Tíminn - 12.08.1983, Blaðsíða 8

8
FÖSTUDAGUR 12. ÁGÚST 1983
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gisli SigurSsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gislason.
Skrifstofustjori: Ragnar Snorri Magnusson. Afgreiislustjóri: SigurSur Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V.
Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrimsson.
UmsjónarmaSur Helgar-Timans: Atli Magnússon. BlaSamenn: Agnes Bragadóttir,
Bjarghildur Stefánsdóttir, FriSrik IndriSason, GuSmundur Sv. Hermannsson, GuSmundur
Magnússon, HeiSur Helgadóttir, Jón GuSnl Kristjánsson,
Jón Ólafsson, Kristln Leifsdóttir, Samúel Örn Erlingsson (iþróttir), Skafti Jónsson, Sonja
Jónsdóttir, Þorvaldur Bragason. Útlitsteiknun: Gunnar Trausti GuSbjörnssson.
Ljósmyndir: GuSjón Einarsson, GuSjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir.
Prófarkir: Kristin Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir, SigurSur Jónsson.
Ritstjórn skrifstofur og auglysingar: SiSumúla 15, Reykjavik. Simi: 86300. Auglýsingasími
18300. Kvöldsímar: 86387 og 86306.
VerS I lausasölu 18.00, en 20.00 um helgar. Áskrift á mánuSi kr. 230.00.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: BlaSaprent hf.
Hesselö og Geir
Hallgrímsson
■ Góðar horfur virðast á því, að Danir og Svíar muni jafna
ágreining þann, sem reis vegna þess að Danir hófu borun eftir
olíu við Hesselö í Kattegat.
Eyja þessi tilheyrir Danmörku og er enginn ágreiningur um
það. Sænsk stjórnarvöld draga hins vegar í efa, að henni fylgi
landgrunnsréttindi, en ósamið er um skiptingu milli Svía og
Dana um landgrunnsréttindi í Kattegat.
Báðar þjóðirnar aðhyllast miðlínu, en þó með vissum
fyrirvara. I því sambandi getur skipt nokkru máli, hvort
Hésselö telst hafa landgrunnsrétt eða ekki.
Það var á þeim grundvelli, sem Svíar hófu mótmæli sín, að
Hesselö fylgdi ekki landgrunnsréttur, þar sem hún væri lítil
og engin byggð þar, nema í sambandi við vita, sem er á eynni.
Fjölmiðlar blésu þessa deilu út og Olof Palme var um skeið
nokkuð stórorður. Nú hefur þetta hjaðnað og allar horfur á,
að stjórnir landanna nái samkomulagi um málamiðlun.
Það gerðist á meðan þessi hvalablástur var mestur, að
danska blaðið Politiken birti ritstjórnargrein, þar sem varpað
var fram þeirri hugmynd, að Geir Hallgrímsson utanríkisráð-
herra yrði fenginn til að miðla málum. Fyrir íslendinga var
þetta ánægjuleg tillaga, þar sem hún sýndi, að utanríkisráð-
herra íslands nýtur góðs álits á Norðurlöndum.
Þetta á Geir Hallgrímsson m.a. að þakka því, að þótt hann
sé traustur stuðningsmaður Nató, hefur hann sýnt, að hann
vill bera sáttarorð milli þjóða. Það gerði hann m.a. með
fi rinni til Sovétríkjanna, þegar hann var forsætisráðherra.
Þótt stutt sé síðan Geir Hallgrímsson tók við embætti
utanríkisráðherra, hefur hann stigið athyglisverð spor, sem
telja má til fyrirmyndar. Hann hefur skýrt opinberlega frá
því, hvaða óskir bandarísk hernaðaryfirvöld hafa fært fram
um aukin umsvif á íslandi. Þjóðin mun því fá tækifæri til að
kynna sér þessar óskir og ræða um þær áður en ákvarðanir
eru teknar. Þetta er vissulega þakkarvert.
Hér er um nokkuð önnur viðbrögð að ræða en í tíð
viðreisnarstjórnarinnar, þegar varnarmálin fengust ekki
rædd í utanríkismálanefnd og því m.aL borið við, að fulltrúar
stjórnarandstöðunnar þar hefðu gert sig seka um trúnaðar-
brot. Sá, sem þetta ritar, flutti þá tillögu í þinginu um að það
kysi sérstaka nefnd samkvæmt ákvæðum stjórnarskrárinnar
til að rannsaka þennan áburð. Sú tillaga fékkst ekki
samþykkt, en þögninni um varnarmálin haldið áfram í
utanríkisnefndinni. Þetta breyttist hins vegar verulega til
bóta eftir að Einar Ágústsson varð utanríkisráðherra.
Þótt tillagan um, að Geir Hallgrímssyni yrði falin milli-
ganga í Hesselömálinu, væri vinsamleg í garð íslendinga og
þó einkum utanríkisráðherrans, var hún ekki að sama skapi
raunhæf. Fyrst bar vitanlega að reyna á, hvort þjóðirnar gætu
ekki náð samkomulagi af eigin rammleik áður en farið væri
að skipa sáttasemjara. í öðru lagi höfðu íslendingar tekið þá
afstöðu í þessum málum, einkum í sambandi við Kolbeinsey,
að erfitt hefði orðið fyrir Geir Hallgrímsson að gera annað
en að taka afstöðu með Dönum í umræddu tilfelli.
Það má líka fullyrða, að ekki var almennt litið á tillögu
Politiken sem raunhæfa, en í því fólst ekki neitt vanmat á
Geir Hallgrímssyni, heldur hitt, að Danir og Svíar gætu og
myndu leysa deiluna- af eigin rammleik og vegna afstöðu
íslendinga í þessum málum, yrði íslenzkur utanríkisráðherra
ekki réttur milligöngumaður í Hesselödeilunni.
Svarthöfði, Þjóðviljinn og Mbl. hafa séð ástæðu til að
gagnrýna, að Steingrímur Hermannsson forsætisráðherra
hefur í viðtölum við fjölmiðla gert grein fyrir því, að ekki
hefur verið litið á tillögu Politikens sem raunhæfa af
framangreindum ástæðum. Forsætisráðherra hefur hér eins
og endranær fylgt þeim sið að skýra undanbragðalaust frá
málavöxtum.
Sumir framangreindir fjölmiðlar eru að reyna að snúa út
úr þessu á þann veg, að Steingrímur Hermannsson hafi verið
að reyna að gera lítið úr Geir Hallgrímssyni. Slíkt getur hæft
Þjóðviljanum og Svarthöfða, en Mbl. ætti að vera hafið yfir
slíka útúrsnúninga í þessu máli.
Þ.Þ.
Itwmm
skrifað og skrafað
■ Mikið er rætt um veðrátt-
una um þessar mundir og það
sannarlega ekki að ástæðu-
lausu. MagnúsBjarnfreðsson
leggur orð í belg þessarar
umræðu í DV í gær í grein
sem hann kallar: Hart í ári.
Hann segir í upphafi:
„Sumri er tekið að halla,
næturnar urðnar dimmar,
lóan farin að hópa sig.
Sumarið, já. Kom einhvers
staðar eitthvert sumar? Svo
segir almanakið okkur og
sums staðar á landinu mun
hafa örlað á einhverju sumri
eftir hart vor. Við hér á
höfuðborgarsvæðinu höfum
annars orðið lítið vör við
það. Veturinn var okkur
óvenju erfiður og fólk hugg-
aði sig við það að gott sumar
fylgdi í kjölfar erfiðs vetrar.
leiðslu meðsömu hagkvæmni
og þau lönd, þar sem akrar
gróa sjálfsánir. Við verðum
að skilja að auðlindir hafsins
geta þrotið, bæði vegna of-
veiði og vegna náttúruskil-
yrða. Við verðum líka að
skilja að sá er ekki alltaf
ríkastur sem mestu eys upp
heldur sá sem ávaxtar best
sitt pund.“
Fækkun hrosssa
Umræða er nú hafin um
nauðsyn þess að fækka
hrossum. Ólafur Dýrmunds-
son ráðunautur ræðir um
þetta mál í Mbl. í gær og
segir m.a.:
„Astæðulaust er að óttast,
að grisjun hrossastofnsins á
Veðráttan og mannlífið
Nú lifum við í voninni um
sæmilegt haust.
Sumum finnst aumingja-
skapur að vera alltaf að
kvarta undan veðrinu og á
stundum stend ég sjálfan mig
að því að gera örlítið gys að
þeim sem óþolinmóðastir eru
En veður eins og það sem
verið hefur um mestallt land-
ið í sumar er ekkert gaman-
mál, það verður að viður-
kenna.
Ekki fer á milli mála að
veðrið hefur mikil áhrif á
mannlífið allt, þar á meðal
skapferli manna. Það hefur
líka mikil áhrif á efnahag
þjóðarinnar, þótt áhrifin
komi fyrr fram hjá sumum en
örðum. A því er ekki vafi að
þetta sumar mun hafa mikil
og slæm áhrif á landbúnaðinn
hérlendis. Svona vont sumar
í mörgum bestu landbúnað-
arhéruðunum á eftir erfiðum
vetri hlýtur að hafa í för með
sér mikinn samdrátt í land-
búnaðarframleiðslunni.
Sumum mun finnast bættur
skaðinn og má kannski til
sanns vegar færa að ein-
hverju leyti. Fram hjá því
verður samt ekki gengið að
samdráttur vegna harðinda
er alltaf af hinu illa og kemur
ávallt verr við þjóðarheildina
að lokum heldur en skipu-
lagður samdráttur eins og
verið hcfur í íslenskum land-
búnaði undanfarin ár.
En þótt veðrið sé vissulega
með leiöinlegasta móti hjá
flestum okkar þetta sumar,
og raunar' mestallt árið, þá
megum við ekki gleyma því
að í raun er náttúran aðeins
að minna okkur á hnattstöð-
una. Við búum norður við
heimskaustsbaug, á mörkum
hins byggilega heims var eitt
sinn sagt og mun ýmsum
þykja sannmæli nú.
Því verður samt ekki neit-
að að hið slæma veður kemur
á óheppilegum tíma fyrir
mannfólkið í landinu. Það
bætist við ýmsa aðra óáran,
sem þjóðin þarf við að glíma,
og áhrif þess verða því ef til
vill meiri á skaphöfn manna
cn ef þeir hefðu að öðru leyti
horft bjartsýnir fram á
veginn."
Mannlífshardindi
Magnús Bjarnfreðsson
heldur spjallinu áfram undir
kaflafyrirsögn, sem hann
nefnir: Mannlífsharðindi:
„Eitt sinn talaði þingmað-
ur nokkur um móðuharðindi
af manna völdum. Þetta varð
víðfrægt og umdeilt en hug-
takið bar oft á góma næstu ár
á eftir. Flestum þótti full-
djarft að orði kveðið. Ekki
síst má deila um þessi um-
mæli í Ijósi sögulegra stað-
reynda, sem rifjaðar hafa
verið upp einmitt á þessu ári,
þegar minnst er tveggja alda
afmælis móðuharðindanna
sem næstum höfðu þurrkað
íslensku þjóðina út.
Nokkur mannlífsharðindi
af manna völdum ganga þó
nú vfir þjóðina. Kaupmáttur
hins almenna borgara hefur
verið skertur að miklum
mun, ráðstöfunarfé hans er
miklu minna en fyrr, hann
getur minna veitt sér og finnst
hann sárt leikinn.
Þegar svo er ástatt leita
menn skýringa, en finna þær
oft á skökkum stað. Menn
verða varir við þegar að
þrengist, en gá lítið að því
hvers vegna það gerist, reyna
bara að finna einhvern nær-
tækan sökudólg og skeyt?
skapi sínu á honum.
Velmcgunarþjóðfélag er
hugtak sem oft hefur heyrst
hin síðari ár og áratugi.
Nokkuð hefur staðið í
mönnum að útskýra hvað átt
er við með því. Mér finnst
raunsæjasta skýringin, sem
ég hef heyrt, vera sú að það
sé þjóðfélag, þar sem fólkinu
líður betur í dag en í gær.
Skipti þá ekki höfuðmáli hver
hin veraldlegu efni þess séu í
krónum talið. Fátæk þjóð á
okkar mælikvarða geti verið
vehnegunarþjóðfélag, svo
lengi sem hagur hennar fari
batnandi, fleiri magar saddir,
fleiri ungbörn lifi af og fleiri
ungmenni eigi kost á
menntun.
Andstæða þess hlýtur þá
að vera þjóðfélag, þar sem
kjör fólks fara versnandi.
Skiptir þá heldur ekki höfuð-
rnáli hvernig kjörin eru í
krónum talið.
Hræddur cr ég um að sam-
kvæmt þessari skýringu sé
hæpið að við getum talist
velmcgunarþjóðfélag í dag
vegna þess hvernig kjör okk-
ar hafa þróast síðustu misser-
in. Við einblínum á hið nei-
kvæða í þróun mála og viljum
síaukna velmegun, helst án
þess að þurfa nokkuð að hafa
fyrir henni og hlöðum upp
óánægju hið innra með okkur
ef ekki gengur allt eins og við
viljum hafa það.
En þarf þetta að vera
svona? Þurfum við að vera
vonnleysið uppniáiað og sjá
svartnætti framundan í
hverju skrefi? Nei, við þurf-
um þess ekki en við þurfum
að geta horfst í augu við
raunveruleikann og skilja
orsakir hans.“
Lifað um efni fram
Að lokum segir Magnús:
Frumorsök þess hvernig
fyrir okkur er komið er tví-
mælalaust sú að við höfum
lifað um efni fram, hvert og
eitt okkar og sem þjóð. Mér
er Ijóst að þessi orð „hvert og
eitt okkar“ má hártoga á
ýmsa vegu því vissulega hafa
kjör okkar verið misjöfn,
tekjurnar mismiklar og for-
sjálnin í meðferð þeirra
sömulciðis. En það erum við
hvert og eitt sem myndum þá
þjóð sem býr í þessu landi og
við getum ekki þvegið hend-
ur okkar af því hvernig komið
er.
Við höfum látið okkur það
vel líka að lifa um efni fram
og þar af leiðandi við fölsk
lífskjör. Við unnum í raun
ekki fyrir þeim kjörum, sem
við kusum að lifa við sem
þjóð heldur notuðum erlent
lánsfé til eyðslu og munaðar.
Slíkt eru fölsk lífskjör og
einhvern tímann hlaut að
koma að því að lát yrði á.
Afturkippurinn er mikill,
kjörin verða í bili enn lakari
en þau hefðu þurft að vera ef
allt hefði verið með felldu
undanfarin ár, en slíkt mun
jafna sig innan skamms.
Ég held að við höfum lengi
lifað í mikilli blekkingu ís-
lendingar, blekkingu sem
móðir náttúra getur hvenær
sem er rifið frá augum okkar
og kannski er hún nú þetta
árið rétt að minna okkur á að
svo sé. Við lifum að vísu í
mjög fögru landi, sem býr
okkur á margan hátt hin
bestu skilyrði til þess að lifa
hamingjusömu lífi, en að
vissu leyti erum við og höfum
alltaf verið „á mörkum hins
byggilega. heims", eins og
eitt sinn var sagt. Við höfum
bara komist hjá því að viður-
kenna þetta á meðan við
höfum ausið upp úr djúpi
hafsins eins og villimenn og
rányrkt jörðina í landi okkar.
Nú virðumst við þarna vera
komnir á nokkurn leiðar-
enda. Veiðimannatímbili til
lands og sjávar virðist vera
að Ijúka, við verðum að fara
að gera það upp.við okkur
hvort við ætlum að lifa áfram
í þessu landi þannig að börn
okkar njóti hér mannsæm-
andi kjara í framtíðinni eða
hvort við ætlum þeim að
flytjast til annarra þjóða þeg-
ar síðasti þroskurinn hefur
verið veiddur og síðasta torf-
an er blásin upp.
Við þurfum samt alls ekki
að örvænta. Við eigum þrátt
fyrir allt gott land og gjöfult,
aðeins ef við viljum skilja
það og umhverfi þess. Við
verðum til dæmis að skilja að
það verður ekki nytjað til
alhliða landbúnaðarfram-
næstu árum verði til skaða.
Einkum yrði um fækkun
stóðhrossa að ræða. Það er
ekki verið að vinna gegn
hóflegri reiðhestaeign þétt-
býlisbúa eða skynsamlegum
stóðbúskap í sveitum lands-
ins fyrir þann markað fyrir
hrossaafurðir sem tiltækur
er. Tekjur bænda af sölu
gæðinga innan lands og utan,
af framleiðslu hrossakjöts og
blóðs úr fylfullum hryssum,
svo og af heysölu og haga-
göngu fyrir hesta, ætti ekki
að minnka. Það er ekki verið
að amast við því þótt hesta-
mönnum fjölgi, hesta-
mennskan er viðurkennd sem
holl og góð íþrótt fólks á
öllum aldri. Fremur mun það
verða til menningarauka að
þoka hrossaræktinni lengra
inn á svið ræktunarbúskapar,
líkt og hefur verið að gerast í
nautgripa- og sauðfjárrækt á
undanförnum áratugum.
Höfðatöluhégóminn er úrelt-
ur, ætti að heyra sögunni til.
Leggja þarf meiri áherslu á
gæðin en fjöldann, hvort sem
um er að ræða hross, sauðfé
að nautgripi. Sauðfé hefur
fækkað um nær 17% á
undanförnum 5 árum og mun
sennilega verða að fækka því
meira til aðlögunar breyttum
markaðsaðstæðum fyrir
dilkakjöt erlendis. Er óeðli-
legt að hrossaræktin fylgi
þessu fordæmi?"
Gunnar Bjarnason hrossa-
útflutningsráðunautur Bún-
aðarfélags íslands hefur feng-
ið að gera athugasemdir við
grein Ólafs. Gunnar er ekki
á sama máli og Ólafur, eins
og sjá má á niðurlagi athuga-
semdar hans:
„Ef farið væri að óskum
„hinna ábyrgu" ráðunauta
Búnaðarfélgsins þyrfti að
farga minnst 1/3 af hrossa-
stofninum í landinu. Það er
hvorki meira né minna en um
19.000 hross, en óskaförgun-
in er helmingur stofnsins,
eða um 28.000 hross. Fransk-
ur og belgískur hrossakjöts-
markaður tæki auðveldlega
við þessu öllu.
En fari ég nú í svona sölu-
ferð með góðum ferðaóskum
Olafs Dýrmundssonar, á ég
ekki um leið að taka að mer
að selja svo sem eins og einar
250.000 ær og svo sem
400.000 lömb á fæti og senda
þau með sams konar skipum
á markaðsstað, t.d. í Araba-
löndum? Þetta er nokkurn
veginn sá fjöldi áa, sem neyt-
endur vilja losna við úr land-
inu fyrir fullt og allt vegna
útflutningsuppbótanna, og
mun þar fara saman óskir
þeirra og fræðimannanna,
sem bezt þekkja ástand af-
réttarlandanna.“