Tíminn - 10.04.1983, Blaðsíða 12

Flekkuð fortíð dýrlingsins frá Auswitz:
VAR FAÐIR KOLRE
GYÐIN GAH ATARI?
■ Faðir Kolbe - ný hlið á píslarvottinum frá Auswitz.
■ Ritdeilur í pólskum dagblöðum
þykja sýna fram á gyðingahatur dýrlings
sem rómversk-kaþólska kirkjan tók í
tölu heilagra vegna hetjudauða í
Auswitz.
Umræddur dýrlingur var Faðir
Maximilian Kolbe, vígður pólskur
munkur. Árið 1941 gekk hann í
dauðann fyrir einn af tíu samföngum
sínum sem dæmdir voru til
hungurdauða í útrýmingarbúðum
nasista í Auswitz og hughreysti hina níu
þar eð hann var síðastur til að missa
meðvitundina.
Hver páfinn fætur öðrum hefur beygt
kné sín fyrir Kolbe - þegar Páll sjötti
lagði hornsteininn að helgun hans árið
1971 sagði hann m.a. um Kolbe að hann
væri „ef til vill bjartasta og skærasta
Ijósið sem smygi út úr myrkri og
vansæmd nasistatímabilsins."
Jóhann Páll annar hefur heimsótt
klefa Kolbes í Auswitz og tilkynnt var
fyrir skömmu að þegar hann fer til
Póllands í júní muni hann heimsækja
Niepokalanow, klaustrið, sem Kolbe
var í fyrir seinni heimstyrjöldiná og gaf
út trúarleg blöð.
Og það eru einmitt þessi blöð sem
baka vandann. Ef marka má tilvitnanir
sem pólsku dagblöðin hafa upp á
síðkastið dregið fram í dagsljósið, birtu
þau greinar sem kváðu gyðinga
hættulega pólskri menningu og verslun
og lögðu til að fyrirtæki gyðinga yrðu
hunsuð í viðskiptum og jafnvel tekin
eignarnámi.
Jan Josef Lipski (rithöfundur sem nú
er í fangelsi sem sértrúarmaður) varð
fyrstur til að vekja athygli á máli
Kolbes, rétt áður en helgunarferlið
hófst. Hann sagðist hafa lesið eitt af
blöðum Kolbes, dagblað sem nefndist
Maly Dziennik: „Það var rödd
ofstækisfulls gyðingahaturs sem sáði
hatri og fyrirlitningu."
Fræðimaður nokkur frá Kraká, Faðir
Joachim Bar svaraði Lipski undir eins.
Bar varði Kolbe með því að hann hafi
haft hemil á félögum sínum og borið
virðingu fyrir gyðingum. Bar bætti því
við að vitnin í helgunarferlinu hefðu
ekki efast um það.
Talsmaður pólsku ríkispressunnar
vakti málið síðan upp á nýtt í dálki
sínum í vikublaði einu í Varsjá. Par
fjallaði hann um dagblað Kolbes og
mánaðarritið Rycerz Niepokalanej, sem
hann ritstýrði einnig, og kvartaði yfir
því að „nú er ætlast til þess að maður
hneigi höfuð sitt fyrir ritstjóra slíkra
sorpblaða.“
Kirkjan knúði fram afsökunarbeiðni
fyrir skort á háttvísi en að þessu sinni
leiddi krafan til nánari athugana.
Vikublaðið Polityka í Varsjá tilgreindi
grein í Maly Dziennik frá því í febrúar
1939 sem sagði falsbókmenntir gyðinga
til þess ætlaðar að bola burt pólskum
rithöfundum: „þeir mynda skoðanir um
unga höfunda og dreifa úrkynjuðum
straumum frá austri og vestri."
Dagblaðið birti einnig bréf frá lækni í
Kraká sem sagði: „Sú hugmynd vaknar
hvort með tímanum verði ekki
nauðsynlegt vegna hagsmuna ríkisins
að taka eignarnámi fyrirtæki gyðinga,
fasteignir þeirra, verksmiðjur o.s.frv.
svo sem gert hefur verið í Austurríki og
Pýskalandi."
Lesendabréf í öðrum pólskum
blöðum á undanförnum vikum upplýsa
að Maly Dziennik hafi skrifað um
hættuna sem stafaði af „júðskum
kommúnistum" og birt bréf frá
lesendum sem hrósuðu Mússólíni,
leiðtoga ítalskra fasista.
Dr. Zygmunt Hoffman,
aðstoðarframkvæmdastjóri
Sagnfræðistofnunar gyðinga í Varsjá
bætir því við að jafnvel þótt Rycerz hafi
ekki úthúðað gyðingum þá hafi gyðingar
litið á það sem andstæðing sinn vegna
þess að það beitti sér fyrir því að fólk
verslaði ekki við gyðinga. Áherslan lá
þó fremur á hvatningunni „Kaupið af
kristnum“ heldur en „Kaupið ekki af
gyðingum".
Ummælum Hoffmans ber saman við
vörn Barsfrá árinu 1971. Barvitnaði til
tilmæla Kolbes til starfsfólks síns þar
sem hann hvetur það til þess að kveikja
hvorki né efla hatur á gyðingum, heldur
einbeita sér fremur að þróun pólsks
iðnaðar og verslunar en fordæmingu
gyðinga.
Þrátt fyrir þessa nýju vitneskju má
finna einhver atriði til varnar Kolbe. Þó
hann hafi stofnað og haft eftirlit með
báðum blöðunum og verið aðalritstjóri
mánaðarritsins þá var hann oft crlendis
eða veikur og nunna sem skrifaði
ævisögu hans heldur því fram að hann
hafi ekki lesið dagblaðið fyrr en eftir að
það var komið út.
Hið þjóðfélagslega andrúmsloft sem
stárfsfólk blaðanna vann í var andsnúið
gyðingum. Pólverjar, sem endurheimtu
ekki sjálfstæði sitt fyrr en árið 1918,
voru mjög viðkvæmir um þjóðernisleg
málefni sín. August Hlond kardínáli,
erkibiskup Pólverja fyrir stríð, ráðlagði
þeim að „forðast verslanir gyðinga" og
bætti við: „Það er staðreynd að gyðingar
eru fjársvikarar og okrarar og eru
viðriðnir hvíta þrælasölu."
Skráðar heimildir geta þess að er
prestur nokkur rak gyðing út úr
matstofu fátæklinganna í sókn sinni árið
1939 hafi Kolbe neitað að stíga fæti
sínum inn í matstofuna. Hann varð eftir
úti þar sem hann bað þess að gyðingar
gengu af trú sinni. Árin 1940-41 hýsti
klaustur hans gyðinga meðal annarra
flóttamanna.
Að lokum bcndir Zygmunt Hoffman
á það að margir pólskir þrestar hafi
sameinast gyðingum í þeim örlögum
sem útrýmingarbúðir nasista bjuggu
þeim. Dauði þeirra hafi verið „hið mikla
jafnaðarmerki.“
Fleiri en sex milljónir manna á
Filippseyjum eiga yfir höfði sér
þjóðarmorð, að því er segir í skýrslu
frá samtökum er berjast gegn
þrælahaldi. Samtökin halda því fram að
hætt sé við að þróunarstefna Ferdinands ■
Marcos forseta muni hugsanlega þurrka
út fimmtíu minnihluta þjóðflokka.
I skýrslunni er einnig greint frá því að
Alþjóðabankinn, Alþjóðlega
peningamálastofnunin, fjölþjóðlegir
auðhringar (aðallega bandarískir og
japanskir) og ríkisstjórn Bandaríkjanna
séu viðriðin þjóðarmorðin.
Á það sem Marcos kallar „þróun“ er
fremur litið sem yfirgang stórvclda og
fjölþjóðlegra auðhringa. Auknar
skuldir og óhagstæður
viðskiptajöfnuður Filippseyinga hefur
gert Alþjóðabankanum, sem stjórnað
er af Bandaríkjamönnum, og
Alþjóðlegu peningamálastofnuninni
kleift að stjórna efnahagsmálastefnu
stjórnarinnar í Manila.
Sú efnahagsstefna beinist nær
■ Þróunarstefna Marcosar Filippseyjaforseta þykir ekki stuðla að þróun ncins
annars en bankainnstæðu forsetans og viðskiptafélaga hans.
„Þróunarstefna” Marcos, Filippseyjaforseta:
LÍFI SEX MILL-
JÓNA FILIPPSEY -
INGA ER ÓGNAÐ
eingöngu að gjörnýtingu
náttúruauðlinda og viðskiptum. Þetta
hentar Washington og Tokyo segir í
skýrslunni. Bandaríkin og Japan hafa
aðgang að ódýru hráefni og markað
fyrir framleiðslu sína.
Hún hentar einnig fjölþjóðlegum
náma- og trjávinnslufyrirtækjum og
risafyrirtækjum sem versla með
landbúnaðarframleiðslu, en þau græða
stórkostlegar upphæðir á ananas-,
banana-, sykur- og annarri ræktun.
Og vissulega hentar þetta Marcos og
viðskiptafélögum hans sem njóta góðs
af samningunum við erlendu fyrirtækin.
„Marcos hefur ásamt fjölskyldu sinni“,
segir í skýrslunni, „getað safnað að sér
gífurlegum auði vegna stöðu sinnar
innan hins spillta valdakerfis. Marcos er
álitinn einn af auðugustu mönnum í
heimi.“
Möguleg fórnarlömb „þróunarstefnu"
Marcos eru allt frá „færri en þrjátíu
manna þjóðflokki sem enn er á
steinaldarstigi og býr í skóglendi", til
„á að giska hálfrar milljónar manna af
Maranao-þjóðflokknum sem stunda
landbúnað og hafa fast aðsetur.
Fyrir tíu árum taldi her Filippseyinga
60.000 menn. Nú er tala þeirra kontin
upp í 300.000.
í skýrslunni er einnig greint frá því að
hópur háttsettra manna innan hersins
og viðskipalífsins, sem eigi fjárhagslegra
hagsmuna að gæta á landsvæðum
minnihlutahópanna, stjórni ráðuneyti
þjóðlegra minnihlutahópa. Stærsti
útgjaldaliður þess ráðuneytis fellur
undir „öryggismál". Hingað til hefur
þetta ráðuneyti átt hlut að því að koma
2.500.000 þeirra er til minnihluta
hópanna teljast fyrir í
„flóttamannabúðum“, sem margar eru
af sömu gerð og smáþorpin sem herinn
kom á fót í Víetnamstríðinu.
Nýjasta fimmáraáætlun
ríkisstjórnarinnar gerir ráð fyrir því að
á síðasta áratug þessarar aldar verði
búið að eyða öllum skógi á tveimur
eyjum: Mindanao og Luzon.
Regis Debray á veiðum í Afríku:
Byltingarsinni
fellur í gildrn
lífsins lystisemda
■ Regis Debray, franski
byltingarsinninn, sem er einn af aðal
ráðgjöfum Mitterrands
Frakklandsforseta um erlend málefni
og lætur sér annt um mannréttindin í
þriðja heiminum, hefur verið í
veiðiferð í Afríku sem gestur
einræðisherrans Eyadéma of Toga.
Gestgjafi Debrays greiddi allan
kostnað af dvöl hans. Debray lofaði
einræðisherrann opinberlega fyrir
,visku hans og mannkosti". Debray gisti
í hótelsvítu og einræðisherrann léði
honum bíl og bílstjóra. Til að kóróna
allt saman sást til Debrays, sem barðist
við hlið Che Guevara í frumskógum
Bólivíu, þar sem hann spókaði sig í
hermannabúningi með byssubelti um
sig miðjan.
Eins og gefur að skilja kom
staðfestingin á fregninni um veiðiferð
Debrays ekki frá Frökkum. Eyadéma
gerði sér nefnilega grein fyrir
áróðursgildi sögunnar og sló henni upp
á forsíðunni í blaði sínu.
Blaðið hefur á hinn bóginn ekki
fjallað neitt um veiðarnar á friðaða
svæðinu Keran, en meðal herfanga
Debrays var afar sjaldgæf antílópa.
Franski sendiherrann fylgdi Debray á
ferðum hans og eftir veiðarnar birtist
síðan Eyadéma. Hann hengdi bráðina
á þyrluna sína sem hann flaug svo sigri
hrósandi um sveitir landsins.
Afhjúpun heimsóknarinnar mun
væntanlega kom hinum 42ja ára gamla
Debray í nokkurn bobba, en hann hefur
nýlega stofnað hreyfingu til vamar
mannréttindum í þróunarlöndunum,
ásamt Daniele Mitterrand eiginkonu
forsetans.
Amnesty International hefur fordæmt
hinn risavaxna og raddsterka Eyadéma
fyrir mannréttindabrot. Hann rændi
völdunum fyrir tuttugu árum og gortaði
þá af því að hafa skotið til bana
þáverandi forseta Sylvanus Olympío,
sem leitað hafði hælis í bandaríska
sendiráðinu í höfuðborginni, Lomé.
P
■ Regis Debray, sem á myndinni hér
að ofan bíöur réttarhalda í fangaklefa í
Bólivíu virðist nú hafa fengið nóg af
svaðilförum byltingarlífsins að hætti
dekurdrengja evrópskrar borgarastéttar
og stundar nú veiðar undir verndarvæng
afrísks einræöisherra.