Tíminn - 18.09.1983, Blaðsíða 10

■ Leikfélag Reykjavíkur: HART í
BAK eftir Jökul Jakoksson. Leikstjóri:
Hallmar Sigurðsson. Tónlist: Eggert
l’orleifsson. Leikmynd og Ininingar:
Steinþór Sigurðsson.
Það er í senn húmannlegt og djarft að
velja Hart í bak til sýninga þegar heiðra
skal minningu Jökuls Jakobssonar á
fimmtugastaafmælisdegi hans. Búmann-
legt að því leyti að því má treysta að forn
frægð leikritsins endist því til að stefna
fólki unnvörpum í leikhúsið, - djarft að
hinu leytinu: sýningin fyrir rúmum tveim
áratugum er rnörgum í fcrsku minni og
þótti takast mcð þcim ágætum að saman-
burðurinn verður örðugur. Raunar eru
ýmis rök fyrir því að tefla einmitt þessu
leikriti fram: Hér náöi Jökull sér í fyrsta
sinn niðri scm leikskáld og aldrei auðn-
aðist honum síðar neitt svipuð alþýöu-
hylli á þeim vettvangi. Hart í bak var
líka fyrsta íslenska leikritið um háa
herrans tið sem cinhvern hljómgrunn
fékk og upphaf á nýju blómaskeiði í
lcikritun hjá okkur. Hitt cr svo önnur
saga hvcrnig blómin endast, hvert og
citt.
Vinsældir Hart í bak eru vcl skiljanleg-
ar. Leikritið cr haglega samið, einfalt og
aðgengilegt, haglega ofið úr tilfinninga-
scmi og skopi, Ijósar manngerðir, lifandi
Áhrifaríkasta ökutæki
sem Gyffi KSigurðsson ökukennarí
hefursnert á erAP-2000bílasíminn!
Loksins eru bílasímarnir
langþráðu komnir í notkun
Gylfi K. Sigurðsson ökukennari fékk af-
greiddan fyrsta AP-bílasímann hjá Heimilis-
tækjum um daginn og er aldeilis ánægður
með gripinn.
Af hverju bílasíma?
Jú, Gylfi eyðir mestöllum vinnutíma sínum
í bílnum og hefur hingað til orðið að notast
við símsvara til þess að nýir nemendur og
aðrir gætu haft samband við hann. En það
er alls ekki nóg, því oft þarf að taka
ákvarðanir og leysa málin á stund-
inni og fólk er þar að auki tregt til að tala
skilaboð inn á símsvara.
Alltaf í sambandi með AP
Nú er málið leyst. Gylfi hefur síma 002-2002
í Peugeout-turbonum sínum og nýir nem-
endur og aðrir sem þurfa að hafa samband
við hann geta nú náð í hann hvar og
hvenær sem er.
Hverjir þurfa bílasíma?
Ökukennarar eru aðeins eitt dæmi um
menn, sem þurfa bílasíma atvinnu sinnar
vegna. Hvað um stjórnmálamenn, banka-
stjóra, lögreglumenn, lækna, starfsmenn
opinberra stofnana, forstöðumenn fyrir-
tækja, sölumenn, verktaka og atvinnubif-
reiðastjóra?
Hvað um þig?
AP-bílasíminn er til sýnis
og afgreiðslu í Sætúni 8
Komið og kynnist AP-2000 af eigin raun
eða hringið og fáið allar upplýsingar [ síma
27500.
Heimilistæki hf
SÆTÚNI 8-S: 27500
Gunnar Stefánsson
skrifar um leikhús
legasta fólk. Kristján Magnús var að
sönnu nokkuð tvístígandi framan af,
þegar óart Láka er mest, en nær því betri
tökum er á líður og Árdís hefur vakið
upp mannsparta Láka. Edda Heiðrún
fer einkar blátt áfram með hlutverk
Árdísar sem þó er engan veginn auðvelt.
Einlægni Árdísar og raunsæi sýnir hún
vel og stóð fyllilega fyrir sínu í hinu
þekkta og nærfærnislega atriði með
Jónatan þar sem hvort um sig talar um
það sem viðkvæmast er í lífi þeirra, hann
um skipið sem hann sigldi í strand, hún
um móður sína látna. Reyndar nær
atriðið ekki þeim áhrifum sem það hafði
forðum, eða hefur í minningunni, en þar
er um að kenna aðferð leikstjórans og
þeim blæ sem hann hefur sett á sýning-
una og á að vera fráhverfur tilfinninga-
semi.
Um önnur hlutverk er tæpast ástæða
til að fara mörgum orðum. Fremst er þó
að telja Finnbjörn skransala sem Pétur
Einarsson fer með af miklu öryggi, besti
skapgerðarleikur sýningarinnar. Hann
leiðir vel í Ijós jafnt smáborgarahátt sem
sjálfsöryggi Finnbjörns, þessa manns
sem hefur hafist af sjálfum sér, öfugt við
Jónatan og Róru sem hrapað hafa niður
þjóðfélagsstigann. - Góðmennið Pétur
kennari er litlaus frá höfundarins hendi
og ekki öðlaðist hann lit í meðförum
Jóns Hjartarsonar. Porsteinn Gunnars-
son fór léttilega með skrípafígúruna Stíg
skósmið og trúboða. Tilvist hans í
leiknum er til marks um veilu þess: hér
er koniið út í farsa til að láta áhorfendur
hlæja með ódýrum brögðum.
Þess er skylt að geta að tónlist Eggerts
Þorleifssonar er nýtt framlag í sýning-
unni. Ekki skal ég dæma um hana út af
fyrir sig, en ég gat ekki heyrt að hún efldi
áhrif sýningarinnar að neinu.
Er Hart í bak lífvænlegt verk? Því
svara áhorfendur í Iðnó á næstu vikum
og mánuðum, og raunar er ég ekki í vafa
um hvert svarið verður. Þaðerlífvænlegt
í krafti upprunalegs þokka og einlægni,
óbrotinna tilfinninga og manngerða sem
það bregður upp. En leikritið er engan
veginn heilsteypt og að ýmsu leyti er
óljóst hvað höfundur ætlar sér, umfram
það að segja angurværa sögu. Jökull er
ekki hér byrjaður að lýsa undir hið slétta
borgaralega yfirborð sem hann iðkaði
svo mjög í seinni verkunt. Samfélags-
myndin er ekki útfærð, hér standa aðeins
nokkrar einangraðar manngerðir, and-
spænis draumórum sínum eða martröð.
Hin móralska niðurstaða sem Árdís er
látin bera fram, að horfast í augu við
lífið af bersýni, er sannast að segja
heldur flatneskjuleg. Raunar er hæpið
að taka Jökul sem siðapostula þótt Fríða
Á. Sigurðardóttir sýnist hafa nokkra
tilhneigingu til þess í riti sínu um leikrit
hans.
Hvað sem um þetta er skiptir hitt
mestu máli að Jökli tókst að semja
skemmtilegt leikrit með Hart í bak og
kom sér svo á flot sem leikritahöfundur.
Þessi sýning í Iðnó veitir ekki ferska
reynslu af verkinu, hún er fyrst og fremst
endurfundur við það, og eins og verða
vill við endurfundi finnst manni kannski
kunninginn hafa látið á sjá. En það er
alveg nógu mikið eftir til að una sér vel
í leikhúsinu enda var leiknum vinsam-
lega tckið á frumsýningu. I leikskrá
skrifar Sveinn Einarsson fróðlega grein
um Jökul og samskipti þeirra sem bregð-
ur Ijósi á manninn og skáldið. Hann
víkur þar í lokin að afköstum hans og
segir síðan: „Hann varð 45 ára. Ein-
hverjum hefðu ekki enst mörg líf til þess
arna, þó hann hefði orðið hundrað ára í
hvert sinn. En Jökull átti níu líf, og á
vitanlcga enn.“
Gunnar Stefánsson
samtöl. Hins vegar er Jökull engan
veginn mótað leikskáld hér, stíll hans og
lífssýn átti eftir að taka verulegum
þroska áður en hann náði þeim tóni scm
er persónulegt framlag hans til leikbók-
menntanna. í því efni er Sumarið 37
líklega tímamótaverk, - hvemig væri að
reyna við það á ný?
Hvað hefur Hallmar Sigurðsson leik-
stjóri og hinn nýi hópur sem stendur að
sýningu á Hart í bak fram að færa?
Sjáum við nýjan flöt á verkinu? Svona
spurningar eru óhjákvæmilegar þegar'
verið er að sýna klassísk verk (og við
höfum líklega rétt til að kalla Hart í bak
þegar klassískt, svo vinsælt hefur það
orðið hjá áhugaleikfélögum úti um land,
svo ekki sé fleira talið). Sannast að segja
verður ekki sagt að sýningin á miðviku-
dagskvöldið gegndi þeirri frumskyldu að
sýna fram á nýja túlkunarleið að verk-
inu. Sjálf umgerð sýningarinnar er raun-
ar í sama natúralíska stíl og áður, enda
leikmyndasmiður hinn sami, og mun
vera sá.eini þeirra sem að gömlu sýning-
unni stóðu sem hér er líka kvaddur á
vettvang. Annars virðist það helst keppi-
kefli Hallmars Sigurðssonar að draga úr
tilfinningasemi verksins sem er nokkur
og setti töluverðan svip á eldri sýning-
una, eftir því sem ég man hana. En hún
var gædd einhverju nákomnu andrúms-
lofti, intímíteti, sem ég saknaði í upp-
færslu Hallmars.
Þetta kemur fram hjá flestum leikend-
um núna. Jón Sigurbjörnsson fer að
sönnu vel og skilmerkilega með hlutverk
Jónatans skipstjóra, en hann leikur of
sterkt, lífsharmur kafteinsins náði ckki
neinum tökum á áhorfandanum, ekki
þeim sem hér ber vitni. Sama er að segja
um Áróru Soffíu Jakobsdóttur. Soffía
kom vel fyrir í hlutverkinu, var alveg
nógu þróttmikil, skömmótt og ósvífin,
en umkomuleysi hennar sem lýsir sér
átakanlegast í lokaatriði þegar Finn-
björn hcfur keypt hana lætur mann lítt
snortinn. Þegar svo er um þessar aðal-
persónur er hætt við að hin viðkvæmnis-
lega örlagasaga skipstjórafjölskyldunnar
verði heldur mjóslegin í heild sinni. Því
samansemi leiksins þarf auðvitað á því
að halda að lögð sé full rækt við
tilfinningasemi hans líka, annars lifnar
hvorugt til lífsins.
Hinir ungu elskendur, Láki og Árdís,
sem Kristján Franklín Magnús og Edda
Heiðrún Backman léku, eru hið gervi-