Tíminn - 21.11.1986, Blaðsíða 10

Iíminn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin i Reykjavik
Framkvæmdastjóri
Ritstjóri:
Aöstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
NíelsÁrni Lund
OddurÓlafsson
Birgir Guömundsson
EggertSkúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Síöumúli 15, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686392 og
686495, tæknideild 686538. Setning og umbrot: Tæknideild Tímans.
Prentun: Blaðaprent h.f. Kvöldsímar: 686387 og 686306
Verð í lausasölu 50.- kr. og 60.- kr. um helgar. Áskrift 500.-
Framtíð Utvegsbankans
Ágreiningur um framtíð Útvegsbankans er ekki nýr
af nálinni. Langt er liðið síðan hugmyndir komu fram
um að sameina hann öðrum ríkisbönkum, einum eða
fleirum. Málið hefur dregist á langinn þar til nú að
knýjandi nauðsyn ber til að ákvarða hvað um bankann
á að verða.
Stjórnmálaflokkarnir hafa allir hver sína skoðun á
málinu, en alvarlegast er þó að stjórnarflokkarnir hafa
samþykkt mismunandi leiðir til lausnar þeim vanda sem
nú steðjar að og leysa þarf fyrr en síðar.
Framsóknarmenn telja eðlilegustu og hagkvæmustu
lausnina eins og nú er komið, að Búnaðarbankinn
yfirtaki Útvegsbankann. Báðir bankarnir eru í eigu
sama aðila, ríkisins, og eiga því ekki að vera mikil
vandkvæði á að breyta rekstrarforminu. Þess ber einnig
að gæta að Útvegsbankinn gegnir mikilvægu hlutverki í
atvinnulífi stórra byggðarlaga úti á landi og ekki kemur
til greina að hagsmunir þeirra verði fyrir borð bornir
með því að afhenda skammsýnum fjármagnseigendum
umtalsverðan hluta ríkisbankakerfisins.
Sjálfstæðismenn vilja stefna að sameiningu Útvegs-
bankans og einkabanka með einhverju tilleggi fjár-
magnseigenda og stofna öflugt hlutafélag um stóran
einkabanka.
Frainsóknarmenn hafa síður en svo neitt á móti
einkabönkum, öflugum eða smáum. Þeir telja einfald-
lega ekki hlutverk ríkisins eða ríkisbankanna að skjóta
stoðum undir hlutafélagsbanka fjármagnseigenda.
Þetta sjónarmið kemur vel fram í grein sem Haraldur
Ólafsson, alþingismaður skrifaði í Tímann s.l. þriðju-
dag. Þar segir m.a: „Ríkisvaldið á að styðja alla
heilbrigða og eðlilega starfsemi með löggjöf, en það á
ekki að veita fáum mikið vald með beinum fjárframlög-
um. Hugmyndin um ríkissjóð sem ljósmóður hins
„öfluga“ einkabanka er röng frá því sjónarmiði, að það
er engin knýjandi nauðsyn fyrir ríkið að slíkur banki
rísi. Ekkert er eðlilegra en þeir aðilar, sem óska eftir
slíkum banka stofni hann. Ef atvinnurekendur, sam-
vinnumenn, launþegasamtök, stórfyrirtæki eða einstak-
ir fjársterkir einstaklingar telja sér hag í slíkum banka,
þá stofna þeir hann án þess að ríkið komi þar nálægt.
Eins og málum er háttað gegna ríkisbankarnir miklu
hlutverki. Þetta getur breyst. Það getur farið svo, að
einkabankar í hlutafélagaformi eflist og taki við því
verkefni ríkisbankanna að halda gangandi útflutningsat-
vinnuvegum okkar.
Það er fráleitt að nota strand Hafskips og afleiðingar
þess fyrir Útvegsbankann til þess að hrópa á samruna
hans við nýjan hlutafélagsbanka, og nota tækifærið til
að gera starfsemi ríkisbankanna tortryggilega.“
Því er mjög á lofti haldið að pólitískur þrýstingur ráði
miklu um starfsemi ríkisbankanna og honum gjarnan
kennt um þegar illa tekst til í vafasömum útlánum. Um
þetta segir Haraldur: „Pólitískur þrýstingur hverfur
ekki þótt skipt sé um bankaform. Pólitísk áhrif í
fjármálalífinu birtast með mörgum hætti og aldrei er
hægt að greina með öllu á milli hvar er um pólitískan
þrýsting að ræða eða greiðasemi við kunningja. Við
skulum ekki láta blekkjast. Breytt bankaform skiptir
ekki öllu máli, nema að því leyti, að það getur orðið
bitamunur en ekki fjár hvernig aðilar nota sér fé
ríkisins.“
Nú standa yfir viðræður milli stjórnarflokkanna um
þann ágreining sem uppi er um afdrif Útvegsbankans.
Vonandi verða lyktir þær að mál skipist svo að
heildarhagsmunir verði ofan á en einkahagsmunir víkja.
10 Tíminn
Föstudagur 21. nóvember 1986
GARRI
iiiiiimi
... auðvelt að vera vitur...
IWikil gróska er í bankakerfinu.
Á undanfömum árum og áratugum
hafa þcir eflst margfaldlega og
fjölgað mikið enda þörfin fyrir
bankastarfsemi brýn og vcrða þeir
aldrei nógu margir og öfiugir.
Hlutverk bankanna vcrður sífellt
umfangsmeira og pappírs- , plast-
og tölvuflóðið gerir þeim mögulegt
að bæta og auka þjónustuna.
Það er nú einhver munur að
notfæra sér bankaþjónustuna nú á
dögum en þegar sauðsvartur al-
múginn hafði ekki annað af þeim
að segja en að ciga bók með
einhverjum krúnkum í gcymslum
þeirra, eða að kría sér út smávíxla
sem komnir voru í gjalddaga rétt
eftir að lánin voru aflient.
Ótakmörkuð
þjónustulund
Nú er þetta allt svo ósköp þægi-
legt og þjónustulund bankanna
ótakmörkuð. Mikilli hugkvæmni
er beitt til að auka hana og þjónust-
an við almúgann er auglýst fyrir
hundruð milljóna króna með lit-
fögrum gylliboðum.
Bankaþjónustunni er svo þjónað
af enn annarri þjónustu, sem síst
má án sín vera. Auglýsingastofur
hjálpa bönkunum til að koma al-
múganum í skilning um hvc banka-
þjónustan er ómissandi í nútíma
þjóðfélagi.
Skrúðgarður bankaþjónustunar
er orðinn svo fjölbreyttur að það
er ekki á nokkurs manns færi að
þekkja allar þær plöntur sem þar
vaxa. Sparifjáreigendur eru í öng-
um sínum alla daga vegna þess að
alltaf má ávaxta féð betur en á
þeim rcikningi sem þeir lögðu
síðast inn á. Ávöxtunarmögu-
leikarnir brcytast í sífellu og aug-
lýsingahönnuðir hafa varla undan
að kynna þá nýjustu mcð allri
þeirri hugkvæmni skrums og glam-
urs sem þeir eru sérfræðingar í að
matreiða.
Plastspjöld af ýmsum toga mala
handhöfuin sínum gull. j búðum er
hægt að borga með plasti og svo er
hægt að fá peninga allan sólar-
hrínginn út úr bönkunuin með
töfraplastinu. Þetta er ómetanleg
þjónusta sem cnginn maður með
mönnum getur verið án.
Þjónustan er orðin svo ósegjan-
lega góð að inn um bréfalúgur
hvers manns snjóar daglega enda-
lausum tilkynningum frá bönkum
og alls kyns stofnunum um aðskilj-
anlegustu efni og þarf meira en
lítið pepingavit til að henda reiður
á því öllu saman. En þetta er hluti
af þjónustunni og upplýsingaröld-
inni í allri sinni dýrð.
Gleyma að mata
sjálfa sig
Enginn sleppur undan banka-
þjónustunni, sem með allri sinni
upplýsingu þrengir sér inn í dagiegt
líf manna. Viðskiptavinirnir fá út-
skrift á útskrift ofan til að þeir geti
áttað sig á reikningum sínum og
tölvukerfin inala nótt og dag.
En ef citthvað cr að marka
fréttir og umræðu í þjóðfélaginu,
virðast bankarnir, einhverjir þeirra
að minnsta kosti, hafa gleymt að
mata sjálfa sig á upplýsingum.
Stjórnir, ráð og hagdcildir
standa gjarnan ráðþrota frammi
fyrir því að hafa ekki öðlast visku
og þekkingu fyrr en eftir á. Einn
ríkisbankanna er nánast gjaidþrota
og allir viðkomandi aðilar eru
orðnir svo ofboðslega vitrir eftir á,
en þekkingarskorturinn var algjör
þegar bankinn þurfti á réttum upp-
lýsingum að halda. En nú segja
allir, gjaldþrotiö lá Ijóst fyrir, að-
eins að við heföum haft réttar
upplýsingar.
Þegar allt er komið í öngþveiti
ætla margir að verða vitrír fyrir-
fram, og er nú deilt um hvað á að
gera við vandræðabarnið, sem
veslaðist upp af upplýsingaskorti
mitt í öllum upplýsingaaustrinum.
Nú get ég, segir einkaframtakið,
sem setti bankann á hausinn og vill
stofna hlutafé um veslinginn. Að
vísu á ríkissjóöur og Seðlabankinn
að taka á sig skuldirnar fyrst en það
sem eftir er á að færa hlutafélagi
fjáraflamanna. Aðrir telja að ríkis-
bankakcrfið geti sem best bætt
vandræðunuin á sig og að bönkun-
um fækki um svosem cinn. Nóg
verður eftir samt.
En hvað sem úr verður munu
bankakerfin blómstra og dafna og
nýjar og nýjar þjónustugreinar
verða fundnar upp, ef ekki af
bönkunum þá af auglýsingaskrum-
urunum, sem munu halda áfram að
þjónusta peningastofnanirnar tii að
þær geti haldið áfram að þjónusta
viðskiptavinina.
Ein af þjónustum bankanna er
bankaleyndin margfræga. Hún
felst í þeim þjónustubrögðum að
gefa ekkert upp um skipti bank-
anna við viðskiptavinina. Þjón-
ustulundin á þeim vettvangi er svo
mikil að dæmi er um að banki
heldur jafnvel viðskiptum leyndum
fyrir sjálfum sér. Hann er ekkert
að hnýsast í fjárhagsstöðu þeirra
sem hann er að þjóna. Þegar í Ijós
kemur að upplýsingar eru rangar
og villandi skýla allir viðkomandi
sér á bak við gamalt máltæki. Það
er auðvelt að vera vitur eftir á.
Garrí

VÍTTOG BREITT
í sjónvarpsþætti um Hafskips-
málið og Útvegsbankann, sem enn
er í fersku minni, komu frarrí
ásakanir í garð fjölmiðla um að
þeir væru að skipta sér af málum
sem þcim koma ekki við og hefðu
óæskileg áhrif á gang þeirra.
Þetta er gömul tugga þeirra sem
lenda í vondum málum, eða þeirra
sem eru að reyna að breiða yfir
þau. Þá er því iðulega haldið fram
að fjölmiðalumfjöllun um klúður
og klaufaskap eða hreinlega svik-
samleg athæfi stjórnenda stofnana
og fyrirtækja sé orsök þess þegar
illa fer.
Fráleitar ásakanir
Auðvitað eru svona ásakanir
fráleitar, að minnsta kosti þegar í
ljós kemur að fjölmiðlar fara með
rétt mál. Þá er verið að hengja
bakara fyrir smið. Það er ekki
sæmandi fyrir menn sem gegna
háum trúnaðarstöðum í þjóðfélag-
inu að ráðast að fjölmiðlum með
þessum hætti, síst af öllu þegar f
ljós er komið að frásagnir fjölmiðl-
anna hafa reynst réttar í aðalatrið-
um.
Það var fróðlegt að heyra fyrr-
verandi stjórnarformann Hafskips
skýra skorinort frá því að fjöl-
miðlaumfjöllun hafi skaðað fyrir-
tæki hans mikið, vegna þess að hún
kom því til leiðar að ekki var hægt
að selja einhverjum útlendingum
viðskiptasambönd eftir að sýnt var
að fyrirtækið var komið á hausinn.
Manni er spurn hvað átti eigin-
lega að selja og hvers virði voru
þessi viðskiptasambönd og var það
réttmætt að prakka þeim upp á
eitthvert fólk í útlöndum?
Þessu verður náttúrlega svarað
eins og öllu öðru í sambandi við
flókin viðskipta- og bankamál, að
blaðamenn hafi ekkert vit á þeim.
Það er þá eins gott að þeir sem
vitið hafa noti það.
Ábyrgð kastað
á fjölmiðla
Hverjum að kenna?
Auðvitað hafa fjölmiðlamenn
ekki alltaf rétt fyrir sér og treysta
stundum heimildamönnum sínum
um of. En að fjárplógsstarfsemi og
klúður margs konar sem þeir skýra
frá sé þeim að kenna er ósvífin
röksemdafærsla sem að öllu jöfnu •
er ekki notuð af öðrum en þeim
sem hafa eitthvað að fela.
Menn ættu að hafa það í huga að
fjölmiðlaumfjöllun um vafasamar
athafnir er afleiðing af því að illa
hefur verið staðið að verkum, en
ekki orsök.
Margir hafa lýst því yfir hver um
annan þveran að frásagnir af
Hjálparstofnun kirkjunnar hafi
komið sér afar illa fyrir hjálpar-
starfið og fjölmiðlaumfjöllun
kennt um hvernig komið er.
En hér er við enga aðra að sakast
en þá sem komu óorði á starfsem-
ina og það ætti að vera nokkurn
veginn Ijóst hverjir þeir eru.
Vissulega er ábyrgð fjölmiðla
mikil og þeir geta valdið miklum
skaða ef illa er á málum haldið og
saklausir menn verða fyrir barðinu
á þeim. En þeir hafa líka þeim
skyldum að gegna að þegja ekki
um vítaverð málefni sem þeir kom-
ast á snoðir um.
Hver ber ábyrgð, sögðu
mennirnir í sjónvarpinu, og horfðu
hver á annan. Síðan snéru þeir sér
að fréttamanni og vildu fá að vita
hver bæri ábyrgð á honum, og
þóttust góðir.
Ábyrgð er stórt orð, en hún
getur stundum orðið lítil þegar
þegar enginn verður til að axla
hana.
Ábyrgð er mikið notað hugtak
sem hefur þvælst svo í munni að
það er orðið merkingarlaust.
Fjölmiðlum má kenna um
margt, en þegar farið er að kenna
þeim um það að stórfyrirtæki og
bankar fari á hausinn eða að gjald-
þrota fyrirtæki nái ekki hagstæðum
samningum eða að almennt söfn-
unarfé sé misnotað er skörin farin
að færast upp á bekkinn.
Þeir sem vilja komast hjá slíkri
fjölmiðlaumfjöllun ættu fyrst og
síðast að temja sér siðgæði og
forsjá í umsvifum sínum. qq