýsir hann umhverfi
bernsku sinnar.
fækkun í bændastétt og skert kjör þeirra
sem þrauka það af. Er vandséð hver
þróun þeirra mála verður. Hætta er á,
að víða um sveitir stefni til auðnar í
byggð landsins. Þegar skriðan er runnin
af stað verður ekki auðvelt að stöðva
hana. Misjöfnum augum munu menn
líta þá atburði. - Til eru menn, sem
fagna því öðru fremur, en vonandi verða
þeir fleiri, sem líta á það sem óbætanlega
þjóðfélagsröskun.
Þegnskapur og
félagsþroski
íslenskir bændur og samtök þeirra
hafa að eigin frumkvæði beitt sér fyrir
aðgerðum, sem stefna í þá átt að aðlaga
framleiðslu sína þörfum þjóðarinnar í
samræmi við breyttarmarkaðshorfur, og
tekið á sig byrðar í því sambandi. Með
því hafa þeir sýnt meiri þegnskap og
félagsþroska en dæmi eru til um aðrar
starfsstéttir í þessu þjóðfélagi. Því mætti
ætla að þeir nytu virðingar og viðurkenn-
ingar fyrir þegnskap sinn, og einnig þeir
stjómmálamenn sem styðja þá í fram-
kvæmdum, í stað skítkasts og ásakana
skillítilla skriffinna. Þjóðfélagshugsjón
þeirra manna virðist ekki fullnægt fyrr
en bændur og búalið eru horfnir út úr
þjóðfélagsmyndinni og blómlegar
byggðir yfirgefnar og mannlausar. Þeir
geta þess ekki, að sú þjóðfélagsröskun
yrði margfalt meiri en ógurlegustu
náítúruhamfarir gætu leitt yfir þjóðina
og þjóðfélagsvandinn gerður að óbætan-
legu böli. - Slíkt þarf að varast. Vonandi
tekst að sneiða framhjá því með tilstyrk
góðra og réttsýnna manna, utan þings
og innan.
Niðurgreiðslur, útflutningsuppbætur
og styrkir, eru af mörgum, í ræðu og riti,
tengdar við bændur og landbúnað og
látið fastlega að því liggja að þeir einir
sitji við þá kjötkatla og þurfi lítið annað
fyrir lífinu að hafa. En málið er ekki
svona eínfalt. Þessi fyrirbæri eru gegn-
umgangandi í öllu okkar þjóðlífi og
annarra þjóða og koma fram í ýmsum
myndum. Þær „niðurgreiðslur" eru túlk-
aðar á marga vegu, illar eða góðar, eftir
innræti manna og hvemig haga þarf
málflutningi í áróðursskyni. Hér verður
fátt eitt af því talið þó af nógu sé að
taka. En þegar rætt er um niðurgreiðslur
og styrki til bænda og þeir hafðir á
■ Bolli Gústafsson.
Verulegur hluti bókarinnar er settur
eins og ljóð með stuttum línum. Mér
finnst það yfirleitt hvorki gera til né frá.
Mestu skiptir að hér er engin ó-
nytjumælgi. Lítum hér á tvær mannlýs-
ingar, nánast valdar af handahófi.Gunn-
ar skátaforingja og Rasmussen ljós-
myndara:
„Ósjaldan eru húsin nefnd eftir hús-
ráðendum. Gunnarshólmi er kenndur
við Gunnar skátaforingja og bygginga-
meistara; einhleypan mann. sem ýmsir
telja leikglaðan sérvitring. Hann er
umboðsmaður þess fyrirtækis á Bret-