Tíminn - 21.11.1986, Blaðsíða 6

6 Tíminn
MINNING
Fæddur 1. ágúst 1907.
Dáinn 12. nóvember 1986.
Þann 12. nóv. sl. lést á Landspítal-
anum í Reykjavík, Ágúst Þorvalds-
son, fyrrverandi alþingismaður og
bóndi að Brúnastöðum í Hraungerð-
ishreppi, nær áttræður að aldri.
Með Ágústi Þorvaldssyni er fall-
inn í valinn mikilhæfur maður, sem
skilaði dagsverki áínu með miklum
glæsibrag. Ágúst var ekki borinn til
auðs á veraldlega vísu. En sjálfur
var jiann búinn manndómi og mann-
kostum, sem hann þroskaði svo með
sér, að honum tókst ekki aðeins að
skila sjálfum sér og fjölskyldu sinni,
leiðina frá fátækt til bjargálna heldur
og til góðra efna.
Ágúst Þorvaldsson fæddist I.
ágúst 1907, að Simbakoti í Eyrar-
bakkahreppi. Foreldrar hans voru
Þorvaldur Björnsson og kona hans
Guðný Jóhannsdóttir. Hann naut
náms í farskóla hluta úr þrent
vetrum, en að öðru leyti var um
sjálfsnám að ræða. Ágúst var á
margan hátt vel menntaður t.d. í
íslensku, enda var hann mjög vel
lesinn í íslendingasögum og fornum
Norðurlandaritum.
Hann taldi að til Biblíunnar mætti
sækja auð af rökum í málfærslu, og
þá fyrst og fremst hvernig beita ætti
rökum.
Árið 1918 fór Ágúst í fóstur að
Brúnastöðum í Hraungerðishreppi,
og þar var heimili hans til
dauðadags. Hann varð bóndi að
Brúnastöðum 1932 og gegndi því
þar til tveir synir hans tóku við
jörðinni fyrir nokkrum árum.
Ágúst var sjómaður í Vestmanna-
eyjum í tólf vertíðir á árunum 1925-
1936.
Hann sat í hreppsnefnd Hraun-
gerðishrepps 1936-1966, þar af
oddviti í 16 ár. í stjórn Mjólkursam-
sölunnar frá 1966, og formaður
stjórnarinnar frá 1970. Ótal fleiri
nefndastörfum hefur Ágúst gegnt,
sem hér verða ekki talin, þó er það
ótalið, sem mest er um vert, en það
er þingmennska hans. Hann var
kjörinn 1. þingmaður Árnesinga
1956 og varð síðan annar þingmaður
Sunnlendinga eftir kjördæmabreyt-
inguna 1959. Ágúst sat á þingi til
ársins 1974.
Ágúst var farsæll og giftudrjúgur
alþingismaður, sem sómdi sér vel í
störfum og setu á Alþingi.
í nýútkominni bók Þórarins Þór-
arinssonar, fyrrv. ritstjóra og alþing-
ismanns, Sókn og sigrar 11 hefti,
segir svo um þingmennsku Ágústs á
bls. 269: „Ágúst Þorvaldsson reynd-
ist Jörundi Brynjólfssyni, sem var
mikill þingskörungur, verðugur
eftirmaður. Ágúst var í hópi snjöll-
ustu ræðumanna, sem átt hafa sæti á
þingi, prýðilega ritfær og vinsæll af
öllum, sem kynntust honuni. Hann
var vel fróður um sögu þjóðarinnar
og atvinnuhætti,enda stundað iengi
sjósókn jafnhliða sveitavinnu, og
það reyndist honum á við langa
skólagöngu. Þessi þekking hans kom
honum að góðu haldi á Atþingi.
Ágúst var tæplega 49 ára, þegar
hann var kosinn á þing. Hann átti
sæti á Alþingi í 18 ár, en þá kaus
hann að draga sig í hlé.“
Ágúst Þorvaldsson kvæntist eftir-
lifandi konu sinni, Ingveldi Ástgeirs-
dóttur 12. ntaí 1942. Hún er myndar-
kona, sem hcfur sýnt mikinn dugnað
og skörungsskap í húsmóðursæti á
heimili þeirra Ágústs. Þau hjónin
eignuðust 16 börn og ólu þau upp
með myndarbrag. Það er ekki síst
ljóst hve stór hlutur Ingveldar hefur
verið, þegar litið er til starfa Ágústs
að félagsmálum og stjórnamálum.
Slík störf verða ekki til að auka störf
bóndans á heimili sínu, þau sanna
hins vegar dugnað og manndóm
hjónanna beggja.
Ágúst Þorvaídsson var glæsimenni
í útliti og myndarlegur í allri fram-
komu. Eg mat hann mjög mikils,
enda voru kynni okkar á Alþingi góð
og náin.
Ég heimsótti hann á sjúkrahúsið
nokkrum dögum áður er hann var
allur. Styrkleiki raddar hans og róleg
yfirvegun og ntinni fannst mér halda
sér. Það var mér sönn gleði að sjá
þennan trausta og myndarlega mann
halda sér til hinstu stundar.
Eftirlifandi eiginkonu hans og
börnum færum við Margrét innileg-
ustu samúðarkveðjur. Blessuð sé
minnlng hans.
Halldór E. Sigurðsson.
Föstudagur 21. nóvember 1986
Ágúst Þorvaldsson
fyrrverandi alþingismaður og bóndi að Brúnastöðum
Ágúst Þorvaldsson á Brúnastöð-
um skipaði efsta sæti á lista fram-
sóknarmanna í Suðurlandskjördæmi
haustið 1959, þegar í fyrsta sinn var
kosið samkvæmt núverandi kjör-
dæmaskipan. Hann hafði þá verið
þingmaður Árnesinga í rúmlega 3 ár
við miklar vinsældir sýslunga sinna.
Sama varð einnig raunin á, þó að
kjördæmið stækkaði. Það fundu allir
hvað gott var til Ágústs að leita,
hann tók öllum vel og vildi hvers
manns vanda leysa. Ágúst Þorvalds-
son varð því óumdeildur forystu-
maður sunnlenskra framsóknar-
manna, uns hann gaf ekki lengur
kost á sér til setu á Alþingi árið 1974.
Það var vandasamt hlutverk, eftir
hina róttæku kjördæmabreytingu,
og samgöngur erfiðari heldur en nú
er orðið. En Ágúst gerði ekki upp á
milli manna eftir því hvar þeir voru
búsettir í kjördæminu heldur hugs-
aði um hagsmuni þess alls. Hann
vakti athygli, hvar sem hann kom
fram, fyrir sinn kjarnyrta og þrótt-
mikla málflutning. Og hann flutti
viðhorf og stefnu Framsóknarflokks-
ins af einurð og sannfæringu vegna
þeirrar reynslu, sem hann hafði
fengið af kostum samvinnu og félags-
hyggju, fyrir Sunnlendinga og þjóð-
ina í heild. Hann var alinn upp við
hugsjónir ungmennafélaganna og
tók þar snemma þátt í starfi. Við
búreksturinn fann hann hvernig
samvinnufélögin voru grundvöllur
að búrekstri bænda. Og við sveitar-
stjórnarstörf í fámennu sveitarfélagi
þurfti sannarlega á samheldni fólks-
ins að halda. Það fundu líka allir
hversu gott var með Ágústi að starfa.
Hyggindi, hreinskilni og drengskap-
ur einkenndu orð hans og gjörðir.
En Ágúst stóð ekki einn í starfi.
Að baki honum var samhent og
dugleg fjölskylda, sem studdi hann
til að taka þátt í hinum fjölmörgu
trúnaðarstörfum.
Að leiðarlokum flytjum við sam-
ferðamennirnir okkar bestu þakkir.
Jón Helgason
Ágúst Þorvaldsson, fyrrv. alþing-
ismaður og bóndi á Brúnastöðum
andaðist 12. þ.m. í sjúkrahúsi í
Reykjavík.
Ágúst var fæddur á Eyrarbakka 1.
ágúst 1907 og var því á áttugasta
aldursári þegar hann lést. Foreldrar
hans voru Þorvaldur Björnsson
verkamaður og sjómaður á Eyrar-
bakka og kona hans Guðný Jóhanns-
dóttir. Nokkurra vikna gamall var
hann tekinn í fóstur á Eyrarbakka
og var þar 10 fyrstu æviárin. Hann
fluttist þaðan að Brúnastöðum í
Hraungerðishreppi og átti þar
heimili upp frá því. Um ellefu ára
skeið, frá 1925-36, var hann við
sjóróðra í Vestmannaeyjum á
vetrarvertíðum. Hann tók við búi á
Brúnastöðum árið 1932.
Ágúst Þorvaldsson átti skamma
setu á skólabekk, naut barnafræðslu
fjóra vetur á æskuárum. Með bók-
lestri og við aðra lífsreynslu öðlaðist
hann fróðleik og þá menntun sem
entist honum til giftudrjúgrar for-
ustu í félagsmálum á ýmsum sviðum.
Ágúst var formaður Ungmenna-
félagsins Baldurs í sveit sinni 1932-
41, í hreppsnefnd Hraungerðis-
hrepps 1936-66 og oddviti hennar frá
1950. Hann var í stjórn Mjólkurbús
Flóamanna frá 1961, í stjórn Sam-
sölunnar frá 1966, formaður stjórn-
arinnar frá 1970. Árið 1976 var hann
formaður Jaðarnefndar Árnessýslu
og formaður Veiðifélags Árnesinga.
Hann var í stjórn Framsóknarfélags
Árnessýslu 1947-67. Við alþingis-
kosningarnar 1956 vai hann kjörinn
þingmaður Árnesinga og sat á þingi
samfellt til 1974, var þingmaður
Suðurlandskjördæmis frá haustinu
1959 og sat á 19 þingum alls. Hann
var í bankaráði Búnaðarbanka ís-
lands 1977-1980 og í stjórn Stofn-
lánadeildar landbúnaðarins sama
tíma.
Ágúst Þorvaldsson var fyrst og
fremst bóndi. En hann var einnig
mikill félagsmálamaður. Hann vann
þó lengstum á búi sínu, stýrði fjöl-
mennu rausnarheimili og bætti jörð
sína bæði að ræktun og húsakosti.
Stéttarbræður hans kusu hann til
forustustarfa og hann brást ekki
því sem honum var trúað fyrir.
f tæpra tveggja áratuga setu á
Alþingi átti hann lengst af sæti í
landbúnaðarnefnd og fjárveitinga-
nefnd. Landbúnaðarmál voru hon-
um að vonum hugstæð og sinnti
hann mest þeim málaflokki, auk
annarra nytjamála kjördæmisins. Sá
sem þetta ritar sat með honum í 7 ár
í landbúnaðarnefnd og 3 ár í banka-
ráði Búnaðarbankans og stjórn
Stofnlánadeildar landbúnaðarins og
hafði ég því af honum náin kynni.
Ágúst var tillögugóður, réttsýnn,
fastur fyrir en þó laginn að finna leið
til þess að koma áhugamálum sínum
fram. Hann var vel máli farinn,
þjálfaður af félagsmálastörfum frá
unga aldri, þó var hann stefnufastur.
Hann var mikill að vallarsýn með
höfðinglegt yfirbragð og heljar-
menni að burðurn. Hann vakti á sér
athygli hvert sem hann fór. Það
leyndi sér ekki að þar fór höfðingi í
sjón og raun þar sem Ágúst Þor-
valdsson var.
Ágúst á Brúnastöðum var í forustu-
sveit sunnlenskra bænda um langan
aldur. Þrátt fyrir litla skólagöngu
sýndi hann það með verkum sínum,
að hann var traustsins verður, enda
hlóðust á hann margvísleg störf sem
ekki verða hér öll upp talin. Afstaða
hans til þjóðmála munu vera áhrif
frá störfum ungmennafélaganna og
samvinnufélaganna á hans upp-
vaxtarárum, enda komu úr þessum
félagsmálahreyfingum margir helstu
forustumenn þjóðarinnar á fyrri
hluta þessarar aldar.
Ágúst ólst upp í fátækt, hóf búskap
á kreppuárunum en sigraðist á öllum
erfiðleikum þrátt fyrir stóran barna-
hóp. Saga Ingveldar og Ágústs á
Brúnastöðum er hetjusaga í þess
orðs fyllstu merkingu. Heimilið á
Brúnastöðum ber þess glöggt vitni.
Ágúst lætur eftir sig eiginkonu,
Ingveldi Ástgeirsdóttur og sextán
mannvænleg börn, 12 syni og 4
dætur.
Ágúst á Brúnastöðum er genginn
til feðra sinna. Sveitafólk og allt
samvinnufólk í landinu sér þar á
eftir einum sinna bestu sona. Við
Fjóla sendum Ingveldi og fjölskyldu
hennar innilegar samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning hans.
Stefán Valgeirsson.
Þegar góðir félagar falla frá er
okkur sem eftir lifum efst í huga
virðing og tregi. Oft er sagt að
maður komi manns í stað, en í þessu
tilviki er það erfitt, persónuleiki
Ágústar á Brúnastöðum var með
þeim hætti að allir hlutu eftir að
taka, með ákveðinni en ljúfmann-
legri framkomu duldist fáum að þar
fór maður er var trausts verður.
Ágúst Þorvaldsson var fæddur á
Eyrarbakka 1. ágúst 1907 og ólst þar
upp við kröpp kjör til tíu ára aldurs
en fluttist þá til Ketils og Guðlaugar
að Brúnastöðum í Hraungerðis-
hreppi og átti þar heima síðan.
Ágúst tók við búi á Brúnastöðum
af fóstra sínum vorið 1932. Hann var
rnikill búmaður, ræktaði jörð sína
og hýsti vel.
Árið 1942 giftist Ágúst eftirlifandi.
konu sinni Ingveldi Ástgeirsdóttur
frá Syðri-Hömrum í Holtum.
Ágúst hafði snemma áhuga á fé-
lagsmálum og heillaðist af ung-
mennafélags- og samvinnuhreyfing-
unni; hann var sannur félagshyggju-
maður.
Eins og hjá svo mörgum hófust
félagsstörfin í ungmennafélagi sveit-
arinnar, hann var formaður Ung-
mennafélagsins Baldurs um níu ára
skeið frá 1932-41.
Ágúst Þorvaldsson var afburða
snjall ræðumaður og flutti sérstak-
lega gott mál svo unun var á að
hlýða.
Það var lán fyrir þjóðina að Ágúst
gaf kost á sér til setu á Alþingi en
hann var kosinn þingmaður Árnes-
inga 1956 fyrir Framsóknarflokkinn
og sat sem þingmaður Sunnlendinga
á Alþingi til vors 1974 að hann dró
sig í hlé, þá í fullu fjöri en vildi gefa
öðrum tækifæri að reyna sig.
Sveitungar Ágústar og sunnlensk-
ir bændur kusu hann til fjölmargra
trúnaðarstarfa og vil ég hér sérstak-
lega geta tveggja.
Ágúst var kosinn í stjórn Mjólkur-
bús Flóamanna 1961 og sat þar í 20
ár og í stjórn Mjólkursamsölunnar í
Reykjavík 1966 og formaður stjórn-
ar þar frá 1969 þar til hann lét af
störfum í vor sem leið.
Ég átti þess kost að kynnast Ágústi
vel er ég sat með honum í stjórn
Mjólkurbús Flóamanna í nokkur ár.
Fannst mér það góður skóli að
kynnast svo mætum manni. Hann
var alltaf yfirvegaður og rökfastur,
færði öll vandasöm mál til betri
vegar og leysti.
Þá eru mér sérstaklega minnistæð-
ir aðalfundir Mjólkursamsölunnar
þar sem hann sat í forsæti og stjórn-
aði af festu og öryggi.
Ágúst vissi vel hve mikla þýðingu
öflug starfsemi þessara samvinnufyr-
irtækja bændanna hafði að segja
fyrir afkomu þeirra, því lagði hann
mikla alúð í þessi störf.
Bændafólk á þessum svæðum á
Ágústi mikið að þakka vegna þess-
ara starfa hans.
Þrátt fyrir félagsmálastörfin var
Ágúst alla tíð fyrst og fremst bónd-
inn á Brúnastöðum. Heimilið þar
var stórt. Þeim Ágústi og Ingveló'-
varð 16 barna auðið sem öll bera
foreldrum sínum gott vitni.
Við hjónin sendum Ingveldi og
fjölskyldunni allri innilegar samúð-
arkveðjur.
Magnús H. Sigurðsson
Birtingaholti
í dag er til moldar borinn bænda-
höfðinginn Ágúst Þorvaldsson á
Brúnastöðum. Hann fæddist að
Simbakoti í Eyrarbakkahreppi 1.
ágúst 1907.
Foreldrar hans voru Þorvaldur
Björnsson verkamaður og kona hans
Guðný Jóhannsdóttir. Agúst hefur
gert grein fyrir bernskuárum sínum
á Eyrarbakka í samtalsbók þeirri,
sem hann og Halldór Kristjánsson
gerðu og út kom fyrir jólin 1984. Þar
kemur fram að hann var í fóstri hjá
vandalausu fólki frá 12 vikna aldri.
Á þeim árum var fátækt almenn á
Eyrarbakka og fór bernskuheimili
Ágústs ekki varhluta af henni. í
frásögninni í bókinni segir Ágúst frá
því að hann og fósturbróðir hans
reyndu að bjarga sér með því að
drekka sjálfrunnið lýsi, eða borða
söl úr fjörunni og afla sér fæðu með
fleiri ráðum. Þó matarvistin væri
knöpp þroskaðist Ágúst vel bæði
andíega og líkamlega. Ágúst fór að
Brúnastöðum til Ketils Arnoddsson-
ar bónda þar, ellefu ára gamall og
átti þar heima alla tíð eftir það. Þar
var matarvistin góð og hann varð
stór og karlmenni að burðum. Hann
kallaði Ketil fóstra sinn.
Ágúst hafði enga skólamenntun,
utan það sem hann nam í barnaskóla
í Eyrarbakka einn vetur og í farskóla
Hraungerðishrepps í tvo eða þrjá
vetur. Hinsvegar las hann afar mikið
og var fjölmenntaður maður af
sjálfsnámi.
Hann var sjómaður í Vestmanna-
eyjum í tólf vertíðir frá 1925 til
ársins 1936 og segir ítarlega frá þeim
tíma í áðurnefndri bók.
Ungur fékk hann mikinn áhuga á
félagsmálum. Félagsmálastarfið hóf
hann einsog fjöldi sveitaunglinga á
þeim tíma í ungmennafélagi sveitar-
innar. Hann var formaður ung-
mennafélagsins Baldurs í Hraung-
erðishreppi frá 1932 til 1941.
Hann var í hreppsnefnd Hraun-
gerðishrepps í 30 ár frá 1936 til 1966,
þar af oddviti í 16 ár.
Hann var einn af stofnendum
Mjólkurbús Flóamanna og kosinn í
stjórn Mjólkurbúsins 1961 og átti
þar sæti yfir 20 ár og var í fulltrúaráði
þess í nær 30 ár. Þá var hann einnig
kosinn í stjórn Mjólkursamsölunnar
1966 og formaður hennar 1970 og
var það til síðasta vors að hann lét
af formennskunni að eigin ósk.
Hann var í fjölda nefnda heima í
sveit sinni og sýslu um tugi ára. M.a.
var hann nokkur ár formaður Veiði-
félags Árnessýslu og formaður Af-
réttarmálafélags Flóa og Skeiða
mjög lengi. Hann var í fulltrúaráði
K.f. Árnesinga lengi. Verkefni hans
á sviði félagsmála voru afar mörg og
verður þessi uppptalning látin
nægja, enda munu aðrir gera því
betri skil.
Ágúst var kosinn fyrsti þingmaður
Árnesinga fyrir Framsóknarflokkinn
1956 og var síðan 2. þingmaður
Sunnlendinga frá kjördæmabreyt-
ingunni 1959 til 1974 að hann lét af
þingmennsku að eigin ósk.
Hann átti á þeim tíma sæti í
ýmsum nefndum á vegum Alþingis
og ríkisins. Ágúst var mikill sam-
vinnumaður og helgaði samvinnu-
málum og ýmsum félagsmálum mik-
inn tíma af æfi sinni. Hann hafði þá
hugsjón að unnt væri að leysa margar
þrautir og vinna stórvirki ef margir
einstaklingar legðust á árar sameig-
inlega. Hann vissi vel hversu mikils
virði var að áhöfn á skipi væri
samhent og legðist á árar af fullum
þunga, þegar róið er og skildi manna
best að slík samhent tök eiga alls-
staðar og alltaf við, ef fólk vill af
einlægni leysa sameiginleg vanda-
mál. í slíkum samtökum nýtist afl
hvers einstaklings miklu betur held-
ur en ef hver vinnur sér í sínu horni.
Hann var óspar á að boða þessa
’.ífsskoðun sína.
Ég sá Ágúst í fyrsta sinn á lands-
þingii U.M.F.Í. í Haukadal 1940. Þá
var Ágúst fulltrúi U.M.S. Skarphéð-
ins á þinginu ásamt stórum hópi
annars ungs fólks af Suðurlandi.
Hann vakti þá strax athygli mína
fyrir snjalla ræðumennsku, fagurt
mál og festu í málflutningi.
Ágúst var góður hagyrðingur og
orti nokkuð af góðum kvæðum en
flíkaði þeim frekar lítið. Hann var
fjöllesinn eins og áður segir og var vel
heima í íslendingasögunum og hafði
á hraðbergi tilvitnanir í íslandssög-
una, þegar hann flutti mál sitt.
Síðustu þrettán árin áttum við
Ágúst samstarf í stjórn Mjólkur-
samsölunnar í Reykjavík. Sá tími
hefur verið á margan hátt ánægjuleg-
ur og samstarfið einkar gott. En þar
hefur þurft að fjalla um mörg vanda-
söm ogtorleyst mál,m.a. ísambandi
við undirbúning að nýbyggingu fyrir-
tækisins að Bitruhálsi 1, sem vígð
var fyrir tæpum mánuði. Okkur,
samstarfsmönnum Ágústs féll afar
vel forusta hans. Hann var ætíð
íhugull og flanaði ekki að neinu.
Rósemi og festa einkenndi alla hans
framkomu og ákvarðanir hans voru
allar vel grundaðar. Hann var mjög
skapríkur en sjaldan eða aldrei sást
hann skipta skapi. Hann hafði
óvenjulega hæfileika til að stjórna
geði sínu og koma fram af festu og
virðuleika. Ég átti þess einnig kost
að ferðast með Ágústi erlendis m.a.
um írland og Finnland. Hann rakti
sögulega atburði á áningastöðum
meira en aðrir kunna skil á. Oft gat
hann tengt þá atburði íslandssögu
að íslenskri sagnagerð.
Ágúst var mikill unnandi gróandi
þjóðlífs, hafði mikla trú á landinu og
möguleikum þess. í tækifærisræðum
sem hann oft flutti undirbúnings-
laust, vék hann oft að gæðum lands-
ins og þeirri sterku trú, sem hann
hafði á ræktun lands og lýðs og
framtíð sveitanna. Hann hafði mik-
inn róm og talaði fallegt mál svo
unun var að hlýða á ræður hans.
Ágúst hóf búskap á Brúnastöðum
árið 1932.
Vorið 1942 kvæntist Ágúst Ing-
veldi Ástgeirsdóttur frá Syðri-
Hömrum í Holtahreppi. Þau Ágúst