Tíminn - 15.05.1983, Blaðsíða 24

24
SUNNUDAGUR 15. MAÍ1983
George Metesky,
Brjalaði sprengju-
maðurinn i New
York borg. Þegar
hann náðist var
hann klæddur
vesti innan undir
jakkanum og var
hvort tveggja
rækilega hneppt
að honum — alveg
eins og sálræna
lýsingin hafði sagt
fyrir um.
Bandaríska
alríkis-
lögreglan
(FBI)
beitir
nýstárlegum
aðferðum
við leit að
glæpa-
mönnum:
Sálarfræði beitt í
þágn réttvísinnar
H Þegar lögreglan í New York kvaddi
loks bandarísku alríkislögregluna, FBI,
sér til aðstoðar við rannsókn málsins í
október 1979 var henni hætt að miða
nokkuð áfram. Hún snerist um nakið lík
26 ára gamals sérkennara sem fannst
uppi á þaki fjölbýlishússins í Bronx, þar
sem hún bjó. Hún hafði verið barin*
illilega í andlitið og kyrkt með ólinni á
töskunni sinni. Geirvörturnar höfðu ver-
ið skornar af og á annað læri hennar
innánvert var krotaö með bleki: „Fjand-
inn hirði ykkur. Þið getið ekki stöðvað
mig.“
„Við þurfum að fást við fjöldann allan
af morðunt, en þö ekki limlestingar af
því tagi sem hér um ræðir," sagði
rannsóknarlögreglumaðurinn Thomas
Foley, sem vinnur eingöngu að rann-
sóknum á morðum, en hann var í vafa
um það hvers konar manni hann ætti að
leita að. „Hreinskilnislega sagt þá datt
mér ekki í hug að FBI gæli sagt okkur
neitt, en tafdi þó ekki skaða að reyna."
Nokkrum dögum eftir að Foley sendi
morðrannsóknadeild FBI í Quantico í
Virginíu myndir frá morðstaðnum,
ásamt líkskoðunarskýrslunni, fékk hann
lýsingu á mögulegum morðingja. Hann
væri hvítur maður, sennilega 25 til 35
ára, þekkti fórnarlambið og annað hvort
byggi hann cða ynni í nágrenninu,
hugsanlega í sömu blokk og fórnarlamb-
ið. Hann hefði ekki lokið gagnfræða-
prófi, byggi einn eða með einstæðu
foreldri og ætti stórt safn klámmynda.
Þar að auki hefði lögreglan að öllum
lfkindum þegar yfirheyrt hann.
Foley og fleiri rannsóknarlögreglu-
menn voru tíu mánuði í viðbót að grafast
fyrir um málið en þá voru þeir tilbúnir
til þess að vísa því til saksóknarans. Þeir
höfðu þá komist að því að morðinginn
var raunar 32 ára gamall og hafði ekki
lokið námi í gagnfræðaskóla, þekkti
fqrnarlambið og bjó á fjórðu hæð í
húsinu sem hún bjó í. Lögreglan hafði
þegar yfirheyrt föður unga mannsins -
en þeir bæði bjuggu saman og áttu
sameiginlegt klámmyndasafn. Rann-
sóknarlögreglumennirnir höfðu misst
áhugann á yngri manninum eftir að þeim
var sagt að hann hefði verið á geðsjúkra-
húsi þegar morðið var framið. En þegar
lögreglan athugaði geðsjúkrahúsið,
vegna þess að lýsingin átti svo vel við
manninn, komst hún að því að öryggis-
gæslan var ekki meiri en svo að sjúkling-
arnir gátu komið og farið að vild. Þetta
varð til þess að þeir einbeittu sér að unga
manninum og smám saman urðu sannan-
irnar nægilegar til þess að unnt var að
dæma hann til ævilangrar fangelsisvistar
fyrir morðið. „Lýsingin frá FBI hélt mér
á sporinu," segir Foley, en hann hefur
starfað við morðdeildina hjá lögreglunni
í New York í tíu ár.
Nýtt vopn
í vopnabúr FBI
Lýsingin á mögulegum morðingja
sérkennarans var ekki einungis lykillinn
að ráðgátunni heldur sýndi hún New
York-lögreglunni fram á gildi nýjasta
vopnsins í vopnabúri FBI: lýsing á
afbrotamanninum byggð á sálrænum
eiginleikum hans. Auk þess sannfærði
hún Foley og starfsfélaga hans og skipaði
þeim þar með í vaxandi raðir lögreglu-
manna vítt og breitt um Bandaríkin sem
nú álíta að þegar finna þarf lausn á
ákveðnum tegundum sakamála þá geti
slíkar lýsingar verið til mikillar hjálpar.
„Þeir gáfu okkur svo nákvæma lýsingu á
honum að ég spurði þá hvers vegna þeir
hefðu ekki gefið okkur símanúmerið
hans líka,“ segir Joseph D’Amico lið-
þjálfi, sem er yfirmaður morðdeildar
lögreglunnar í New York.
FBI gerir slíkar lýsingar einungis á
þröngu sviði sakamála - aðallega þegar
um endurteknar nauðganir er að ræða,
glæpi gagnvart börnum eða svokallaða
„tilefnislausa" glæpi, þar sem eðli glæps-
ins bendir til þess að morðinginn eigi við
alvarlega sálræna erfiðleika að stríða.
Ein af ástæðum þess að slík mál eru
tekin til meðferðar er sú að afbrigðilegir
glæpir falla betur að þeirri tækni sem
notuð er en aðrir, svo sem eins og ýmsir
auðgunarglæpir. „Því undarlegri sem
aðstæðurnar á morðstaðnum eru,“ segir
John Douglas, sem samdi lýsinguna á
morðingjanum í Bronx, „því auðveldara
er að dæma um það hvers konar mann-
gerð framdi morðið."
Önnur ástæða er sú að undarlegum
eða afbrigðilegum glæpum hefur fjölgað
mjög mikið á undanförnum árum. Fyrir
tuttugu árum var þumalfingursreglan sú
að í meira en 80 prósentum allra morð-
mála hafði morðinginn einhvers konar
samband við fórnarlambið fyrir verknað-
inn. Tilefnið var ofboðsleg reiði eða
hefndarþorsti, og snögg rannsókn á
umhverfi fórnarlambsins leiddi venju-
lega af sér skrá yfir líklega morðingja.
Upp á síðkastið hefur 80 prósent
hlutfallið snarfallið. Af 22.516 morðum
í Bandaríkjunum árið 1981 voru um 45
prósent annað hvort þannig að morðing-
inn og fórnarlambið höfðu aldrei séð
hvort annað fyrr eða þá að morðinginn
var skráður sem „óþekktur" í mörgum
tilfellum er slíkt morð afleiðing ráns eða
einhvers annars óhæfuverks og tilefni
þess er þá flótti. Þeir sem myrða ókunn-
ugt fólk virðast í sívaxandi mæli reknir
áfram af alvarlegum sálrænum erfið-
leikum. FBI telur að nú megi flokka um
25 prósent allra morða í þennan hóp.
Fórnarlömb tilefnislausra morða eru í
yfirgnæfandi meirihluta konur eða börn
og morðingjarnir nær alltaf karlmenn.
Morðinginn og fórnarlömb hans eru
venjulega af sama kynstofni - svartir
myrða svarta og hvítir myrða hvíta. Og
fórnarlömb sama morðingjans eru oft
fleiri en eitt og fleiri en tvö. Yfirvöld
telja að Wayne Williams hafi myrt 27
börn og unga menn í Atlanta. Gerald
Eugene Stano játaði á sig morð á 34
konum í Flórída. John Wayne Gracy
myrti 33 drengi í Chicago. Zodiac-morð-
inginn, sem enn gengur laus, er álitinn
ábyrgur fyrir 40 morðum í San Fran-
cisco. Coral Eugene Watts viðurkenndi
aðeins morð á 13 konum í Texas, en
lögreglumenn í öðrum fylkjum Banda-
ríkjanna eru sannfærðir um að hann hafi
myrt 60 aðrar konur.
Þessi mál eru venjulega álitin óleysan-
leg,“ segir Roger Depue yfirmaður At-
ferlisrannsóknarstöðvar FBI, en örfáir
starfsmenn hennar hafa einungis tíma til
að aðstoða lögreglu tiltekinna borga við
um það bil 300-400 mál á ári.
Brjálaða
sprengjumanninum var
frábærlega lýst
Sú aðferð að nota sálarfræði til að hafa
hendur í hári glæpamanna er þó engin
splunkuný uppgötvun. Bókmenntalegs
uppruna hennar má leita allt aftur til
ársins 1841 og útgáfu „Morðingjans í
Rue Morgue" eftir Edgar Allan Poe.
Rannsóknarlögreglumaðurinn hans, C.
Auguste Dupin, hafði hæfileika til að
fylgjast með hugsanaferli félaga síns á
meðan þeir röltu um götur Parísar í
fimmtán mínútur án þess að segja orð.
„Rökfræðingur getur,“ sagði Sherlock
Holmes um það bil fimmtíu árum síðar,
„ályktað af einum vatnsdropa hvort
hann er úr Atlantshafinu eða Nigarafoss-
unum.“
Wayne Williams
myrti a.m.k. 27
börn og unga
menn í Atlanta.
LysingFBI varðtil
þess að brjóta
niður vörn hans.