Tíminn - 10.04.1983, Blaðsíða 26

26
SUNNUDAGUR 10. APRÍL 1983
stafar ef til vill af því að heimspekingar
velta oft fyrir sér spurningum sem fólk
reynir frekar að banda frá sér og í
svörum sínum eða gagnrýni veitist heim-
spekingurinn oft að viðteknum skoðun-
um og gengur þannig í berhögg við
viðtekinn hugsunarhátt. En það má að
sumu leyti kenna heimspekingunum
sjálfum um það að fólki skuli detta
eintómt þvaður í hug þegar það heyrir
orðið heimspeki vegna þess að heim-
spekin hefur oft verið slitin úr tengslum
við daglega reynslu fólks.‘‘
„Ekkert því til fyrirstöðu
að háskólamenn vinni í
frystihúsi öðru hvoru“
^Sumir kennara minna í Bandaríkjun-
um vorkenndu mér ógurlega vegna þess
að ég var að fara til íslands og mundi
missa af öllum ráðstefnunum sem eru
haldnar ytra. Mér finnst aftur á móti
miklu frjósamara að vera hér. Heimspeki-
lega umræðan hér gerir miklu meiri
tilraunir til að vera í tengslum við
veruleikann. í Bandaríkjunum er hún
miklu lokaðri og fjallar einungis um
sjálfa sig. Hér hefur hún á hinn bóginn
þróast þannig að hún fæst meira við
almenn vandamál. Hér skrifa menn ekki
um aðra heimspekinga heldur um ákveð-
in málefni sem eru á dagskrá.
Hér er líka starfrækt Félag áhuga-
manna um heimspeki, sem er einsdæmi.
Þetta er fjölmennt félag og meðlimir úr
öllum stéttum, enda ekki margir heim-
spekimenntaðir menn hér á landi. En í
þessu félagi verður núna á sunnudaginn
haldinn fundur um stjórnarskrármálið,
sem er dæmi um það að heimspekin hér
er í meiri tengslum við daglega umræðu
en víðast hvar annars staðar.
Ef við veltum spurningunni svo fyrir
okkur útfrá hagkvæmnissjónarmiðinu
þá er augljóst að ég var mjög heppinn að
fá vinnu í mínu fagi og ljóst að ef ég hefði
komið heim örlítið seinna væri óvíst um
atvinnumöguleikana því að markaður-
inn er að mettast. Menntun hlýtur alltaf
að borga sig út frá sjónarmiði manngildis
og þroska, en þó maður lifi ekki á brauði
einu saman þá lifir maður ekki á
andagiftinni einni saman heldur.
Mér finnst ekkert mæla á móti því að
maður vinni við eitthvað annað en það
sem maður er menntaður til, en þá
verður það líka að eiga við um þjóðfélag-
ið í heild. Pað er ekkert því til fyrirstöðu
að háskólamenn vinni í frystihúsi öðru
hvoru, með því móti væri líka hægt að
skapa tækifæri fyrir fleiri innan fræð-
anna, því að nú er mjög farið að
þrengjast að menntamönnum alls staðar
á Vesturlöndum. Fræðimenn hefðu gott
af þessu en til þess yrði heildar afstöðu-
breyting að koma til.
Ef vinnutími fólks yrði styttur kæmust
líka fleiri að. auk þess sem það kæmi
fjölskyldulífinu einnig til góða. Þá hefðu
báði'r foreldrar frekar tækifæri til að
vinna úti ef þeir vildu. Eitt og hálft starf
saman fyrir foreldra væri gott, þá gætu
báðir notið barnanna.“
„Við köllum það
„DöIIas“...“
- Hvað gerið þið helst ykkur til
skemmtunar?
„Það er nú ekki ennþá farið að reyna
á það, nema hvað við höfum notað
frístundimar til að hitta aftur gömlu
kunningjana," segir Vilhjálmur. „Þetta
hefur verið svo stressað hjá okkur síðan
við komum heim. Á meðan við vorum
úti var helsta skemmtunin fólgin í því að
fara í piknikk og núna förum við í
sunnudagsgöngutúra með krakkana þeg-
ar viðrar til þess. Svo er Ragnheiður líka
byrjuð í kór...**
„Já, ég er genginí kór Menning-
ar- og fræðslusambands alþýðu," segir
Ragnheiður „og á meðan ég er á
æfingum gengur Vilhjálmur um gólf
með Eirík. En ég hlakka til þess alla
vikuna að fara á æfingu.“
- En hvernig er með rómantíkina -
lifir hún af bamafans og bleyjuþvott?
„Við erum nú fremur órómantísk í
eðli okkar," segir Vilhjálmur hikandi og
finnst spurningin greinilega pínulítið
nærgöngul.
„Bölvuð vitleysa“, segir Ragnheiður,
„rómantíkin heldur velli, enda er Vil-
hjálmur mjög rómantískur maður.“
„Jú,“ segir Vilhjálmur, „það er helst
svona á síðkvöldum - á eftir Dallas“!!!
Og þá vitum við það og við vitum líka
að hvort sem Vilhjálmur er rómantískur
eður ei þá hefur hann þó altént húmor!
-sbj.
bjargað sér í skrifræðisþjóðfélagi. Og
þeir sem verst standa að vígi lenda
yfirleitt í hernum.“
„Það sem var mest þrúgandi var hvað
þetta er mikið herveldi," segir Ragn-
heiður,/ig reynslan af því hvernig al-
mannaheill er fórnað fyrir það. í sjón-
varpsþætti sem heitir „Sixty minutes“
var t.d. verið að afhjúpa hvernig kjarn-
orkutilraunir voru gerðar í nágrenni
mannabyggða og á sjötta áratugnum var
eiturefnum úöað inn í neðanjarðarlest
til þess að athuga hvaða áhrif það hefði.
Síðan dó fullt af fólki úr krabbameini
vegna þessara tilrauna.
Svo varð maöur var við það að litið
var á Norðurlöndin sem sósíalísk lönd og
fólk spurði jafnvel hvort þar væri nokk-
urt frelsi, t.d. vegna þess að læknar eru
opinberir starfsmenn. Fólk hélt að nauð-
synleg niðurstaða þess væri léleg lækna-
þjónusta. Okkur fannst hins vegar mest
sláandi að þarnaer ekkert sjúkrasamlag
og læknaþjónustan því óheyrilega dýr.
Við urðum illilega fyrir barðinu á því
þegar Eiríkur fæddist, ef við værum
bandarísk hefðum við farið alveg á
hausinn. Annars er hægt að fá sérstaka
fæðingartryggingu en hana þarf þá að
kaupa íyrir getnað þannig að fólk verður
að stunda heilmikinn áætlanabúskap,
enda tíðkast geldingar í stórum stíl.“
„Hérna hírast allir heima
hjá sér vegna veöurs“
„Eitt sem er mjög ólíkt því sem við
eigum að venjast er trúarlíf Bandaríkja-
manna", segir Vilhjálmur. „Þarna er
ekki ríkistrú - ríkistrú er greinilega ekki
vænleg fyrir trúarlíf í landi - þó ég kunni
nú betur við íslcnska háttinn. í Banda-
ríkjunum veður allt uppi í ólíkum söfn-
uðum ogflestireru íeinhverjumsöfnuði.
Við urðum mikið fyrir því að fólk reyndi
að draga okkur inn í einhvern söfnuð í
því skyni að frelsa okkur. Gömlu rót-
grónu kirkjurnar eru þó í mörgu
skynsamlegt afl og kaþólikkar sérstak-
lega góðir í friðarmálunum, líkt og
kirkjan í Suður-Ameríku.
En trúarvitund fólks virðist meiri '
þarna, fólk ber trú sína nteira á torg og
er sífellt að játa hana með vörunum.
Mér finnst nú reyndar dálítið skrýtið
þegar trúað fólk er alltaf að tala um trú
sína, ég held að sanntrúað fólk sé ekkert
að slíku. En Bandaríkjamenn eru líka
miklu opnari en viö og mjög umgengnis-
þýðir menn. Það er kannski það sem ég
kunni besi við, hvað þeir eru kammó og
opinskáir. Okkur fundust fslendingar
kuldalegir og hranalegir þegar við kom-
um aftur, en maður veit líka að þegar
fslendingur er vingjarnlegur þá meinar
hann það. Bandarísku almennilegheitin
eru frekar bara venjur sem maöur kann
vel við.“
„Veðrið spilar nú líka inn í þetta,"
segir Ragnheiður. „Það var ekki fyrr en
fór að vora að við kynntumst einhverj-
um. Fólk leikursér mikiðúti, fjölskyldan
fer saman í piknikk og þess háttar og
maður er alltaf að rekast á fólk úti við.
Svo drekkur fólk líka teið sitt eða kaffið ■
úti í garði og spjallar þá gjarnan við
nágrannana en hérna hírast allir heima
hjá sér vegna veðurs og því er erfiðara
að kynnast nágrönnunum. Síðan er nátt-
úrlega miklu skynsamlegri bjór- og vín-
menning sem hefur líka áhrif á viðmótið,
nema hvað mér þykir slæmt að þeir
keyra alltaf heint þó þeir séu búnir að
skvetta einhverju í sig.“
- Hvernig fannst ykkur svo að koma
heim?
„Ofsalega kalt“, segir Ragnheiður,
„það var svo kalf að Edda fór að gráta,
það var sjokk að koma út úr flugvélinni.
Við komum líka á óheppilegum tíma,
rétt fyrir jólin beint í kuldann og skamm-
degið. Auðvitað var gaman að koma^
heim og hitta ættingja og vini en mér
fannst ég að öðru leyti vera komin í
hálfgert helvíti. Það var alltaf myrkur á
meðan við vorum að koma okkur fyrir,
en við vorum þó svo heppin að það var
búið að útvega okkur íbúð til leigu.
En sjálfsagt fannst manni þetta líka
svona erfitt vegna þess að við vorum
búin að búa við kassabúskap og mikið
annríki síðustu tvo mánuðina úti og
eignuðumst barn fyrir tímann inn í það
en Vilhjálmur varði ritgerðina sína
þremur dögum síðar. En þá urðum við
fyrir mjög góðri reynslu af nágrönn-
unum. Átta vinkonur mínar á garðinum
settust niður og skipulögðu hjálparstarf.
Þær komu með kvöldmat á hverju kvöldi
en ég var ekki nema einn og hálfan dag
á spítalanum, þvoðu þvottinn og pöss-
uðu. Svo komu þær í stórum stíl meðiöt
■ Helsta skemmtun fjölskyldunnar á meðan þau bjuggu í Bandaríkjunum voru piknikk-ferðir og hér eru þau ásamt
íslenskum námsmanni í nærliggjandi fyiki, Rúnari Karlssyni og börnum. Ingibjörg kona Rúnars tók myndina.
■ Hér sjást Árni og Edda ásamt heimilisvininum - en myndin var tekin á „Halloween", stm haldið er upp á þar vestra á
svipaðan hátt og öskudcgi er fagnað hér á landi.
á barnið því að við vorum búin að senda
öll barnafötin heim. Þær voru svo frá-
bærar að maður bara hreinlega klökkn-
aði.“
„Þetta er allt
eintóm handavinna“
- Og hvernig kunnið þið svo við
störfin ykkar, nú þegar þið eruð hætt að
læra og orðin „ábyrgir þjóðfélagsþegn-
ar“?
„Mér finnst ofsalega erfitt starf að
vera húsmóðir með þrjú börn, þú
fyrirgefur hvað ég er neikvæð,“ segir
Ragnheiður.^En það er mjög mikið að
gera, og sérstaklega er mikið starf í
kringum þennan tveggja ára, hann virð-
ist taka allan minn tíma. Mér finnst gott
að hafa tækifæri til að vera heima með
börnunum, en gallinn við að vera heima
er sá að það er alls ekki heilbrigt að
útilokast svona frá fólki og alls ekki gott
fyrir sambandið við börnin. Ég álít alls
ekki gott fyrir mann að vera alltaf með
sama fólkinu, jafnvel þó það sé manns
nánasta, þetta hefur ekkert upp á sig
nema það að á kvöldin er maður orðinn
dauðþreyttur á sínum eigin börnum og
þau á mér. Það er líka nauðsynlegt fyrir
félagslegan þroska barna að þau séu
hálfan daginn á leikskóla og því ættu öll
börn áð fá inni á lcikskólum. Ég bíð eftir
leikskólaplássi fyrir Árna, hér er engin
aðstaða fyrir hann og hann er of kulvís
til að vera á gæsluvelli. Auk þess finnst
manni súrt í broti að þurfa að borga tíu
krónur í hvert skipti sem maður setur
barn smástund inn á gæsluvöll.
Klassíska húsmóðurstarfið er ofsalega
tilbreytingarlaust, ég bíð eftir að komast
út að vinna hálfan daginn. Húsmóður-
starfið er vissulega fullt starf, en mig
langár til að gera citthvað meira með
heilanum, þetta er allt eintóm handa-
vinna, endalaus þvottur... Peninganna
■ Vilhjálmur lék á trommur í country og western hljómsveit og hér gefur að líta
hljómsveitarmeðlimi ásamt skylduliði.
vegna verð ég líka að fara að vinna strax
næsta vetur."
„Mér líkar vel við mitt starf," segir
Vilhjálmur, „ég kenni í Háskólanum og
kann því mjög vel. Að vísu hafa stunda-
kennarar enga starfsaðstöðu og ég hafði
betri aðstöðu sem aðstoðarkennari í
Bandaríkjunum. Þar hafði ég skrifstofu
með öðrum kennara, en hér hafa stunda-
kennarar ekki skrifstofu, þó ég sé svo
heppinn að hafa skrifstofu að láni í
vetur. Síðan erum við kauplausir á
sumrin þannig að mig vantar vinnu fyrir
sumarið. Stundakennarar hafa heldur
ekki samningsrétt, þetta er ákaflega
mislitur hópur. Annars vegar er fólk eins
og ég sem hefur allar sínar tekjur af
þessu og hins vegar er fólk sem er í
öðrum störfum úti í bæ og hefur þetta
sem aukabita."
- Er eitthvað vit í því að læra fag eins
og heimspeki?
„Ég hitti nýlega gamlan kunningja
minn í strætó sem spurði mig hvað ég
væri að gera núna. Þegar égsagði honum
að ég væri að kenna heimspeki sagði
hann: „Er það ekki eitthvað tómt
þvaður?" Þetta virðist nokkuð almennt
viðhorf til heimspekinnar, sumir leyna
því jafnvel að þeir séu heimspekingar
vegna þeirra viðbragða sem þeir fá hjá
fólki, segjast bara vera kennarar. Heim-
spekingar eru oft á tíðum álitnir ónytj-
ungar og ekki bara það heldur jafnvel
háskalegir ónytjungar. Það kom mjög
skýrt í ljós í örlögum Sókratesar. Þetta