Tíminn - 21.11.1986, Side 8

8 Tíminn
MINNING
Tignir gestir á hlaðinu á Brúnastöðum. Bændahöfðinginn tekur á móti Koivisto Finnlandsforseta og konu hans
og forseta íslands. (Tímamynd GE.)
Alþingismaður varð Ágúst svo
1956 og gegndi því starfi til ársins
1974. Fjölmörgum trúnaðarstörfum
öðrum gegndi hann, sem of langt
yrði upp að telja.
Með þingmennsku og aldri dró úr
félagsmálastörfum Ágústar innan-
sveitar. Þó var hann enn úttektar-
maður, þegar ég settist að hér í
Hraungerði. Fannst mér honum far-
ast úttektin vel úr hendi, einkum að
leysa úr þegar ágreiningur varð.
Sættu sig allir vel við hans úrskurð.
Ágúst var maður mannblendinn
og fagnaði gestum og fólki, sem
hann hitti á förnunt vegi. Það var
líka gaman að hitta hann, því hann
var ræðinn um menn og málefni.
Hann var umtalsgóður um fólk og
vægur í dómum. Mér fannst hann
finna til með mönnum, sem eitthvað
bjátaði á hjá og gleðjast yfir vel-
gengni fólks.
Ágúst var maður þykkvaxinn, ríf-
lega meðalmaður á hæð, vel upprétt-
ur og höfðinglegur. Röddin var mikil
og djúp, en þó mild og vel áheyrileg
og hlustuðu allir, þegar hann talaði.
Þyrfti hann að beita sér í ræðuflutn-
ingi, til sóknar eða varnar, fylgdi
máli hans mikill þungi.
Eins og fyrr segir ólst Ágúst upp
við kröpp kjör, en síðustu árin bjó
hann rausnarbúi með duglegum son-
um sínum. Ég held að hann hafi
verið forsjóninni þakklátur fyrir að,
hafa leitt sig þennan gæfuveg og fyrir
að fá að upplifa þær miklu framfarir,
sem urðu á hans æviskeiði.
Ágúst kvæntist 12. maí 1942, Ing-
veldi Ástgeirsdóttur frá Syðri-
Hömrum í Holtum og eignuðust þau
16 börn, sem öll lifa. Ingveldurhefur
gegnt stóru hlutverki í lífi Ágústar.
Hjá henni hygg ég að handtökin hafi
verið hnitmiðuð og engin vindhögg
slegin.
Við sveitungarnir erum þakklátir,
fyrir að hafa notið samfylgdar Ágúst-
ar á Brúnastöðum. Fjölskyldu hans
biðjum við blessunar á þessari
stundu.
Guðmundur Stefánsson
Sumir samferðanicnn verða
manni huguni kærari en aðrir, mynd
þeirra máist hvorki né fölnar, þó
maðurinn hverfi af sjónarsviði. Per-
sónan vekur traust og trúnað, við-
mótið vermir allt umhverfið, en svo
gctur gustað um þá. þegar svo ber
undir.
Ágúst á Brúnastöðum verður
minnistæður hverjum þeim, er hafði
af honum kynni. Ég sá hann fyrst í
ræðustóli á Alþingi, þar scm róleg
rökhyggja fór saman við einlæga
sannfæringu, það var ærinn þungi í
orðum hans, hljómsterkri raust rök-
studdi hann mál sitt án allra orða-
lenginga og niðurstaðan var Ijós og
skýr, um hana gat enginn velkst í
vafa. Seinna fékk ég að kynnast
þessu Ijúflynda þrekmenni, sent
eftirtekt vakti hvar sem hann fór, ég
fékk að njóta fágætra frásagnarhæfi-
leika hans, sem ekki síst nutu sín
þegar slegið var á létta strengi og
síðast cn ekki síst njóta vináttu hans
og varma þeirrar hjartahlýju, sem
mótaði manninn meira en flcst
annað.
Frá Alþingi, úr bankaráði og frá
ferðalögum geymi ég margar góðar
minningar, þar sem allir hinir góðu
eðliskostir Ágústs fengu til fullnustu
að njóta sín. Hann var glöggskyggn
stjórnmálamaður og málafylgja hans
engin hálfvelgja, hann gjörkynnti
sér greinilega mál áður en hann tók
afstöðu, fastmótaðri afstöðu gat eng-
inn haggað og þó kunni liann list
sveigjanleikans þegar það at.ti við.
En hann var í eðli sínu bóndinn,
ræktunarmaöurinn, sá scm vildi
bylta og bæta og í honum átti
ungmennafélagshugsjónin gamla
cinlægan liðsmann, scm sýndi trú
sína í verkum sínum. Lítilmagninn
átti þar öflugan málsvara, því rcði
réttlætiskennd hans og rík samúð
með því veika og smáa. Mcö Ágústi
cr horfinn af sviði stórbrotinn per-
sónuleiki, atgervismaður, sem öllum
þótti vænt um. Sem einn í þeirra
hópi kveð ég minn kæra vin með
söknuði og þökk fyrir svo margar
mætar stundir.
Aðstandendum hans öllum sendi
ég einlægar samúðarkveðjur.
Heiðbjört og kær er minning um
mætan dreng, mikilla mannkosta,
ntikilla starfa til mannheilla.
Blcssuð sé sú minning Ágústs á
Brúnastöðum.
Helgi Seljan.
Ágúst Þorvaldsson var fæddur í
Simbakoti á Eyrarbakka I. ágúst
1907. Hann varsprottinn úr jarðvegi
alþýðunnar, alinn upp við kjör lítil-
■magnans, en hlaut fóstur hjá góðu
og dugmiklu fólki, er tileinkaði sér
af fremsta mætti þekkingu rót-
gróinnar festu í lífsskoðun kynslóð-
anna, hvað snerti menningu og
reynslu í starfi og menntun. Fóstur-
foreldrar Ágústs voru hjónin Ketill
Arnoddsson og Guðlaug Sæfúsdóttir
á Brúnastöðum, bæði af þekktu
alþýðufólki. Hann af einni þekkt-
ustu félagsmálaætt á Suðurlandi, en
hún afkomandi séra Tómasar
Guðmundssonar í Villingaholti, hins
merka frumkvöðuls í landbúnaðar-
framförum Flóans.
Ævi og lífsviðhorf manna mótast
mest af upprunanum og viðhorfun-
um er til verða á æskuárunum. En
þetta veröur cnn gleggra og fastara
í svipbrigðum atvikanna, þegar við-
komandi fær litla cða enga aðra
menntun. Svo varð það um vin
minn, Ágúst Þorvaldsson. En hann
gat af greind og þori ráðist til atlögu
viö gleypni atvikanna. Festa og
þekking aiþýðunnar æfð og lærð frá
blautu barnsbeini, mótuð og treyst
af rökrænum skilningi á stöðu al-
þýðumannsins var honum allt, dugði
honum vel í sókninni til betra lífs og
framfara sveitafólkinu til halds og
trausts.
Foreldrar Ágústs voru hjónin Þor-
valdur verkamaður á Eyrarbakka
Björnsson og Guöný Jóhannsdóttir
af hinni þekktu Bergsætt. Þorvaldur
var af þekktu bændafólki í marga
ættliði, skáldmæltu og greindu.
lengra fram er hann af Finnungum,
einni mcstu gáfuætt á íslandi gegn-
um söguna, er alið hefur heims-
þekkta vísindamenn, jafnt á íslandi
og í öðrum löndum. Forfaðir hans,
séra Stefán Hallkelsson í Laugardæl-
um er kominn af Haukdælum hinum
fornu, og er það öruggasta ættrakn-
ing til þeirra sem þekkt cr.
Ágúst á Brúnastöðum hóf ungur
afskipti af félagsmálum. Fyrst á
vettvangi ungmennafélaganna, var
formaður félags síns í Hraungerðis-
hreppi. Hann hafði nýt og góð
sambönd við forustumenn hreyfing-
arinnar á Eyrarbakka og hlaut þar
kynni af brcyttum félagslegunt stefn-
um vaknandi verkamannastéttar. En
jafnhliða kynntist hann hinum raun-
verulega Grúntvigsma í sveitinni
heima, því hann hafði dafnað þar
meðal ættmanna fóstra hans. Hann
varð honum líka ný stefnumörkun á
sviði ungmennahreyfingarinnar á
breyttum tíma vaxandi frelsins þjóð-
arinnar á þriðja og fjórða áratug
líðandi aldar.
Á þessari öld varð rísandi fram-
farastcfna í landbúnaðarmálum í
frjósömum og gjöfulum sveitum
Flóans. Þar hófst til vegs fyrsta
ríkisrekna stórfyrirtækið í atvinnu-
málum á íslandi. Flóaáveitan með
lögum á Alþingi 1917, efld og fest í
framkvæmd af þekkingu tilkvaddra
manna er kunnu til verka af menntun
og verkþekkingu. Umrót og fram-
kvæmd áveitunnar vakti unga menn
til vitundar um breytta tíma. Þeir
fundu að morgunn var á lofti í
atvinnumálum hreppanna fimm í
Flóanum.
Áður hafði stór hópur af Flóa-
bændum brotið blað í atvinnu- og
viðskiptasögu Flóans, en það var
með stofnun Hróarslækjarrjónta-
búsins, er framleiddi smjör undir
sérstöku vörumerki og seldi bcint til
Englands, það eina í landinu. Af
stofni þess rann hugsjónin um stofn-
un Mjólkurbús FÍóamanna, og var
efld og fest. Raunsæi laga af rótum
löggjafarinnar frá 1917. Fjármagn
skorti ckki, þar sem ríkið var á bak
við, enda var hér um að ræða stærstu
framkvæmd um norðanverða Evr-
ópu á millistríðsárunum.
Ungur maður cins og Ágúst á
Brúnastöðum hlaut að hrífast og
mótast af hugsjónum slíkra fram-
kvæmda. Þær mótuðu lífsviðhorf
hans og lífsstefnu. Undiralda vissra
úrkastsmanna utan Flóans, urðu
andstæðingar hans af fullum sann.
Þegar Framsóknarflokkurinn
þurfti á nýjum foringja að halda,
þcgar Jörundur Brynjólfsson hætti
þingmcnnsku, bundust nokkrir
bændur í Flóanum leynilegum sam-
tökum, að k'oma í veg fyrir að
úrkastsmenn næðu sæti hans. Þeir
leituðu til Ágústs Þorvaldssonar að
hann færi fram, en til þess að svo
yrði var háð prófkjör, þar sem hann
var kjörinn mcð miklurn meirihluta.
Næstu kosningar urðu mikil sigur-
ganga l'yrir Ágúst og Framsóknar-
tlokkinn. Hann hlaut fleiri atkvæði
en nokkur annar alþingismaður het'-
ur fengið í hinu forna kjördæmi,
Arnessýslu. En þar kom til náið
samband hans við æskusveit hans,
Eyrarbakka, tengsl hans við fornar
Föstudagur 21. nóvember 1986
hugsjónir sannra jafnaðarmanna.
Ágúst varð mjög nýtur og merkur
þingmaður. Hann studdi ákveðið
framfaramál í framleiðslumálum
Sunnlendinga og sókn fólksins á
ströndinni til betri stöðu í lífsbarátt-
unni. Af því er mikil saga, er síðar
verður skráð. Hann var líka forustu-
maður í samtökum bænda í fram-
leiðslufyrirtækjum þeirra og reyndist
þar framsýnn og framkvæmdasinn-
aður eins og miklar og stórar bygg-
ingar fyrirtækjanna bera greinilegt
vitni.
Ágúst var sannur bændahöfðingi
eins og forfeður hans fyrr á öldum.
Hann er dæmi um þróttinn og fram-
sýnina sem býr í afkomendum Hauk-
dæla hinna fornu. Lífið og erfðir
þess eru fjölbreytt mynstur fjar-
lægðarinnar í rökum erfða og ættar-
einkenna. Annað dæmi slíks er.
íþingmannasögu Árnessýslu. Magn-
ús Andrésson bóndi í Syðra Lang-
holti, var mikill alþingismaður, og
stóð ásamt tveimur öðrum þing-
mönnum úr bændastétt fyrir fyrstu
stéttarsamtökum á Alþingi með
miklurn og nýtum árangri, þó þess sé
lítt getið. Magnús var mikill áhrifa-
maður á mörgum sviðum og ber
Jóladraumur
eftir Charles
Dickens
- sígilt jólaævintýri
heimsbókmenntanna
Bókaútgáfan Forlagið hefur
sent frá sér bókina Jóladraumur
eftir Charles Dickens.
Jóladraumur er eitt af sígildum
jólaævintýrum
heimsbókmenntanna og birtist
hér í íslenskri þýðingu Þorsteins
skálds frá Hamri. Sagan hefur
verið kvikmynduð og sýnd hér i
sjónvarpi á jólum og leikritsgerð
hennar flutt á sviði hér á landi.
Bókin er prýdd fjölda teikninga og
litmynda eftir einn fremsta
myndlistarmann Breta, Michael
Foreman. Litmyndirnar eru
sérprentaðar á Ítalíu.
Sagan segir frá nirfhnum gamla,
honum Scrooge, sem hatast við
jólin og boðskap þeirra. En hann
á sögulega jólanótt í vændum.
Furðulegar sýnir ber fyrir augu
hans, og þegar hann rís úr rekkju
á jóladag, lítur hann heiminn
öðrum augum en áður...
í frétt frá Forlaginu segir m.a.:
Nú er liðin nær hálf önnur öld
síðan meistaraverk Charles
Dickens kom út í fyrsta sinn.
Sagan var gefin út í London 17.
desember 1843 og öðlaðist strax
gífurlegar vinsældir. Enn i dag er
boðskapur hennar í fullu gildi.
Jóladraumur er 134 bls..
Prentsmiðjan Oddi hf. prentaði.
Sverrir Kristjánsson:
Þriðja bindi
ritsafnsins
Mál og menning hefur sent frá
sér þriðja bindi Ritsafns Sverris
Kristjánssonar sagnfræðings. í
bókinni eru ritgerðir hans um
almenna sögu og
alþjóðastjórnmál, en Sverrir var
' annálaður ritgerðasmiður.
frægð hans hátt í sögunni. Hann var
kynsæll og er hin merka Langholts-
ætt komin frá honuni. Fleiri alþingis-
menn og ráðherrar eru frá honum
komnir en nokkrum alþingismanni
19. aldar.
Ágúst á Brúnastöðum verður líka
kynsæll. Hann átti 16 börn, öll
mannvænleg og framsækin á vett-
vangi athafna og félagsmála. Sonur
hans er orðinn alþingismaður. Kont-
andi tímar brosa því við Brúnastaða-
ætt. Eftir hundrað ár verður það
mikill meiður, og þar risinn af stofni
mikil knerunn til áhrifa í þjóðfélag-
inu.
Ágúst kvæntist 12. maí 1942 Ing-
veldi Ástgeirsdóttur frá Syðri Hömr-
um í Holtum. Hún er af þckktum og
kynsælum ættum í Árnessýslu og
Rangárþingi, en á líka ættir sínar til
þekktra fólks í Norðurlandi, sumra
mjög þekktra manna í landsmálum
og sagnaritun.
Ég minnist langra og góðra kynna
við Ágúst á Brúnastöðum, og mun
alltaf minnast hans af mikilli ánægju
og söknuði. Ég sendi ekkju hans og
börnum og öllum nánustu sarnúð
mína við fráfall hans.
Jón Gíslason.
Sverrir
Kristjánsson
RjtsafnJ
19. öldin var Sverri jafnan
hugstæð, og þá einkum
borgaraleg frelsishreyfing
hennar. Hér er að finna ritgerðir
hans um febrúarbyltinguna 1848
og áhrif hennar í Evrópu, um
Parísarkommúnuna og um
Ferdinand Lasalle, og einnig
fræga grein hans um samskipti
bresku stjórnarinnar við íra.
„Kartaflan og konungsrikið".
Franska byltingin 1789 markaði
upphaf þessarar hreyfingar, og í
í bókinni eru greinar um
aðdraganda hennar og
afleiðingar. Sósíalísk
byltingarhreyfing 20. aldar var
Sverri ekki síður hugleikið
viðfangsefni og hér má lesa helstu
ritgerðir hans um sigra hennar og
harmleiki.
Alls eru 15 ritgerðir í þessu
þriðja bindi ritsafnsins, en fjórða
og síðasta bindi þess kemur út á
næsta ári. Þriðja bindið er 344
blaðsíður að stærð og unnið í
prentsmiðjunni Hólum hf.
Skilaboða-
skjóðan
Út er komið rammíslenskt
frumsamið ævintýri með myndum
í fullum litum eftir ungan
íslenskan listamann, Þorvald
Þorsteinsson. Ævintýrið heitir
Skilaboðaskjóðan og eru bæði
texti og myndir eftir Þorvald.
Þorvaldur er Akureyringur,
fæddur 1960, og er þetta fyrsta
bókin sem hann sendir frá sér.
Mál og menning gefur hana út.
I Skilaboðaskjóðunni segir frá
Putta og Möddumömmu sem búa
í Ævintýraskóginum - þar sem öll
ævintýrin eru alltaf að gerast — en
ekkert ævintýralegt kemur fyrir
þau. Eina nóttina leggur Putti af
stað inn í skóginn til að leita
ævintýranna sjálfur úr því þau
vilja ekki koma til hans, og kemst
að því að ævintýrin eru engin
barnaleikföng. Sjálft Nátttröllið
hirðir hann upp í skóginum og þá
þarf að neyta allra bragða til að
bjargast.
Bókin er 32 bls. að stærð, unnin
að öllu leyti í prentsmiðjunni
Odda hf.