Tíminn - 23.09.1986, Qupperneq 12

12 Tíminn
LEIKLIST
Þriðjudagur 23. september 1986
BAK VID GAMLA TEPPID
Leikfélag Reykjavíkur: UPP MEÐ TEPPIÐ
SÓI.MUNDUR! Ilöfundiir: Guörún Ásmunds-
dóttir. J.L. Heiherg, Hulher Drachmann, Karl
Ágúst Úlfsson o.fl. Leikmynd og búningar:
Cuörún Erla (>eirsdóttir (Gerla). Tónlistar-
stjórn: Jóhann G. Jóhannsson. Leikstjóri: GuA-
rún Ásmundsdóttir. - Erumsýnt 19. septcmbcr.
Þetta er mikið minningarár um
Reykjavík og hafa veriö í gangi
linnulausar upprifjanir á sögu
Reykjavíkur eins og flestir liafa
vafalaust tekið eftir. Það mátti svo
sem nærri gcta að Lcikfélag Reykja-
víkur léti ekki sinn hlut cftir liggja,
enda 90 ára II. janúar. Guðrún
Ásmundsdóttir hefur sett saman
leikverk um fyrstu ár L.R., fléttað
atriðum úr þeim dönsku kómidíum
sem starfsemin hófst með á sinni tíð,
eftir Heiberg og Drachmann.
Letta var nokkuð misjöfn sýning,
en fyrsta aöfinnsla hlýtur að vcra sú
að hún var of löng. Hefði verið
ástæða til að fclla niður eitthvað af
þremur leikatriðunum, þau voru of
löng og varla nógu fyndin.
Spurningin sem vaknar viðsýning-
una er cinkum þessi: Hvers vegna er
vcriö að setja þessa gömlu frumherja
L.R. upp á svið? Þuð sló mig óþægi-
lega stundum að verið væri að gera
grín að þessu fólki. I’ykist ég þó vita
að sú hafi ekki veriö ætlunin enda
illa samboðiö leikfélagsmönnum
nútímans. En flestir lcikararnir voru
gerðir hlægilegir, raunar allir nema
frú Stefanía Guðmundsdóttir, sem í
vitund okkar er eins konar huldu-
kona íslenskrar leiklistar, slíkt
frægöarorð hefur af henni farið.
Stefaníu var sýnd virðing í sýning-
unni og Ragnheiður Elfa Arnardótt-
ir fór með hlutverk hennar al' reisn.
Annars eru leikendur fleiri en svo
að hér verði taldir. flestir fóru meö
mörg hlutvcrk og skiluðu þeim eins
og til stóð. Hér er cinkum ástæöa til
aö spyrja höfund og leikstjóra unt
skilninginn aö baki verkinu. Heföi
ekki verið nær að færa þetta í form
sögusýningar? Vissulega hefði mað-
ur þakkað l'yrir skemmtilega dagskrá
um fyrstu ár Leikfélagsins, og í
upphafi virtist sem að slíkri dagskrá
stefndi. En svo komu hin löngu
leikatriði sem drógu sýninguna á
langinn. Og svo er annaö: til að skila
rétt þeim andblæ sem fylgja skal
þessum gömlu kómidíum þarl' aö
fara um þær mjúkum höndum, al'
smekkvísi oghöfstillingu. Þaðfannst
mér skorta hér, ekki síst á það viö
unt Einu sinni var, þaö var al'kára-
„Nægilega mikil rómantík úr gömlu Iðnó loðir við sýninguna til að gamlir Iðnógestir geti haft af henni gaman.“
lega gert. Ég trúi ekki öðru en betur
hefði mátt taka á þessu, hefði til að
mynda treyst manni eins og Sveini
Einarssyni, sem hefur lciklistarsög-
una í blóðinu, til að gera það af
smckkvísi.
Annars er bindiefni sýningarinnar
og það scm gerir hana þrátt fyrir allt
skemmtilega mcð köflum fólgið í
þeim hjúunum Sólmundi sviðsmanni
og Guðrúnu frá Súlunesi sem er
gripin í hlutverk hvíslara af því aö
luin kcmur varla upp hljóði! Guð-
mundur Ólafsson er spaugvís leikari
og var lúnkinn í hlutverki Sólmundar
þótt hann yfirkeyrði stundum. En
túlkun Bríetar Héðinsdóttur á Guð-
rúnu var metfé, Bríet bjó ti! svo
ljóslifandi íslenska alþýðukonu að
fágætt var; ég veit ekki hvort margir
hefðu leikið slíkt eftir. Að minnsta
kosti finnst ntanni einatt að einhver
strengur sé slitinn þegar leikhúsin
ætlað að færa okkur alþýðumenn-
ingu horfinnar aldar upp á svið. En
Bríet gerði þetta vel.
Mér er ómögulegt að tclja upp allt
það liö í Iðnó sem hér kom við sögu
eða gcfa hverjum og einum einkunn.
Sumir sungu betur cn við mátti
búast, aðrir miður eins og gengur.
En af einstökum atriöum ncfni ég
skósmiðssveininn í Drengurinn
minn þar sem Soffía Jakobsdóttir
fór með hlutverk Gunnþórunnar
Halldórsdóttir, það var fagmannlega
af hendi leyst. Fröken Gunnþórunn
var cinn helsti stólpi Leikfélagsins
um langt skeið. En vandasamt er að
leika nafnkunna einstaklinga svo að
vel fari. Furðu lítið varð hér t.d. úr
skáldunum Indriða Einarssyni og
Einari Hjörleifssyni. Eitthvað er
verið aö hreyta í Einar fyrir anda-
kukl cn úr því varð ekkert. Hvernig
væri að setja upp menningarsögu-
lega leiksýningu um andatrúarfarg-
anið sem svo mikið kvað að í
Reykjavík á fyrstu áratugum aldar-
innar? Til er neyðarleg revía um þau
mál. Allt í grænum sjó, sem Andrés
Björnsson og fleiri settu sanian.
Vafalaust er þar efniviður í góða
sýningu.
Pannig er sýningin á Upp með
teppið Sólmundur! nokkuð ójöfn.
En nægilega mikil rómantík úr
gömlu Iðnó loðir við sýninguna til að
gamlir Iðnógestir geti haft af henni
gaman. Og ástæða er að lokum til að
bera lof á leikskrána. Hún er
skemmtilega nostalgísk, með alda-
mótaauglýsingum og öllu tilheyr-
andi. Og eitt enn: í sýninguna voru
fléttuð ummæli blaðagagnrýnenda
um fyrstu sýningar leikfélagsins,
frammistöðu leikenda og teppið með
englabossunum. Ósköp erum við
sem nú skrifum mild og mannúðleg
í samanburði við hörkutólin sem þá
sátu í dómarasætunum.
Gunnar Stefánsson
Skipasmíðar í andófi
Skipasmíöar í Vestur-Evrópu
hafa dregist saman allt l'rá sjötta
áratugnum, og hefur starfsfólki
skipasmíöastööva fækkað ört. frá
1975 til 1985, úr 280.000 í 130.000.
Hafa þær samt serrt áður notiö árlegs
ríkisstyrks upp á $ 1 milljarð að sögn
Financial Times 17. júní 1986, en
hann hefur verið bundinn því skil-
yrði, að þær drægju saman segl. Á
fundi sínum í júní í sumar sam-
þykktu iðnaðarráöhcrrar aðildar-
landa Efnahagsbandalags Evrópu,
að ríkisstyrkir til þeirra yröu ekki
hækkaöir frckar og fram færi úttekt
á stöðu þcirra.
Síðustu 30 ár hefur smíðakostnað-
ur skipa verið allmiklu hærri í Vest-
ur-Evrópu hcldur en í Austur-Asíu,
einkum tankskipa, stórra kaupskipa
og gámaskipa, og þykir nú skipa-
smíðastöðvum í Vestur-Evrópu
smíði farþegaskipa, skipa til vísinda-
ferða og olíupalla álitlegastur
kostur. Að sínu leyti hafa japanskar
skipasmíðastöðvar átt í harönandi
samkeppni við aðrar skipasmíða-
stöðvar í Austur-Asíu. í fyrstu Suð-
ur-Kóreu. en síðan í Kína og Taiw-
an. Dragasi nú japanskarskipasmíð-
ar saman að nokkru marki. Því
veldur, líka, að reiðarar þeirra sáust
ekki fyrir um nýsmíðar á síðasta
áratug og eiga á bratta að sækja í
bönkum.
I hcimi öllunt ntun starfræksla
skipasmíðastöðva svara til 60% af
fullri nýtingu þcirra. Meö tilliti til
verkcfna og pantana skiptist heims-
markaðurinn milli helstu aðila svo:
Evrópa 23% (og þar af lönd EBE
14%), Japan 36%, Suöur-Kórea
17% og Kína og Taivvan 10%.
Á Bretlandi voru skipasmíða-
stöðvar þjóðnýttar 1977 og hafa
síðan kallast British Shipbuilders.
Starfræktar eru nú 6 skipasmíða-
stöðvar í stað 28 áður. Hjá þeirn
unnu 35.000 menn að smíði kaup-
skipa 1977, en 5.000 í ár.
í Frakklandi sagði iðnaðarráð-
herrann, Alain Madelain, nýlega,
að cinungis væru verkefni fyrir eina
af hinum 5 stóru skipasmíðastöðvum
landsins. Hefur Chantier du Nord et
de la Mediterrannee verið synjað
um aðstoð og berst í bökkum að
halda skipasmíðastöð sinni í Dunk-
erque starfandi. Að undanförnu hef-
ur árlegur styrkur ríkisins til skipa-
smíöa numið $ 325 milljónum.
Á Vestur-Þýskalandi lokaði A.G.
Weser skipasmíðastöð sinni í Brem-
cn 1983. Og frá 1982 til 1985 fækkaði
starfsfólki skipasmíðastöðva um
15.000.
í Svíþjóð lýsti ríkisstjórnin því
yfir í ársbyrjun, eins og alkunna er,
að Kockum-skipasmíðastöðin
mundi láta af smíði kaupskipa, en
þegar best lét hleypti hún tankskipi
af stokkunum á 40 daga frcsti. - Á
Finnlandi stendur til að sameina
skipasmíðastöðvarnar Wartsila og
Valmet. en þær hafa á undanförnum
árum smíðað rnörg skip fyrir Ráð-
stjórnarríkin.
Á Spáni eiga skipasmíðastöðvar
líka í vanda.
Stígandi
Verkefni og pantanir skipasmíðastöðva
eftir helstu löndum 1975-1985 (í árslok)
Milljónirtonnabrúttó
1975 1980 1984 1985
Japan 31,36 13,07 13,07 9,73
Suður-Kórea . ... 1,63 2,49 5,80 4,67
Vestur-Þýskaland 4,20 0,86 0,56 0,72
Frakkland 4,86 1,01 0,32 0,40
Bretland 4,93 0,86 0,34 0,35
Belgía 0,62 0,60 0,21 0,10
Danmörk 2,00 0,83 0,79 0,48
Ítalía 2,30 0,64 0,13 0,41
Holland 0,94 0,31 0,20 0,17
Grikkland 0,38 0,25 0,10 0,08
Spánn 4,26 2,17 0,92 0,50
Svíþjóð 6,52 0,84 0,27 0,12
Finnland 1,20 0,62 0,53 0,49
Noregur . ... 1,48 0,56 0,14 0,08
Heimurinn allur 82,35 34,63 30,69 25,86
Heimlld: Lloyd's Register o( Shipplng