Tíminn - 08.08.1986, Blaðsíða 16

Þormóður Einarsson
lýsti leik Þróttar og KA í 2. deildar-
keppninni í knattspyrnu í gær-
kvöldi norður í gegnum síma. Þrátt
fyrir snjalla lýsingu Þormóðs tapaði
KA leiknum óvænt með fimm
mörkum gegn engu.
Sjá nánar á íþróttasíðu Tímans
í dag.
Akureyri 24838
Aðgerðahópur þjóða við N-Atlantshaf gegn kjarnorkuúrgangslosun í undirbúningi
Kjamorkumengun vofir
yfir Norður-Atlantshafi
Stærsta endurvinnslustöð á plútoníum í heimi fyrirhuguð
sést það hafsvæði sem í hættu væri yröi kjarnorkuslys í Skotlandi, og örin
bendir á svæðið þar sem kjarnorkuverið í Dounreay er og Pentlandflóa.
á Skotlandi
Frá David Keys, fréttaritara Tímans í London:
Hópar kjarnorkuandstæðinga
munu hittast á íslandi í næsta mán-
uði. Er hér um lið í aðgerðum að
ræða sem miða að því að þjóðir við
Norður Atlantshaf myndi með sér
bandalag gegn losun Bretlands á
geislavirkum úrgangsefnum úti fyrir
norðurströnd Skotlands.
Tíminn hefur heimildir fyrir því
að kjarnorkuandstæðingar frá Nor-
egi, Orkneyjum og Hjaltlandseyjum
hafi ákveðið að hittast í Reykjavík
um miðjan septembermánuð og að
íslenskir umhverfisverndarmenn
vonist til að geta sett á fót íslenskan
aðgerðahóp fyrir 19. september.
Þegar hafa verið stofnaðir hópar
sem berjast gegn losun breskra yfir-
valda á kjarnorkuúrgangi í sjó frá
kjarnorkuverinu og endurvinnslu-
stöðinni í Dounreay í Norður Skot-
landi. Hópar hafa verið myndaðir í
Noregi, Orkneyjum, Hjaltlandseyj-
um sem og í Skotlandi sjálfu.
Þá er stefnt að stofnun aðgerða-
hóps í Færeyjum um miðjan þennan
mánuð. Athuganir Tímans í Bret-
landi hafa leitt í ljós hverjir eru
hugsanlega helstu hættuþættir sem
eru samfara kjarnorkuverinu í
Dounreay.
f fyrsta lagi er geislavirku úrgangs-
efni í fljótandi formi sleppt út í
Pentlandflóa, en hann skilur
Orkneyjar frá Skotlandi. í öðru lagi
draga veiðarfæri báta og skipa í sig
geislavirk efni og opinber skýrsla um
geislavirkni í strandsjó með Bret-
landsströndum segir að af þessu
leiði að sjómenn verði fyrir geisla-
virkni, „aðallega frá Beta-ögnum
sem hefur fyrst og fremst áhrif á
hendur og upphandleggi“. í þriðja
lagi er alltaf fyrir hendi hættan á
meiri háttar kjarnorkuslysi við
Dounreay-kjarnorkuverið,sem líkst
gæti stórslysinu í Chernobyl. Slíkt
gæti eytt lífi í stórum hluta Norður-
Atlantshafs, og hefur það ýtt undir
starfsemi þeirra hópa sem beina
spjótum sínum að Dounreay-kjarn-
orkuverinu.
Árið 1984, en síðustu tölur sem
liggja fyrir eru frá því ári, urðu 194
kjarnorkuslys við Donreay-kjarn-
orkuverið og voru átta þeirra opin-
berlega skilgreind sem „alvarleg“
eða „meiriháttar". Og á átta ára
tímabilinu frá 1977 til 1984, áttu
1262 slys sér stað, sem opinberlega
voru kölluð „atvik“ og var 41
þeirra skilgreint sem „alvarlegt“ eða
„meiriháttar11. Síðastliðið haust op-
, inberuðu verkamenn við kjarn-
orkuverið að 25 kíló af plútóníum
hefðu týnst í „kerfinu" í kjarn-
orkuverinu, og af því hefði leitt að
upp hafi safnast kljúfanlegt efni, í
því magni að nálgaðist hættumörk.
í fjórða lagi er stöðug hætta á að
meiriháttar kjarnorkuslys eigi sér,
stað á hafi úti. Tíminn hefur fregnað
að mjög geislavirkt fljótandi plútón-
íumnítrat sé flutt með 2400 tonna
skipum frá höfninni í Scrabster ná-
lægt Dounraey til kjarnorkuversins
og endurvinnslustöðvarinnar í
Sellafield í Norðvestur-Englandi. Á
milli þessara staða liggur hættuleg
siglingaleið, sérstaklega svæði sem
kallað er Minches, en þar hafa 18
skip lent í vandræðum á undanförn-
um fjórum árum og þurft á hjálp
strandgæslunnar að halda.
Á döfinni eru ráðagerðir um að
stækka endurvinnslustöðina við Do-
unraey frá núverandi endurvinnslu-
getu sem er 5 tonn af plútóníum á
ári upp í 80 tonna framleiðslugetu af
plútóníum á ári á næsta áratug. Þar
með yrði Dounraey stærsta endur-
vinnslustöð á plútóníum í heimin-
um.
Mótmælendur staðhæfa að magn
geislavirks úrgangs sem sleppt er í
Atlantshafið, og hættan á meirihátt-
ar kjarnorkuslysi, muni aukast í
réttu hlutfalli við framleiðslu-
aukningu, það er 16-falt. Það er
einnig fullvíst að hafstraumar eru
nægilega sterkir til að bera geisla-
virka mengun um allt Norður-
Atlantshaf og danskar rannsóknir
hafa sýnt að geislavirk mengun frá
Sellafield í Englandi hefur borist
alla leið til Grænlands.
phh