Tíminn - 16.02.1983, Síða 13

MIÐVIKUDAGUR 16. FEBRÚAR 1983
2%
menningarmál
Nútímatónlist
a
■ Háskólatónleikar hafa lyft merki
gítarsins hátt í vetur, með þrennum
mjög ólíkum tónieikum. Nú síðast, á
hádegistónleikum miðvikudaginn 9. fe-
brúar í Norræna húsinu (þar eru tónleik-
ar sérhvern miðvikudag í hádeginu),
spilaði Joseph Fung verk eftir hollenska
Kúbumanninn Leo Brouwer, Þjóðverj-
ann Hans Werner Henze, og Benjamin
Polkar,
rælar
valsar
■ Sinfóníuhljómsveitin héit Vínar-
kvöld fyrir troðfullu húsi í Háskólabíói
10. febrúar. Willi Boskovsky, sem sumir
nefna „von Karajan Vínarvalsanna"
kom til að stjórna. Mikil stemmning var
og kampavín í hléinu. Boskovsky sjálfur
er hinn reffilegasti maður, á 74. aldurs-
ári, hár og hermannlegur en nokkuð
stirðlegur. Hinn raunverulegi vonKaraj-
an nær honum líklega í mitti eða
rúmlega það. Boskovsky var einu sinni
sleipur fiðlari en nú notar hann hljóðfær-
ið aðallega í staðinn fyrir tónsprota, en
spilar þó með í vinsælum „túttíum". Satt
að segja fannst mér karlinn hálf-brjóst-
umkennanlegur að hafa festst í jafn-
hversdagslegri tónlist og þessir Vínar-
valsar eru, þótt geðugir séu, en hvað
hefur mín skoðun að gera á móti skoðun
hinna 999, sem þarna voru? Annars er
það merkilegt með Austurríkismenn og
Bæjara (sem eru sama fólkið) hvað þeir
hafa gaman að lúðrasveitarmúsík, jóðli
og „léttklassík". Einu sinni fór ég í
ferðalag um Þýskaland með rútubíl sem
bílstjóri frá Garmisch-Partenkirchen ók
en Garmisch. er landamærabær Bæern
og Austurríkis. Og ævinlega þurfti það
að ske í þessari þriggja vikna ferð að
þegar vel gekk sagði bílstjórinn: „Nú
skulum við hlusta á alntennilega tónlist"
og setti jóðl- eða lúðrasnældu í hátalar-
ann. Og kunningi minn, sem þekkir til
í Austurríki, segir að útvarpið sé fullt af
lúðrum, jóðli og „Vínarmúsík."
Stefan Zweig segist haf alist upp í
Austurríska keisaradæminu, hinu
stærsta og langlífasta keisaradæmi sem
til hafi verið (líklega þó fyrir utan
Kína?), en nú sjáist þess enginn vottur.
Og sama kann að vera áð segja um
ntenningarborgina Vín, sem eitt sinn var
miðdepill heimstónlistarinnar - þar voru
Haydn, Mozart. Beethoven, Schubert,
Bruckner, Brahms og HugoWolf-þar
svífa sálir Straussanna yfir vötnum,
þeirra Jóhanns eldri, Jóhanns yngri,
Jóhanns þriðja, Jóseps og Eðvarðs. Því
þeirra tónlist er tónlist Vínarbúa, ef ég
skil þetta rétt.
En þessir tónleikar, sem raunar voru
endurteknir bæði laugardag og mánu-
dag, segja annars merkilega sögu: Sin-
fóníuhljómsveit íslands á erindi við
margfalt fleiri áheyrendur en hún venju-
lega nær til - þ.á.m. þeirra 3000, sem
sækja „Vínarkvöldin" þessa þrjá daga,
því ég er þess fullviss, að meðal
tónleikagesta á fimmtudaginn var varla
meira en einn tugur manna sem sækja
hina venjulegu tónleika hljómsveitarinn-
ar annan hvern fimmtudag allan vctur-
inn. Það er greinilega þörf fyrir „aðra
rás" í sinfóníutónlistinni ekki síður en í
útvarpinu. Og að lokum ber að geta þess
að bæði ég og aðrir skemmtu sér
ágætlega á þessu Vínarkvöldi, enda var
klappað upp þar til öll aukalög voru
uþpspiluð. Ég segi eins og stjórnmála-
mennirnir: „Þjóðin krefst þess að fá
fleiri svona tónleika" (en alls ekki sem
hiuta af reglulegu tónleikunum).
11.2. Sigurður Steinþórsson
Britten, sem þarf ekki að kynna. Joseph
- Fung er frá Hong Kong, en hefur átt
heima á Islandi sl. þrjú ár, og ég sé ekki
betur en að íslendingar - og þó alveg
sérstaklega Tónskóli Sigursveins, þar
sem Joseph kennir - hafi verið heppnir
að fá hann. Því Joseph Fung er
greinilega afbragðsgóður gítarleikari.
Nú kalla þeir ekki allt ömmu sína í
gítarleik, sem sækja Háskólatónleikana
að staðaldri - þeim er fátt hulið í þeim
fræðunt nú orðið - en það sem Joseph
Fung lagði sérstaklega til málanna, og
var raunar gersamlega nýtt fyrir mér, var
verkefnavaiið, nútímatónlist á gítar. Því
áður höfðum við heyrt spænska og
suður-ameríska gítartónlist, og tónlist
eftir Bach og aðra öndvegishali til forna.
En sum nútímatónskáld hafa greinilega
hið mesta álit á gftarnum, sé vel á hann
spilað, eins og eftirfarandi tilvitnun eftir
Hans Werner Henze í tónleikaskránni
sýnir: „Gítarinn á sér auðuga hefð og
það er eitthvað dularfuílt og dásamlegt
við hann. 1 litlum sal er hann gæddur
spennu, lífi og margvíslegum blæbrigð-
um eins og risavaxin hljómsveit: tutti,
strok, legato, espressivo, glissandi; í
honum heyrast hljóð sem líkjast tréblást-
urshljóðfærum, áslætti, aragrúi hljóð-
brigða. En til að greina þetta verður að
byrja í þögn; maður verður að staldra
við og útiloka hávaða algerlega."
Þau verk, sem Joseph Fung lék, voru
hvert nteð sínum hætti, en öll áttu þau
það sameiginlegt að vera ekki í „spænska
stílnum"; þar voru engin spænsk karl-
menni með þandan brjóstkassa og
sombrcro. Bestur var að sjálfsögðu
Benjamin Britten. sent raunar kemurúr
hefðbundinni gítar-átt, því Bretar hafa
jafnan átt sína lútuhefð. Og verk
Brittens var einmitt Næturljóð, níu
tilbrigði unt sönglag eftir enska sextándu
aldar lútumeistarann og tónskáldið John
Dowland, við eftirfarandi texta:
Come, heavy Sleep. the image of true
Death,
And close up these my weary weeping
eyes.
Whose spring of tears doth stop nty vital
breath,
And tears my heart with Sorrow's
sigh-swoll'n cries.
Come and possess my tired thought-
worn soul.
That livingdies, till thouon nte be stole.
Að lokum lék Joseph Fung nokkur
aukalög, öll eftir Leo Brouwer, sem
tónleikaskráin segir vera einn fremsta
gítarleikara heims auk þess að vera
magnað tónskáid fyrir hljóðfærið.
11.2. Sigurður Steinþórsson

Sigurður
Stcinþórsson
skrífar um tónlist tSM-'r " ~ \
m íw
WM

Mary Woronov, Robert Betran og Paul Bartel.

AT
Regnboginn
Étum Raoul/Eating Raoul
Leikstjóri Paul Bartel
Aðalhlutverk Mary Woronov, Paul
Bartel, Robert Betran
■ Eating Raoul er nokkuð sérkennileg
gamanmynd, einkum þar sem efni
hennar hæfir betur andstæðunni, þ.e.
hryllingsmynd, en óhætt er að segja að
hún sé ein frumlegasta gamanmynd sem
maður hefur séð lengi.
Hjónin Mary og Paul Bland eiga sér
draum um að losna úr borgarglaumnum
og eignast lítið veitingahús uppi í sveit.
Þau búa í Hollywood þar sem allt og
allir eru á kafi í kynlífi, og eitt kvöldið
ræðst náungi einn inn í íbúðina hjá
þeim, á leið í kynsvall í næstu íbúð, en
Paul slær hann í höfuðið með steikar-
pönnu þannig að hann drepst. Þar sem
þessi náungi er með veskið fullt af
pcningum og þeim hjónum hefurekkert
orðið ágengt í fjáröflun fyrir veitinga-
húskaup sín fær Mary þá hugmynd að
narra heim til sín „viðskiptavini" en Paul
muni síðan losna við þá með pönnunni
og þau hirða úr veskjum þeirra.
Brátt eru þay hjónin komin með
rífandi ,-,útgerð“ á'þessu sviði.
Þá kemur babb í bátinn sem er
lásasmiðurinn Raoul. Hann vill fá hluta
af hagnaði og býðst til að auka hagnað-
inn með því að koma líkunum í verð,
þ.e. selja þau til hundamatarverksmiðju
á 50 sent pundið. Allt gengur vel þar til
Raoul fær mikinn áhuga á Mary og
reynir að koma Paul fyrir kattarnef.
Mary vill hinsvegar halda tryggð við
Paul þannig að Raoul verður fórnarlamb
pönnunnar, en þetta sama kvöld er
fasteignasalinn að koma í heimsókn og
ekkert til í húsinu til að gefa honum í
kvöldverð....
Sem fyrr segir er þetta nokkuð
frumleg gamanmynd, ágætlega útfærð
svört kómedta, sem að vísu hcfur ekki
að geyma nein atriði sem kalla fram
neinar verulegar hláturrokur hjá áhorf-
endum en heldur brosvöðvunum nokkuð
stöðugt við efnið.
Paul Bartel og Mary Woronov sem
hjónin eru ágæt í túlkun sinni á
venjulegu miðstéttarpari sem er orðið
þreytt á „kynlífsbyltingunni" vestanhafs
en víla ekki fyrir sér að nota hana í eigin
þágu.
-FRl
Friðrik Indriðason
skrilar um
kvikmyndir
vísnaþáttur
Vísnaþáttur hefur
göngu sína á ný
■ Ég óska öllum lesendum þessa
þáttar góðs nýárs og þakka samskiptin
á því liðna. Svolítið varð nú viðskilnað-
urinn endasleppur hjá mcr, þar sem ég
sprakk á limminu í upphafi sauðburðar.
Það varð nú samt að samkomulagi nteð
okkur Elíasi S. Jónssyni, að ég freistaði
þess að taka upp þráðinn þar sem frá
var horfið og var meiningin, að hann
hæfi göngu sína á ný með nýju ári.
En þar sem samgöngur hafa ekki verið
greiðar og ég ekki komið frá ntér pósti
síðan á jólum (þessi formáli ritaður 20.
jan.) þá verður ekki langt í það, að sjáist
til sólar hér vestra, þegar hinn fyrsti
þeirra loks birtist.
Hef ég svo þessi aðfaraorð ekki lengri,
enda veit ég af reynslunni, að lesendur
vilja vísur en ekki vífilengjur.
Þó verður að byrja á því að afgreiða
póstinn, þótt alllangt sé um liðið. Valdís
í Búðardal skrifaði mér vegna vísu Alla
(Steins Steinars) og er eins og fleiri
haldin þeirri áráttu, að vilja heldur „hafa
það, sem sannara reynist." Eins og
lesendur muna var vísa Alla svona:
Ekki mun þitt orðagjálfur
ótta vekja í sinni mínu.
En finnst mcr oft að fjandinn sjálfur
feli sig í glotti þínu.
í gerð Valdísar er hún svona:
Aldrei mun þitt orðagjálfur,
idrun vekja í sínni mínu.
Finnst mér eins og fjandinn sjálfur
feli sig í glotti þínu.
Um tildrögin er best að taka það strax
fram, að það var mín eigin framtakssemi
að flytja hið ágæta Kaupfélag Saurbæ-
inga til Búðardals og hefur sennilega
gerst fyrir skammhlaup í heilastarfsem-
inni. Valdís segir að Jón Þórðarson hafi
ekki skipað Alla út, cn ntun „eitthvað
hafa talað til hans". Muni hann og hafa
haft gaman af vísunni. Ennfremur segir
Valdís: “En þriðju hendingu vísunnar
hefði Steinn, held ég, aldrei látið frá sér
fara svona, annar eins hagyrðingur og
hann var. Þessu „en“ er alveg ofaukið,
gerir hendinguna stirða.“
Vel má þetta vera svo. En heimild mín
um vísuna og tildrög hennar var Guð-
mundur Blöndal, frá Stórholti í Saurbæ,
í samtalsþætti hans og Erlings Davíðs-
sonar í „Aldnir hafa orðið“, 1. bindi bls.
129. Verður svo hver að trúa því, sem
honum þykir líklegast í þessu éfni.
Gunnar Pálsson, Refsstað, gerir at-
hugasemd við „gamlan húsgang" um
Ingibjörgu er birtist í þættinum 1. apríl.
Gunnar segir: „Þessi „gamli húsgangur”
um Ingibjörgu er eftir Pál Ólafsson,
skáld á Hallfreðarstöðum og er ortur í
glensi um vinnukonu Páls, sem Ingibjörg
hét. Rétt er vísan svona:
Ingibjörg er aftanbrött en íbjúg að
framan.
Skyldi ekki mega skera hana sundur
og skeyt’ana saman.
Páll orti fleiri vísur um Ingibjörgu
þessa, t.d.:
Ingibjörg á ekki gott,
cldhúsverkin hefur,
mjólkar, skekur, skefur pott,
skemmst af öllum sefur.
og þessa:
En svo hef ég líka lifað það
við lokuðum okkur inni.
Þá fannst mér nú ekkert að
Ingibjörgu minni.
Gunnari sé þökk fyrir tilskrifið.
Úr því verið er að minnast á Pál er
best að ein fljóti með, að ég held úr
Ijóðabréfi til kunningja, þá verið höfðu
vetrarhörkur og kvennaathvarf hvergi
nærri:
Aldrci bilar bálharkan í besefanum.
Er með gigt i útlimonuin,
öllum nema bara honum.
Sveinn Auðunsson, Syðra-Velli I,
Gaulverjabæ, sonarsonur Sveins frá
Elivogum, vill freista þess hvort tækur
sé í hóp leirbera þessa þáttar. Þar eð
vísur hans hljóta að teljast tímabærar,
nú þegar viðtalsbók Árna Johnsens,
hefur fundið leið inn á flest heimili
landsins, en hún geymir nt.a. viðtöl við
Björn á Löngumýri og sr. Valgeir í
Ásum, birti ég hér vísur hans um þá
heiðursmenn:
Oft í ströngu átti. Hlaut
ást á röngu dýri?
Berserksgöngu beinnar naut
Björn á Löngumýri.
Harðar deilur háði sá
halur. Veilur eygði,
laga fcila fundvís á.
I'lokka heila beygði.
Ef á þingi þruma má,
þá sér yngri leggur.
orðsins kynngi og kímni brá,
kjaftaslyngur scggur.
Ei nú þjónar þingi á,
því er ijónið hæga.
Hér ei prjóna meira má
merin Skjóna fræga.
"Séra Valgeir verður að bíða næsta
þáttar.
Að lokum fyrripartur lesendum til
botnunar:
Úrskeiðis er orðið flest,
allir þó ei voli.
Sendið botna, bréf og vísur með
utanáskrift:
Ólafur Hannibalsson
Selárdal
465 Bíldudalur.
í von unt að póstsamgöngur komist aftur
á viðþann bæ, áðuren þorrri og góa eru
á enda runnin
Ólafur £5
Hannibalsson, íH
bóndi, Sclárdal