Tíminn - 28.11.1986, Blaðsíða 10

10 Tíminn
;!Ií|!!|ÍíIí:"iNiÍm;:í' BÓKMENNTIR
llllllllll
Föstudagur 28. nóvember 1986
Andrés Indri&sson: Mál og monnlng 1986
Andrés Indriðason er í fremstu
röð að vinsældum þeirra höfunda
sem nú eru virkir. Það er því lítil
þörf að kynna hann sérstaklega.
Þessi nýja saga eykur ekki við frægð
hans öðru en einu góðu verki enn
sem skipar sess með sóma í ritsafni
hans.
Fyrir nokkrum dögum var rætt um
þessa sögu í Ríkisútvarpinu. Þar var
talað um hana af lítilsvirðingu. Þetta
væri léleg bók. „Eirt óléttusagan
enn“.
Nú er það alveg satt að þrátt fyrir
fækkun barnsfæðinga gerum við ráð
fyrir því að meiri hluti kvenna lifi
sínar óléttusögur. Vera má að bók-
menntafræðingum finnist slíkt alltof
hversdagslegt söguefni. Þó er ástæða
til að frábiðja sér slíka mannfyrirlitn-
ingu. Sérhver þungun er örlagaat-
burður í lífi og sögu þeirrar konu
sem hlut á að máli hverju sinni og
reynslustund föður.
Andrés Indriðason hefur sýnt það
að hann kann vel að lýsa börnum og
unglingum. Sumir tala af lítilsvirð-
ingu um unglingabækur. Samt er
ástæða til þess að meta og hafa í
hávegum hverja þá sögu sem stuðla
má að því að lesendur skilji börn og
unglinga betur, og nær það til les-
enda á öllum aldri.
í Tímariti Máls og menningar
birtist nýlega yfirlitsgrein um verk
Andrésar. Eitthvað var þar vikið að
því að höfundur legðist ekki djúpt.
Ekkert væri fjallað um fíkniefni í
sögum hans.
Þetta er raunar ekki rétt. Faðir
Polla var háður fíkniefninu áfengi.
En það er vert að stansa aðeins við
þessar umsagnir.
Það þykir meira eða minna ámæl-
isvert að höfundur velur söguefni sín
beint úr alþekktum hversdagsleika
sem allir kannast við. Frá mínu
sjónarmiði er það kostur. Þar með
er verið að benda okkur á að örlög
Andrés Indriðason
okkar ráðast oft og tíðum í hvers-
dagsleikanum. Gæfa okkar eða
ógæfa ræðst af því hvernig við bregð-
umst við því sem að höndum ber.
Sama gildir um áhrif á örlög og feril
annarra. Þær sögur sem glöggva
skilning á þessu lífslögmáli hafa
ótvírætt menntagildi.
Með stjörnur í augum er ástarsaga
17 ára stúlku sem verður ásthrifin
líkt og mest má verða af jafnaldra
sínum. Hér er lýst bæði hrokafullum
sjálfbirgingsskap unglingsins og
mildri viðkvæmni sem vekur fórn-
fúsa löngun til hjálpar og mörgu þar
á milli. Þó að Sif sé sögumaður og
eina persónan sem lýst er innan frá
eru aðrar mannlýsingar góðar. Þeir
lesendur sem kunna að meta Andrés
Indriðason munu ekki verða fyrir
vonbrigðum af þessu verki. Við
erum ekki svikin á þessari sögu.
H.Kr.
Hugstríði svarað
Sigtryggur Jónsson:
Kæri Sáll.
Forlagið.
„Sigtryggur Jónsson sálfræðingur
svarar ungu fólki" er skýringargrein
utan á bókinni. Hér eru birtir kaflar
úr bréfum unglinga um vanda þeirra
og áhyggjuefni og svör sálfræðings-
ins og hugleiðingar af því tilefni.
Hér er því gengið hreint til verks.
Það er tekið á því sem veldur ungu
fólki samtímans hugstríði og þján-
ingu og talað um það. Þetta er því
bók sem fjallar um verkefni líðandi
stundar.
Það er aukaatriði að mér finnst
skilgreining höfundar á fyrri tíð
vafasöm þar sem hann segir:
„í stórfjölskyldunni var lengstum
skýr verkaskipting, mamman og
pabbinn sáu um að afla heimilinu
viðværis, en amman og afinn hjálp-
uðu til við heimilisstörfin, en einkum
við uppeldi barnanna."
Þetta lægi beint við að skilja svo
að mamman hefði t.d. róið til fiskjar
með bónda sínum en afi verið heima
í bæ að bía börnunum. Svo var ekki.
Mamman var fyrst og fremst hús-
móðir, stjórnaði innan stokks, sá um
að gæta fengins fjár og „ullartó upp
á palli kvenna“ en gekk að útivinnu
þegar mikið lá við ef unnt var frá
skyldustörfum inni. En þetta er
aukaatriði.
Kaflaheiti bókarinnar segja nokk-
uð til um hana en þau eru þessi:
Fjölskyldan. Vinir og vinátta.
Feimni - sjálfstraust - minnimáttar-
kennd. „Ég vildi ég væri dauður."
Ástin. Kynlífið. Vímuefni - leiðin
niður í svaðið. Unglingavandamál -
vandamál hverra?
Það er auðvitað takmarkað hver
vandi verður leystur með lestri svona
bókar en ætla verður þó að það hafi
jákvæð áhrif að lesa hana og þoki
heldur í átt til lausnar en ekki.
Höfundur segir „augljóst, að
vímuefnanotkun er ekki orsök eða
upphaf vandamáls, heldur viðbrögð
við einhverju öðru vandamáli eða
vanlíðan." Sú vanlíðan þurfi þó ekki
að vera annað en leiðindi.
Höfundur veit þó vcl og segir það
sjálfur að oft er vímuefnanotkun
upphaf vandamáls. Hann segir:
„Áhrif vina og kunningja eru
mikil, því það eru þeir sem kenna
manni að nota vímuefni. Það þarf
nefnilega að læra það eins og margt
annað.“
Þetta á fyllilega við um algengasta
vímuefnið, - áfengið - ekki síður en
önnur.
Sigtryggur heldur því fram að
vanabinding af völdum vímuefna
felist að langmestu leyti í því að
þannig megi flýja frá erfiðleikunum.
„Við verðum háð efnunum til þess
að geta haldið áfram að flýja erfið-
leika.“
Þetta er vægast sagt vafasöm
kenning. Menn verða háðir fíkniefni
sem ekki er vímuefni þar sem tóbak-
ið er. Það er ekki vegna vímu, - ekki
til að flýja erfiðleikana. Þar er því
ekki hægt að skýra fíknina eftir
sálfræðilegum krókaleiðum. Líkam-
leg eituráhrif vekja fíknina.
Höfundur leggur áherslu á það að
unglingar þessa tíma séu látnir bíða
Sigtryggur Jónsson.
árum saman eftir því að verða hlut-
gengir þátttakendur í þjóðlífinu. Og
því fylgi ýmsir erfiðleikar. Síst mun
ofmælt að sé um slíkan biðtíma að
ræða fylgja honum ýmsir erfiðleikar.
Hversu algengt er það að unglingum
finnist líf sitt fyrst og fremst biðtími
þau árin sem þróttur þeirra og
æskufjör er hvað mest?
Hlutlaus vísindamaður telur það
sennilega ekki í sínum verkahring
að boða trú. Hann á að hafa hærri
sjónarhól. Samt held ég að öll hefð-
um við gott af að vita það að
manninum er lífsnauðsyn að vita sig
eiga hlutverk og tilgang. í samræmi
við það er okkur eðlislæg þrá að
einhver trúi okkur fyrir sér. Ég held
að þeirrar þrár gæti meira en mörg-
um er ljóst í ástalífi og félagslífi. Þvf
er ekki að neita að mér finnst að í
bók Sigtryggs hefði mátt leggja meiri
áherslu á það lögmál að grundvöllur
lífs okkar er að vita hlutverk sitt. Á
fyrri tfmum, hvort sem fjölskyldur
voru stærri eða smærri, áttu margir
fullt í fangi að afla heimili sínu
brýnustu nauðsynja. Þar áttu þeir
hlutverk sitt og tilgang í lífinu. Nú
líta menn á daglegar nauðsynjar sem
sjálfsagðar svo að ekkert sérstakt
þarf að hafa fyrir. Og hvar er þá
tilgangur?
Aftast í bók Sigtryggs er skrá yfir
stofnanir seni unglingar geta leitað
til í ýmiskonar vanda.
H.Kr.
FRlMERKI
llllllllllllllll!

Illlillllll
Jólafrímerki
Jólafrímerkin 1986 eru eftir
Björgu Þorsteinsdóttur: Friðarjól
(10 kr.) og Jólanótt (12 kr.).
Björg Þorsteinsdóttir fæddist í
Reykjavík 1940. Lauk teiknikenn-
araprófi frá Handíða- og myndlistar-
skóla (slands 1964. Hún stundaði
myndlistarnám í Myndlistaskólan-
um í Reykjavík og hefur einnig
numið myndlist við Akademie der
bildenden Kúnste í Stuttgart og
„Atelier 17“ og École Nationale
Supérieure des Beaux Arts í París.
Björg Þorsteinsdóttir hefur haldið
margar einkasýningar í Rcykjavík
og víðar, hina fyrstu 1971. Hún
hefur tekið þátt í fjölda sanisýninga,
heima og erlendis. Björg hefur hlot-
ið margar viðurkenningar fyrir list
sína. Auk þess að njóta listamanna-
launa íslenska ríkisins og starfslauna
listamanna hefur hún verið styrkþegi
frönsku ríkisstjórnarinnar. Árið
1970 fékk hún viðurkenningu á al-
þjóðlegri grafíksýningu í Entrevaux
í Frakklandi; 1972 verðlaun fyrir
grafík á sýningu styrkþega frönsku
ríkisstjórnarinnar í París og 1976
fékk hún önnur verðlaun á alþjóð-
legri grafíksýningu í Madrid. Verk
hennar eru í eigu helstu listasafna á
íslandi og ennfremur safna og opin-
berra stofnana á Grænlandi, Færeyj-
um, Noregi, Finnlandr, Svíþjóð,
Hollandi, Frakklandi, Póllandi,
Spáni og Júgóslavíu.
Björg Þorsteinsdóttir var um ára-
bil forstöðumaður Ásgrímssafns í
Reykjavík.
Hún hefur verið í stjórn lélagsins
íslensk grafík, í stjórn Félags ís-
lenskra myndlistarmanna, í stjórn
Norræna myndlistarbandalagsins og
í ráði Norrænu myndlistarmiðstöðv-
arinnar í Sveaborg í Finnlandi. Þá
hefur hún átt sæti í ýmsum sýningar-
nefndum.
Þarna er sem sagt um íslensku
jólafrímerkin og höfund þeirra að
ræða. Margar aðrar þjóðir gefa út
jólafrímerki og skal hér aðeins
brugðið upp myndum af því.
Noregur sendir frá sér merki með
mynduni úr dómkirkjunni í Niðar-
ósi, eða Þrándheimi, eins og það
heitir í dag. Er þarna um glermyndir
að ræða sem Gabriel Kielland hefir
gert. Á merkinu að vcrðgildi 2,10 er
mynd af því er Ólafur kyrri stofnar
biskupssæti í Niðarósi. Á merki að
verðgildi 2,50 er konungurinn og
bóndinn á Sul.
Sænsku jólafrímerkin eru hinsveg-
ar með myndum úr önn daganna
fyrir jólin og eru þannig gcrð, að
fjórblokk þarf til að eiga alla mynd-
ina. Þegar svo merkin eru rifin í
sundur. kemur í Ijós að hvert merki
sýnir póstinn að starfi fyrir jól.
Póstbíll, póstmaður á hjóli og
bögglaútburður á tveim neðstu
merkjunum.
San Marino gefur út 3 jólafrímerki
mcð myndurn Harfs Memling úr
listasafninu í Vín. Á miðmyndinni
er fæðing Jesú, en á hliðarmyndun-
um eru Jóhannes skírari og Jóhannes
guðspjallamaður.
Þá hafa Bretar gefið út glæsileg
jólafrímerki eins og venjulega.
Dagur frímerkisins.
Áður í þáttum þessum hefirdagur
frímerkisins verið ræddur. Einn er
þó sá hlutur er gjarnan má minnast
á, en það cr að nú kom út í fjórða
sinn árbók nefndar þeirrar cr fjallar
um hann í Svíþjóð. Ritstjóri bókar-
innar er Gösta Karlsson í Skara, seni
er mörgum íslendingum að góðu
1986
kunnur, eftir nokkrar heimsóknir
hingað. Þema bókarinnar eru frjáls-
ar íþróttir, en blokk sú er Svíar gáfu
út af þessu tilefni, til ágóða fyrir
starfsemi frímerkjasafnara, var með
þessu þema. Þrjúhundruð og fimm-
tíu ára afmælis sænska póstsins er
minnst í bókinni. Grein um merki
sem vert er að lesa, þar á meðal öll
íslensku handritafrímerkin o.fl. Þá
er frímerkjaútgáfa ársins rakin og
skemmtileg grein „Safnið mitt“ um
hvernig einstaklingurinn getur
safnað.
Bókin kostar 25,00 s.kr. sem þarf
að greiða inn á Póstgíró 989285-2 í
Stokkhólmi, til Frimárkets-Dag-
komniiteen. Burðargjald innifalið.
Sigurður H. Þorsteinsson
Ýmis jólafrímerki