Tíminn - 24.12.1982, Blaðsíða 6

6
FÖSTUDAGUR 24. DESEMBER 1982
Útgefandl: Framsóknarllokkurinn.
Framkvæmdastjórl: Gisli Slgurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttlr. Afgreiðslustjóri; Sigurður Brynjólfsson
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur
V. Ólafsson. Fréttastjórl: Kristlnn Hallgrímsson. Umsjónarmaður Helgar-Tlmans: Atli
Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir, Bjarghildur Stefánsdóttir, Eiríkur St.
Eiríksson, Friðrik Indriðason, Heiður Helgadóttir, Slgurður Helgason (iþróttir), Jónas
Guðmundsson, Jón Guðni Kristjánsson, Kristín Leifsdóttir, Skafti Jónsson.
Útlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón
RóbertÁgústsson, Elin Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi
Kristjánsson, Kristín Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir. Ritstjórn,
skrifstofur og auglýsingar: Siðumúla 15, Reykjavík. Sími: 86300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsimar: 86387 og 86392.
Verð i iausasölu 11.00, en 15.00 um helgar. Áskrift á mánuði: kr. 150.00.
Setning: Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent hf.
Frelsi gódrar
samvisku
■ Jól eru ott kölluð hátíð ljóssins og ekki aö
ástæðulausu. Þau eru fæðingarhátíð frelsara kristiiina
manna. Þau eru haldin rctt
eftir vetrarsóihvörf þegar
skammdegismyrkrið fer að hopa fyrir lengri sólargangi og
hækkandi sól. Birta er tákn jólanna. Þegar þjóðin bjó við
örbirgð, þrúí
hrnanft nf m\*rlrr
■aröllutil tjaídað að
gera dagamun á jólum, hrekja burtu myrkrið og enginn
gekk svangur til hvílu þótt að öllu jöfnu væri af litlu að
taka.
Enn gera menn sér dagamun á jólum, birtan flæðir um
torg og híbýli og ættingar og vinir gera sitt besta til að
gleðja hver annan meö vinsamlegu viðmóti og gagn-
kvæmum gjöfum. Mörgum þykir jafnvel nóg um þá
ofgnótt sem fólk vill veita sjálfu sér og öðrum þessa
hátíðisdaga. Enda mun mála sannast að allt tilstandið
ofbýður iðulega efnahag og þeirri andlegu ró sem
æskilegast er að jólin flytji með sér, og þau ættu í eðli
sínu að gera. Þau eru fagnaðarhátíð í eðli sínu þótt
óneitanlega beri þau oft á tíðum með sér glaum og glys.
Sá boðskapur Krists sem sýnist eiga mest erindi við
nútímann er boðskapur hans um frið og mannúð. Ríki
heims standa hvert frammi fyrir öðru grá fyrir járnum og
hóta tortímingu og dauða ekki aðeins milljóna heldur
milljarða manna í græðgi sinni eftir völdum og yfirráðum
þjóða. Þeir sem vígvélunum ráða bera fyrir sig að þeir
þurfi að verja frelsi eða einhverjar hugsjónir aðrar, sem
raunar eru ekki annað en mannasetningar og áróðurs-
maskínur heimsins hafa gert að nokkurs konar trúar-
brögðum.
Það er undarleg þversögn að þegar mannkynið þráir
frið og óttast ekkert meira en styrjaldarbál skuli
lciötogarnir keppast við vígbúnað, sem verður sífellt
hrikalegri, undir því yfirskini að þeir séu að tryggja öryggi
óttasleginna þegna sinna. Óskandi að þeir létu fremur
stjórnast af einföldum friðar- og mannúðarboðskap Krists
en flóknum og vægast sagt umdeilanlegum kenningum um
stjórnarfar og efnahagsleg hagkerfi.
Á sama tíma og óhemju miklu fjármagni og orku er
varið til uppfinninga og framleiðslu tækja, sem ekki verða
notuð nema í vondum tilgangi, býr mikill hluti mannkyns
við kjör sem ekki er sæmandi að látin séu viðgangast. En
þrátt fyrir allt tal um mannúð og góða viðleitni margra
aðila víða um lieim til að koma því fólki lil hjálpar sem
við sárasta neyð býr, sígur samt á ógæfuhliðina og
örbirgðin og hungurvofan sækja á fremur en hitt.
Allir tala um frið sem sjálfsagt og æskilcgt hugtak,
einnig þeir sem ala á ófriði, og vígbúnaðarpostularnir
afsaka gjörðir sínar með því að stækkun á vopnabúrum
þeirra tryggi friðinn. Mannkynssagan geymir marga
vitnisburði um hryllilegar styrjaldir sem hófust og voru
háðar undir því yfirskini að verið væri að tryggja frið og
öryggi. En sannast sagna hafa þær aldrei leyst nein
vandamál og síst af öllu náð þeim tilgangi sem til var ætlast
er til þeirra var stofnað.
Vopnaður friður og frelsi sem byggist á undirokun
annarra en þeirra sem frelsisins njóta eru ekki í anda
þeirra kenninga sem Kristur kenndi mönnunum. Boð-
skapur hans cr einfaldur og skýr og jólahátíðinni \ erður
ekki betur varið en að úngir sem gamlir gcfi scr tóm í
f r 'i • v ■ \ ;-j > . ' r / • rs tt i r } • *,
menningarmál
Hlunn-
inda-
jardir
LÁRUS ÁGÚST GÍSLASON
Handbók um
hlunnindajarðir á
Islandi
334 bls.
LEIFTUR
REYKJAVÍK 1982
Hlunnindajarðir
H Ut er komin bók um hlunnindajarð-
ir, eftir Lárus Ág. Gíslason, sem er gott,
því um fátt er líklega ritað og rætt af
minni hygginduui unt þessar stundir en
landbúnaðinn. Þar fer hin oþinbera
umrxða cinkum fram í trúarhita, liggur
manni við að segja, eða af innbyggðu
ofstæki, en hljóðir sitja bxndur á
jörðum sínum, og neytandinn ráöþrota
mcð sína fcrnu.
En á þeim tíma hefur margt borið við
í landbúnaði. Bændum hcfur fxkkað
stórlega, en á sama tíma hafa land-
búnaðarafurðir líkast til aldrei verið
meiri í landinu. Og meðan þessi hel-
vítismaskína gengur, reyna yfirvöld að
finna ný ráð, er gjarnan eru nefndar
nýjar búgrcinar, ef ske kynni að unnt
væri að kaupa eitthvað ofan úr sveit, án
fjárframlaga úr ríkissjóði.
Um eitt eru þó velfiestir sammála, að
vandi landbúnaðarins er ekki alfarið
vandi bænda, heldur þjóðarinnar, sem
af öryggisástæðum, - þó ekki væri það
nú annað - þarf að geta brauðfætt sig
og framleitt helstu matvörur sjálf.
En ísland er vont land. Alveg sama
hvað það er fallegt í góðu veðri; vont
land fyrir stóriðjubúskap, það er að
segja ef fóðuröflun á að fara fram
innanlands, svona að mestu leyti.
Ég veit að þessari staðreynd eiga
margir sem elska landið örðugt með að
sætta sig við. En þeir sem séð hafa
kornfjöll t.d. í Bandaríkjunum, þar sem
milljónir tonna hrannast upp árlega,
skilja, að íslenskur landbúnaður hlýtur
aðeins að klæða sig rétt sniðnum fötum.
Alveg sama hvað kjöt vort er gott,
osturinn og smjörið.
Hinar nýju landsnytjar, sem ég hygg
að Steingrímur Hermannsson hafi fyrst-
ur manna sinnt að ráði, er hann var
landbúnaðarráðherra, svona í einhverju
samhengi við heintsmarkað, eru þó
áhugavcrðar. Og vonandi verða breyt-
ingarnar nxgjanlega fljótt á fcrðinni,
þannig að sveitir landsins fari ekki í
auðn.
Vísitölujarðir
Ég liygg að flestir sem á malbikinu
eiga heima, liugsi um bændur og
bújarðir sem eins konar vísitölubú. Að
fléstar bújarðir hljóti að vera áþekkar.
Að vísu vita menn að sumstaðar er
sauðfjárrækt mikilvægari, en t.d. mjólk-
urframleiðsla - og öfugt, þótt flestir
bændur blandi þessu nú nokkuð saman.
Inn í þessa daufu mynd almennings af
búskap, eða fjarlægu mynd, koma
sjaldnast aðrar nytjar af bújörðum, en
laxvciði. Nytjar annarra hlunninda eru
þverrandi af því að ekki er unnt. eða
hagkvæmt lengur að nýla öll gömlu
hltumindin. vegna breyttra lílshátta.
hefur hitaveitu, en það færist nú í vöxt
að sveitabýli séu hituð með hitaveitu,
rétt eins og hús í kaupstöðum og
þorpum.
Þó er mikils virði líka að vita hvaða
jörðum fylgir jarðhiti, þótt ekki sé vitað
um not af honum í svipinn. Varmaorka
er nú verðmætari en hún var árið 1970
ög er oparri aö ijölyroa um paö. -Paú
hlunnindi er höfundur telur í bók'sinni
Æöanarp, selveíöi, lax, siíungur,
hrognkelsi, fuglatckja,. ■ eggjataka,
skógur, jarðhiti, reki, malartekja, hcllar
og útrxði.
Allt eru þctta fornir og miklir kostir,
en athyglisvert er að söl og aðrar
fjörunytjar en rcki, eru ekki taldar. Og
einnig er þess að geta, að illt er auðvitað
aðgreina nákvæmlega í lax og silung
víða þar sem þetta blandast dálítið. Lax
tekur upp á því að veiðast þar sem hann
á ekki að vera, svo dæmi scu nefnd og
öfugt.
Fasteignamat
Höfundur byrjar rit sitt í Grindavík-
urkaupstað ogheldur síðan áfram og
rekur sýslur umhverfis landið og endar
í Vestmannaeyjum. Hann notarmerkja-
mál til að sýna hlunnindin.
Höfundur er fæddur og uppalinn í
Rauðseyjum í Breiðafirði og elst þar
upp við fjölbreytt hlunnindi. Hann fór
úr Breiðafjarðareyjum og flutti austur í
Rangárvallasýslu árið 1930, þar sem
voru engin hlunnindi.
Höfundur segir orðrétt í formála:
„Við skrásetningu jarða sem í bókinni
eru tilgreindar studdist ég að mestu við
fasteignamöt frá 1932, 1942 og 1970.
Einnig sveita- og og byggðalýsinar. Með
þeim breytingum, að ég bætti inn
jörðum sem ég vissi fyrst víst að höfðu
hlunnindi þótt það’ kæmi ekki fram í
nefndum fasteignamötum, var það sér-
staklega þar sem um var að ræða
æðavarp, sclveiði, lax, silung og reka.
í dálkunum lax og silungur hef ég að
jafnaði sett punkta í báða dálka. Ekki
ber að skilja það svo að lax- og
silungsveiði sé á öllum þeim jörðum.
Það er að vísu á þeim mörgum, en alls
staðar önnur hvor tcgundin. Þetta bið
ég lesendur vel að athuga.
Viö Jiessa skrásetningu læt ég hverja
jörð halda sínum hlunnindum, sam-
kvæmt heimildum, ekki ítökum, þó með
einhverjum undartékningum og þótt
mér sé Ijóst að hlunnindi sem fylgdu jörð
við nefnd fasteignamöt kunni að vera
horfin nú, enda ber fasteignamatið frá
1970 það með sér. Þa eru skilyrði
fyrir hendi að rækta það upp á ný, vegna
þess að þar virðast skilyrði vera frá
náttúrunnar hendi hvað æti snertir í sjó
og vötnum. Ég held að menn ættu ekki
að fást við að rækta upp æðarvarp þar
sem það hefur ekki verið áður, því þar
vantar réttu fæðuna fyrir fuglinn. Það
sýnist vera með þetta líkt og margt
annað að eðlisávísun fugla og dýra vtsar
hina réttu leið.
Við gerö fasteiúnamatsins l970 var-sú
■ Lárus Ágúst Gíslason.
tímanum stórt, mcð góðri aðhlynningu
og ræktun. Það má sérstaklega benda á
fiskiræktina, en um 4,000 jarðir eiga nú
aðild að fiskiræktarfélögum.“
Það er Ijóst að geysilegt hagræði er aö
þessari bók, og hún hið þarfasta upp-
sláttarrit, og um margt er hún einstök.
Margháttaðan fróðletk er þar að
finna, sem of langt mál væri að rekja
hér. Gaman er að sjá hvernig jarða, eða
fasteignamat jarða breytist á árunum
1932-1970. Ekki veit ég hvað þessu
veldur, og ég tcl t.d. Blikastaði verð-
meiri jörð en allar hinar og merkilegt að
vissar jarðir á Seltjarnarnesi. og á
Álftanesi, og í grennd þéttbýlis, skuli
ekki komast á blað, þótt geysiverðmætar
séu. En mat er mat, og svona var þetta
metið:
10 hæst metnu jarðirnar á landinu
við fasteignamat 1932
1. Korpúlfsstaðir í Kjósarsýslu
2. Æðey í Norður-Isafjarðarsýslu
3. Vífilsstaðir í Gullbringusýslu
4. Viðey í Kjósarsýslu
5. Laxamýri í Suður-Þingeyjarsýslu
6. Hvítárvellir í Borgarfjarðarsýslu
7. Kaldaðarnes í Árnessýslu
8. Brautarholt í Kjósarsýslu
9. Vatnsfjörður í Norður-ísafjarðarsýslu
10. Reykhólar í Austur-Barðastrandarsýslu
10 hæst metnu jarðirnar á landinu við
fasteignamat 1970
1. Þingeyrar
í Austur-Húnavatnssýslu
2. Laugardælir
í Árnessýslu
3. Hvítárvellir I og II1)
í Borgarfjarðarsýslu
4. Laxamýri I og II)
í Suður-Þingeyjarsýslu
5. Húsey I og II3)
í Norður-Múlasýslu
6. Laxárfoss
f Mýrasýslu
7. Ferjukot
í Mýrasýslu
S. Hestur
í Borgarfjarðarsýslu
9. Hjaltabakki
í Austur-Húnavatnssýslu
10. Mýrar
í Vcstur-lsafjarðarsýslu
1) Er ekki kunnugt um hvort hafa farið
fram lögleg skipti milli I og II.
2) Sama og með Hvítárvelli.
3) Sama og með Hvítárvelli og Laxa-
mýri.
Það er, sem áður sagt, mikill fengur
að þessu riti, þótt ræða megi um ýmsa
smámuni. Það er vandasamt að semja
svona rit og prenta það, eða tvíprenta.
eins og rnér er sagt að hafi verið gjört.
til hagrxðis í prentverki.
22. des.
ireisi sciti iryggu inö og TéUiieii.
Gleöileg jól
A Ó
skilgreindur sérstaklega, og eigi verður
ráðið af bókinni hvort hann er nvttur
tndi tram.
„Mjór cr mikils vísir," segir fornt
t v -1 tl 4V. 4 4*' 'Litl iillV' L 1 qw :u4 LJiÖiO ulcö
2>krifar uin
bókincnntir