Tíminn - 01.10.1983, Qupperneq 7

LAUGARDAGUR 1. ORTÓBER 19R3
7
umsjón: B.St. og K.L.
■ Torsten Kroop var alveg kórrétt klæddur fyrir veislu
drottningar. Ætli það séu margir jafnaldrar hans, sem hafa
klæðst öðrum eins skrúða og það í fullri alvöru?
Sýningin túkst með afbrigð-
um vel og einhver skólafélaga
Torstens kom ineð þá uppá-
stungu, að einhverjum með-
limi konungsfjölskvldunnar
yrði boðið til að sjá hana.
Díana prinsessa varð fyrir val-
inu. Hún varð því miður aö
afþakka gott boð, en bauð
Torsten í staðinn til hinnar
frægu garðveislu drottningar í
sumar. Það boð þekktist Tor-
sten með þökkum.
Hann var svo mættur í
London viku áður en veislan
átti að fara fram, vel snyrtur og
með pressaðan viðeigandi fatn-
að í farangrinum.
Þegar hinn stóri dagur rann
upp, mætti Torsten við hlið
Buekinghamhallar ásamt um
2000 öðrum spenntum gestum
drottningar. Inni i garðinum
stóðu gestgjafarnir og tóku í
hendur gestanna, þeirra, sem
til þeirra náðu. Sú náð féll
nefnilega ekki þeim öllum í
skaut.
- Ég komst í 10 metra fjar-
lægð frá drottningu, segir
Torsten. - En þá koinu lífverð-
ir frá Scotland Yard í veg fyrir
tnig og ákváðu, að drottningin
hefði þegar tekið í nógu margar
hendur þann daginn. Þá fór ég
í biðröð, sem vildi heilsa upp á
Díönu prinsessu, en þar endur-
tók sig sama sagan. Ég átti
ekki langt ófarið, þegar Karl
prins kom og leiddi hana inn í
tjaldiö, það seni fjölskyldan og
æðstu gestir ætluðu að neyta
tesins síns.
Ekki fór Torsten í fleiri bið-
raöir. En þó að honum tækist
ekki að komast í nánari snert-
ingu en þetta, fullyrðir hann
samt sem áður að hann hafí átt
þarna góðan dag. Það varð
ekki einu sinni til að eyðileggja
ánægjuna fyrir honum, að
hann varð fyrir því óláni í
þessari fyrstu utanlandsferð
sinni, að vera rændur öllum
fjárntunum sínum;
umboðsmenn listamanna bæði
hér heima og erlendis og að
kynna íslenska tónlist og flytj-
endur sem víðast.
Hvernig ætlið þið að standa að
skipulagningu tónleikahalds?
Við söfnum upplýsingum um
fyrirhugaða tónleika í borginni
og færum þær inn á töflu sem við
hengjum upp hér á skrifstofunni,
í ístóni við Freyjugötu og hjá
FIH. Sú gróska sem verið hefur
í tónlistarlífinu í borginni undan-
farin ár hefur gert það að verkum
að tónlistarviðburðir hafa stang-
ast á, tvennir tónleikar sem vafa-
lítið mundu laða til sín sama
áheyrendahhópinn hafa verið
haldnir á sama tíma, til tjóns
fyrir bæði flytjendur og tónleika-
gesti. Þetta viljum við koma í
veg fyrir með því að gefa flyt-
jendum kost á því að geta gengið
á einum stað að töflu yfir tón-
leika sem á döfinni eru, þannig
að nauðsynleg samræming kom-
ist á. Síðan höfum við upplýsing-
ar um kostnað við tónleika á
hverjum stað o.s.frv.
Þið segið í fréttatilkynningu
sem þið hafið sent út að þið ætlið
að safna upplýsingum um kostn-
að við tónleika, aðsókn, tegund
þeirra og fjárhagsafkomu. Til
hvers safnið þið slíkum upplýs-
ingum?
Við gerum það meðal annars
mcð tilliti til þess að það á að
fara að hefja byggingu tónlistar-
húss í Reykjavík og þá er gott að
svona upplýsingar liggi fyrir. Það
hlýtur að auðvelda mönnum all-
an undirbúning og hönnun að
hafa tölur um þessa hluti og
greiða fyrir því að húsið verði
samræmi við raunverulegar þarf-
rr flytjenda og tónleikagesta.
Varla kemur þetta fyrirtæki til
með að mala gull?
Við búumst nú ekki frekar við
að verða ríkar á þessu. Við
verðum hér með opna skrifstofu
frá 2-5, en við erum báðar í
vinnu annars staðar. Við tökum
eitthvað fyrir að skipuleggja tón-
Jeika og þess háttar en vitum
ekki ennþá hvað það kemur til
með að kosta. Þetta verður allt
að koma í Ijós. En það hefur
verið svo mikið rætt um nauðsyn
þess að koma svona þjónustu á
fót svo að við ákváðum að láta
reyna á það hvernig það gengi.
- JGK
fráwm
erlent yfirlit
■ James Prior írlandsmálaráð-
herra í bresku stjórninni vefst
tunga um tönn þegar hann er
beðinn skýringar á því hvernig
það hafi getað átt sér stað að 38
fangar hafi getað brotist út úr
Maze-fangelsinu. Það var um
síðustu helgi að fangarnir sem
allir eru í IRA og sátu inni fyrir
morð og hermdarverk flúðu sam-
tímis úr fangelsinu. Einn fanga-
vörður var stunginn hnífi til
bana og annar var særður með
byssukúlu er hann var skotinn í
höfuðið. Fangarnir voru vel
vopnaðir þegar þeir brutust út
og virtist lítil fyrirstaða. Þeir
voru allir hafðir í haldi í sérstakri
álmu sem álitin var örugg fyrir
flóttatilraunum. í álmunni fund-
ust birgðir skotfæra eftir að fang-
arnir voru flúnir. Af þeim 38
föngum sem sluppu út eru 19 enn
ófundnir og þeirra ákaft leitað af
her og lögreglu.
Fangelsin í Norður-írlandi
virðast ekki þannig búin að þau
haldi hermdarverkamönnum
því flótti úr þeim hefur verið
■ Breskir hermenn handtaka ungan mann sem grunaður er um hermdarverk.
Norður-írland:
Fjöldaflóttinn getur orðið upp-
haf nýrrar hryðjuverkaöldu
tíður og er greinilegt að föngun-
um berst hjálp utanaðkomandi
aðila. Um fjöldaflóttann segja
yfirvöld að fráleitt sér að fanga-
verðir eða aðrir opinberir starfs-
menn hafi aðstoðað fangana við
flóttann. Það sem gerir norður-
írsku hermdarverkamönnunum
mögulegt að flýja úr ramm-
byggðum fangelsum er hve ófyr-
irleitnir þeir eru og svífast einskis
til að öðlast frelsi. Flestir þeirra
eru dæmdir í lífstíðarveru í
fangelsunt svo að það er Iitlu að
tapa þótt flótti mistakist. Þeir
láta sér fátt fyrir brjósti brenna
og líf gæslumannana er ekki
mikils virði í þeirra augum. Um
fjórðungur fanga í Norður-írl-
andi afplánar lífstíðar fangelsis-
dóma. Annars staðar í Bretlandi
eru aðeins 5 af hundraði fanga
dæmdir í lífstíðarfangelsi. í
Maze fangelsinu sitja 850 fangar
og af þeim hafa 250 hlotið lífstíð-
ardóma.
Maze fangelsið var reist um
miðjan síðasta áratug og vel til
þess vandað. Það er um 18 km
norður af Belfast og tók við
hlutverki Long-Kesh búðanna
þar sem dæmdir hermdarverka-
menn voru áður hafðir í haldi.
Þar voru öryggismál öll í
ólestri og flóttar tíðir, og skildu
flóttamenirnir iðulega blóðslóða
eftir sig. Það sem einkum vakti
fyrir yfirvöldum með byggingu
Maze-fangélsisins var að vista
dæmda hermdarverkamenn með
ótíndum afbrotamönnum. IRA
hefur ávallt lagt á það mikla
áherslu að herinn ætti í stríði við
Breta og því væru hermdarverk
þeirra stríðsaðgerðir. Þetta sjón-
armið er ekki viðurkennt, heldur
er farið með mál þeirra sem nást
og dæmdir eru eins og hverra
annarra morðingja og skemmd-
arverkamanna. IRA mennkrefj-
ast þess aftur á móti að farið sé
með fanga úr þeirra hópi sem
stríðsfanga, og farið að alþjóða-
lögum samkvæmt því. Þetta
sjónarmið harðneita Bretar að
viðurkenna og er bygging Maze-
fangelsisins liður í því að sýna
fram á að hermdarverkamenn
njóti engra annarra réttinda en
aðrir glæpamenn.
En hermdarverkamenri eru
hafðir í sérstakri álmu þar sem
öryggisgæsla er mun strangari en
í öðrum hlutum fangelsisins og
betur gætt af fangavörðum. En
ekki er betur um hnútana búið
en svo, að áður en fangelsið var
tekið í notkun voru harðjaxlar
úr breska hernum lokaðir þar
inni og var hlutverk þeirra að
brjótast út ef þeirgætu. Þaðgátu
þeir, en ekki hefur verið upplýst
hvernig.
Nokkru eftir að nýja fangelsið
var tekið í notkun tóku dæmdir
hermdarverkamenn upp á því að
ata klefaveggi saur og gerðu
fangavörðum lífið leitt á ýmsan
hátt. Meðal annars neituðu þeir
að klæðast fangafötum, en vöfðu
sig inn í teppi. Það var liður í
þeirri kröfu að ekki væri litið á
þá sem venjulega fanga heldur
stríðsfanga.
Mótmælin í Maze-fangelsinu
náðu hápunkti er nokkrir fang-
anna fóru í hungurverkfall sem
fór þaning að tíu þeirra sveltu sig
til bana. Þá var lagt mjög að
breskum yfirvöldum að láta und-
an og viðurkena handtekna
IRA-menn sem stríðsfanga. Þau
létu sig ekki en þetta uppátæki
vakti gífurlega athygli um allan
heim.
í hópi þeirra fanga sem kom-
ust undan um helgina eru hátt-
settir foringjar í hinum ólöglega
her. Margir þeirra hafa mörg
morð á samviskunni, méðal ann-
ars fjöldamorð sem þeir frömdu
með sprengjukastí á fjölmenni.
Aldrei áður hefur jafnmörgum
IRA-mönnum, tekist að flýja
samtímis úr prísund og úr Maze-
fangelsinu s.l. sunnudag, en
stundum hefur fámennari hóp-
um tekist að sleppa úr fangels-
um. 1981 tókst átta hermdar-
verkamönnum að komast út úr
Cumlin Road-fangelsinu í
Belfast. Vopnum var smyglað
inn til þeirra og tókst þeim að
afvopna og binda fangaverði og
komast undan á bílum sem biðu
við fangelsisvegginn. Sama ár
grófu þrír IRA-menn sig út úr
Brixton-fangelsinu í London.
Sá flótti sem hvað mesta athygli
vakti var er fjorir ÍRA-menn
sluppu út úr fangelsi í Dublin.
Félagar þeirra tóku þyrlu
traustataki, flugu henni inn í
fangelsisgarð, þar sem IRA-
mennirnir voru úti við, kipptu
þeim upp í og flugu á brott. 1980
átti að endurtaka svipaðan leik í
Hull, en mistókst.
Fjöldaflóttinn úr Maze-fang-
elsinu er meiriháttar sigur fyrir
IRA. Það hefur verið að dofna
yfir félagsskapnum og fólk er
orðið dauðþreytt á sífelldum
hermdarverkum og stríðsástandi
og þráir heitast að ósköpunum
linni. Innan IRA-hersins erbar-
áttuandinn mjög að þverra. Sí-
fellt fleiri IRA-menn gefa sig
fram og með því að ljóstra upp
um félaga sína eru þeim gefnar
upp sakir ef þeir hafa ekki alvar-
lega glæpi á samviskunni.
Margir meðal þeirra sem flúðu
úr Maze-fangelsinu um síðustu
helgi voru einmitt teknir og
dæmdir vegna lausmælgi fyrrver-
andi félaga sinna. Líf
uppljóstraranna eru nú i hættu
því IRA-samtökin eru þekkt að
öðru en því að taka svikara
vettlingatökum.
Ef einhverjum þeirra flótta-
manna, sem ekki hefur tekist að
handsama, tekst að forðast
handtöku má búast við að ólög-
legri herinn eflist á ný og herm-
darverk færist í aukana. Þeir
munu reyna allt sem þeir geta til
að ögra breska hernum og fá
hann til að sýna meiri hörku en
verið hefur um hríð. En spum-
ingin er hvort þeir fá almenning-
sálitið með sér.

Oddur Olafsson lc
skrifar Wmf/l