Tíminn - 28.06.1986, Blaðsíða 15

Laugardagur 28. júní 1986
llllllllllll MINNING llllllil
Tíminn 15
Skúli Guðjónsson
Ljótunnarstöðum
Fæddur 30. janúar 1903
dáinn 21. júní 1986.
Er Hel í fangi minn hollvin ber
þá sakna ég einhvers afsjálfum mér. “
Vinur minn, Skúli Guðjónsson, fyrr-
um bóndi á Ljótunnarstöðum í
Hrútafirði, hvarf af vettvangi þessa
lífs laugardaginn 21. þ.m. Hann
dvaldi á vistheimili sjúkrahússins á
Hvammstanga síðustu árin og var að
ræða við einn vistmanna þar, er
kallið kom, hann hneig útaf og var
strax örendur. Að deyja þannig mitt
í dagsins önn er dýrleg gjöf þreyttum
manni eftir langan og strangan
vinnudag. Og vinnudagur Skúla var
orðin ærið langur, bæði við líkamleg
og andleg störf. Það síðasta sem frá
honum kom í rituðu máli voru
minningar hans um fólkið í sveitinni
hans, en fyrsti hluti þeirra birtist í
Strandapóstinum, ársriti Átthaga-
félags Strandamanna, á síðasta ári.
Margt af því sem þar kemur fram er
öðrum gleymt og því með öllu
ómetanlegt að það skuli hafa verið
skráð.
Skúli missti sjón árið 1946, þá 43
ár gamall. Hann var þá þegar þekkt-
ur fyrir skrif sín í blöð og tímarit,
sem vakið höfðu verðskuldaða at-
hygli. En sjónleysið varð honum um
hríð fjötur um fót í þeim efnum. En
þrátt fyrir það kom honum aldrei til
hugar að gefast upp. Hann hélt
búskapnum áfram og byggði meira
að segja fjós og hlöðu með aðstoð
sonar, þótt blindur væri. Og hann
lærði að skrifa á ritvél, og eftir að
hann hafði leyst þá þraut hóf hann
ritstörf á ný.
En Skúli átti hauk í horni þar sem
frændi hans, Pétur Sumarliðason
kennari var. Hann var mikill dreng-
skaparmaður og hann og kona hans,
Guðrún Gísladóttir, studdu Skúla
með ráðum og dáð og hjá þeim
hjónum dvaldi hann löngum, þegar
hann kom til Reykjavíkur. Péturbjó
bækur Skúla undir prentun, vann að
sjöttu og síðustu bók hans er hann
féll frá 65 ára að aldri. Hann flutti í
útvarp hin bráðsnjöllu erindi Skúla
um Daginn og veginn og gerði það á
þann hátt, að unun var á að hlýða.
Hann vann Skúla allt til þurftar sem
hann mátti og varð því skarð fyrir
skildi við fráfall hans. Eftir það hófst
samvinna okkar Skúla og segja má
að hún hafi staðið þar til yfir lauk.
Jón Bjarnason blaðamaður og rit-
stjóri við Þjóðviljann var mikill
kunningi Skúla og um skeið birtust
bréf Skúla til Jóns í blaðinu. Þann
24. des. 1953 birtist grein eftir Jón í
Þjóðviljanum og var yfirskrift
hennar: Það eru slíkir menn Þar
segir hann meðal annars:
„Jólin eru hátíð friðar, og hér
norður á íslandi þó fyrst og fremst
ljósa. Fagnaðarhátíð þess að nú fer
vaxandi birta í hönd, að í ekki allt of
miklum fjarska hillir uppi að liðnum
vetri nóttlausa voraldar veröld. Ein-
mitt á þessari hátíð ljósanna ætla ég
að ræða við ykkur um manninn sem
dvelur í myrkrinu - og þó í ljósi er
lýsir í gegnum allt myrkur."
Eftir að hafa heimsótt Skúla á
Ljótunnarstöðum lýkur Jón grein-
inni með þessum orðum.
„Á leiðinni suður yfir snæþakta
heiðina er næði til að hugsa um þrek
mannsins sem við höfum kvatt.
Manni sem ekkert myrkur, engin
eingangrun fær yfirbugað. Blinda
bóndann á ströndinni, sem aldrei
gefst upp en hcldur æðrulaus vöku
sinni meðan „sjáandi" menn sofna
eða örvínlast og skríða í stundar-
skjól. Heldur vöku sinni og trú á
manninn, þrátt fyrir allt, trúr á sigur
hins rétta málstaðar, sigur lífsins.
Það eru slíkir menn sem sannfæra
okkur hina um að ekkert fái bugað
né villt alþýðu þessa lands, að hve
illa sem horfir á stundum muni
hennar verða sigurinn að lokum - og
það fyrr en varir.“
„Pungt er tapið það er vissa -
þó vil ég kjósa vorri móður:
að œtíð megi hún minning kyssa
manna er voru svona góðir -
að œlíð eigi hún menn að missa
meiri og belri en aðrar þjóðir. “
Þökk íyrir samfylgdina,
Torfí Jónsson.
IIIIIIIIIIIIBIIIII LESENDUR SKRIFA
Afvopnum Island
Kjarnorkulaus Norðurlönd eru í
dag orð þeirra manna sem djarfast
tala um frið og afvopnun. Meðal
okkar sem höfum lifað þá tíð að
hundrað milljónir manna hafa glatað
lífi í styrjöldum, þarsem kjarnavopn
urðu aðeins milli eitt og tvö hundruð
þúsundum manna að bana, en sýndu
það mikla yfirburði í manndráps-
tækni, að önnur vopn hverfa að
mestu í skugga þeirra.
En ef talað er í alvöru um tak-
markaðan vígbúnað, í takmörkuð-
um heimshlutum, væri rétt að taka
brot úr sögu íslands og íslendinga til
meðferðar.
Þegar íslendingar fengu heima-
stjórn árið 1904, lýstu þeir yfir
ævarandi vopnleysi, og hlutleysi í
öllum hernaðarátökum. Og þegar
ísland varð frjálst og fullvalda ríki
árið 1918, var sú yfirlýsing endurnýj-
uð og staðfest, án þess að mótmæli
eða athugasemdir kæmu frá öðrum
þjóðum.
En 10. maí 1940 gerði breskur
floti innrás á ísland og hertók höfuð-
borgina í fyrsta áfanga, og síðan
ísland allt á sama degi og næstu
dögum. Og rúmu ári síðar gerði
ríkisstjórn Islands svokallaðan her-
verndarsamning við Bandaríki
Norður-Ameríku.
Þó skrifað stæði að herverndar-
samningurinn væri gerður fyrir bæn-
arstað Islendinga ber hann þess
glögg merki að þar var aðeins orðið
við kröfu stórveldanna sem hertóku
landið, til að hafa sterkari vígstöðu,
án þess að hirða um líf og hagsmuni
íslendinga, sem hersetan skóp stórar
hættur og mörg vandræði.
Þó að Bandaríkjamenn hafi aug-
sýnilega ráðið öllu efni og orðavali
samningsins, voru þeir fljótir að
svíkja flest eða öll loforð sem þar
voru gefin íslendingum. Og í staðinn
fyrir að hverfa af landi brott með
herinn og allan vígbúnað, strax að
stríði loknu, eins og þeir höfðu
skuldbundið sig til, gerðu þeir þá
kröfu að fá höfuðborgina og fleiri
staði fyrir herstöðvar næstu 99 ár, til
að byrja með!
Flestir íslendingar voru andstæðir
þessari kröfu Bandaríkjamanna, en
þá tókst þeim að fá bæði þing og
ríkisstjórn árið 1946, til að sam-
þykkja áframhaldandi hersetu í
landinu.
Og svo gerðist sá atburður árið '
1949, að stofnað var hernaðarbanda-
lag, undir forystu Bandaríkja-
manna, og með þátttöku hinna hlut-
lausu íslendinga sem var sagt að
yrðu tryggðir gegn því að hafa her á
landi sínu á friðartímum.
En tveimur árum síðar gerði
meirihluti íslenskra þingmanna nýj-
, an herverndarsamning við Banda-
I ríki Norður-Ameríku.
Þá var sagt að íslendingar réðu
einir, bæði hvað herliðið yrði fjöl-
mennt og hvaða vopnum það væri
búið, og svo gætu þeir verið lausir
við allt liðið með 18 mánaða fyrir-
vara, hvenær sem þeir vildu heldur
hafa landið varnarlaust.
En nú í dag 35 árum síðar sést
ekkert fararsnið á þeim her sem
fjarlægt stórveldi hefur á íslandi, og
gengur þar undir nafninu varnarlið,
þó að íslenskum valdhöfum sé full-
kunnugt að hlutverk hans er ekki að
verja íslendinga og að herstöðvarnar
setja þjóðina í útrýmingarhættu. Og
þó er verið að fjölga hermönnum og
bæta nýjum herstöðvum við þær sem
fyrir voru, og gerðar mikið stærri og
öflugri en þær voru áður, án þess að
hirt sé um vitund og vilja íslendinga.
Hlutleysisyfirlýsing íslendinga var
ævarandi heit, gefið öllum heimsins
þjóðum, sem hvorki Alþingi né
ríkisstjórn höfðu vald til að rifta. Og
þess vegna eru ógildar allar sam-
þykktir þings og stjórnar um hernað-
arsamvinnu og vígbúnað á íslandi,
sem er og verður hlutlaust áfram,
þrátt fyrir glæpsamlegan yfirgang
stórvelda, og afglöp íslenskra at-
kvæðamanna, sem virða hvorki al-
þjóðalög né siðareglur.
Hlutleysisyfirlýsingin var helgi-
dómur fslendinga, sem þeim bar að
gæta eins og sjáaldur augna sinna en
öllum öðrum þjóðum að virða og
treysta. Og ef hún á að tiggja dauð
og ómerk fyrir stríðsglæpum stór-
velda, sem hvorki virða alþjóðalög
né annarra rétt, eru allar friðartil-
raunir í nútíð og framtíð lagðar í
sömu gröf, og það má aldrei verða
hlutskipti heimsins.
Þessvegna ber að lýsa ógild öll
tengsl íslendinga við hernað annarra
þjóða og að fjarlægja án tafar allan
her og vígbúnað af landinu, hvað
sem líður öllum samningum íslend-
inga við Bandaríkjamenn, sem hafa
beitt afli og fölskum fortölum sér til
framdráttar og margsvikið alla gerða
samninga, til viðbótar öðrum yfir-
troðslum á íslendingum, sem voru
ginntir og kúgaðir til þess að vinna
óhæfuverk, sem geta orðið þeim
sjálfum og öllum heiminum stór-
hættuleg, ef þeir sem vinna að friði
og afvopnun láta ógert að taka fast í
taumana.
ísland er hlutlaust enn og verður
það áfram. Og þangað má ekki
koma og þar má ekki vera her né
vígbúnaður, eina örskotsstund um
alla framtíð.
Jón Þorleifsson.
Útboð
Byggingarnefnd flugstöðvar á Keflavíkurflugvelli
óskar eftirtilboðum í lokað sjónvarpskerfi fyrir nýju
flugstöðina í Keflavík og nefnist verkið
Flugstöð á Keflavíkurflugvelli
Lokað sjónvarpskerfi
FK17
Verkið nær til:
a) Lokaðs sjónvarpskerfis
b) Hönnunar og smíði, uppsetningar, prófunarog
viðhalds í flugstöðvarbyggingunni í samræmi við
útboðsgögn.
Verkinu skal lokiö eigi síðar en 15. mars 1987.
Útboðsgögn verða afhent hjá Rafhönnun hf.,
Ármúla 42, Reykjavík, gegn 10.000.- króna skila-
tryggingu frá og með miðvikudeginum 2. júlí 1986.
Tilboðum skal skila til:
Varnarmálaskrifstofu Utanríkisráðuneytisins
Skúlagötu 63
105 Reykjavík
eigi síðar en 22. ágúst 1986, kl. 16.00
Reykjavík 24. júní 1986
Byggingarnefnd flugstsöðvar
ár Keflavíkurflugvelli
Útboð
Stjórn Landshafnar Þorlákshöfn, f.h. Landshafnar
Þorlákshöfn óskar eftir tilboðum í dælingu á
tuttugu og fimm þúsund rúmmetrum af sandi úr
innsiglingu hafnarinnar í Þorlákshöfn, átímabilinu
ágúst-september n.k.
Útboðsgögn eru afhent í skrifstofu Hafnarmála-
stofnunar ríkisins Seljavegi 32 Reykjavík.
Tilboðum skal skila til skrifstofu Hafnarmálastofn-
unar fyrir klukkan 15.00 miðvikudaginn 16. júlí
1986.
Tilboðin verða opnuð klukkan 15.00 föstudaginn
11. júlí 1986 í húsakynnum Hafnarmálastofnunar
Seljavegi 32 Reykjavík.
Útboð
Verzlunarmannafélag Reykjavíkur óskar eftir til-
boðum í frágang lóðar V.R.-hússins að Hvassaleiti
56-58.
Um er að ræða malbikun bílastæða, hellulagningu
stétta, frágang gróðursvæða og uppsetningu Ijósa-
búnaðar.
Útboðsgögn verða afhent hjá Hönnun hf., Síðu-
múla 1 ,gegn 5.000,- kr. skilatryggingu frá og með
þriðjudeginum 1. júlí.
Tilboð verða opnuð á skrifstofu V.R., Húsi verslun-
arinnar, þriðjudaginn 8. júlí nk.
V.R.
Lausar stöður hjá
Reykjavíkurborg
Reykjavíkurborg vill ráða starfsfólk til eftirtalinna
starfa. Starfskjör samkvæmt kjarasamningum:
Starf safnvarðar við Árbæjarsafn er laust til
umsóknar.
Starfið verður veitt frá 1. sept. 1986. Umsækjandi
skal hafa menntun á sviði þjóðháttarfræði, forn-
leifafræði eða áþekka menntun. Starfsreynsla er
æskileg. Upplýsingar um starfið veitir borgarminja-
vörður í síma 84412.
Umsóknum verður að skila til starfsmannahalds
Reykjavíkurborgar, Pósthússtræti 9, 6. hæð á
sérstökum umsóknareyðublöðum sem þar fást
fyrir kl. 16.00 fimmtudaginn 30. júlí.