Tíminn - 31.12.1986, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 31. desember 1986
LEIKLIST
Tíminn 5
Elsku peningarnir
Þjóðleikhúsið: AURASÁLIN eftir Moliére.
Þýðandi og leikstjóri: Sveinn Einarsson. Tónlist:
Jón Þórarinsson. Leikmynd: Paul Suominen.
Búningar: Helga Björnsson. Lýsing: Ásmundur
Karlsson.
í leikskrá Aurasálarinnar skrifar
Sveinn Einarsson stutta grein „um
Moliére og stíl“. í>ar og í viðtölum
við Svein í fjölmiðlum að undan-
förnu kemur fram að hann hefur
leitast við í sviðsetningunni að fara
eins konar milliveg eða í senn leið
hreins skopleiks og skapgerðargam-
anleiks, enda er Aurasálin hvort
tveggja. Og svo er alltaf þessi
spurning: hvernig á að leiða klassík
upp á við samtímans, án þess að hún
verði eins og þjóðminjasafn? Aura-
sálin er vissulega verk sem hefur
sígilt og sammannlegt erindi að
rækja - enda væri hún ekki klassík
að öðrum kosti. Þess vegna finnst
mér fátt heimskulegra í fjölmiðlum,
þegar leikhús rækja þá skyldu sína
að yngj a upp slík verk, en spurningin
sem hver leikstjóri fær í hausinn: Á
þetta eitthvert erindi við nútíma-
fólk?
Það er nú svo: hvað á erindi við
nútímann? Af hlustendakönnunum
og öðrum könnunum mætti ætla að
það væri fátt annað en popp og
kjaftagangur, aumlegasta afþreying.
En vonandi láta helstu menningar-
stofnanir okkar, Þjóðleikhús og
Rfkisútvarp, ekki undan slíkri
ásókn. Og það sýndu þessarstofnan-
ir báðar um jólin að þær eru ekki á
þeim buxum. Leiklistardeild út-
varpsins flutti Rómeó og Júlíu í
vandaðri uppfærslu, og Þjóðleikhús-
ið sýnir leik Moliéres. Og eins og
allar sviðsetningar Sveins Einarsson-
ar var þetta smekkleg og fáguð
sýning. En kannski ekki mjög fersk
eða gustmikil. Meira um það síðar.
Bessi Bjarnason má heita eðlilega
valinn í hlutverk Harpagons. En
Bessi er fyrst og fremst skopleikari.
Þess vegna orkar hann ekki til hlítar
að skila því tvísæi sem leikstjórinn
stundar eftir, samkvæmt yfirlýstri
stefnu. Bessi hefur einfaldlega ekki
til að bera þann hljómbotn skap-
gerðarleikara sem til þes þarf. En
þótt á það verði að benda er jafnskylt
að játa hitt að Bessi gerði margt vel
í hlutverkinu undir öruggri stjórn
Sveins. Hann fór til að mynda einkar
skilmerkilega með einræðu Harpag-
ons, ástarjátninguna til peninganna,
einu vinanna sinna. Annað atriði
sem ég vildi nefna er samleikur
Bessa og Sigríðar Þorvaldsdóttur
þegar hún er að gylla hann til
eiginorðs handa Mariane. Þar var
fyrsta flokksskopleikur á ferðinni.
Og er þá um leið að geta afburða-
leiks Sigríðar sem var í rauninni
stjarna kvöldsins.
Hér væri mörg nöfn að þylja ef
nefna skyldi alla leikendur, og stund-
um láta leikhúsmenn, aðallega
leikarar, í ljós að þeim þyki þunnur
þrettándi að lesa einkunnir okkar
gagnrýnenda. Mér finnst aftur á
móti minna um vert að klappa
atvinnumönnum á öxlina fyrir það
að skila vinnu sinni áfallalaust.
Heildarmynd sýningarinnar er það
sem máli skiptir. Þeirri mynd ræður
Sveinn Einarsson. Hann hefur bæði
fært texta Moliéres í íslenskan bún-
ing og leitt sýninguna til sjónrænnar
heildar. Ég nefni þetta í senn þar
sem hvorttveggja er mætavel af
hendi leyst. Þýðing Sveins fór einkar
vel í munni og komst yfirleitt ágæt-
lega til skila. Svo var hin sjónræna
umgerð sem Paul Suomin en hefur
mótaðí samráði við leikstjóra svo
heppileg að hún trullaði hvergi.
Þetta kunna að þykja litlir lofstafir.
En ég tel að það sé aðal leikmyndar
að áhorfandinn gefi henni ekki of
mikinn gaum. Með því að setja
Aurasalina í umgerð sem var jafn
hógværleg og hlédræg og mér þótti
þessi leikmynd er hinn klassíski
kjarni leiksins dreginn fram, orðræð-
an nýtur sín til hlítar. Þetta svið
þjónaði því sem best mátti verða
fágaðri túlkun leikstjórans.
Sama má segja um tónlist Jóns
Þórarinssonar sem ég annars ætla
mér ekki að gefa einkunn, þó ekki
væri. En barrokkstíll hennar var í
rauninni jafnprúð „hljóðmynd" eins
og nú er stundum sagt, smekkvíslegt
verk í alla staði. Búningar Helgu
Björnsson eru vandað verk, nokkuð
íburðamiklir, sumir í stílfærðara
lagi, sbr. húfu Flosa Ólafssonar. Þar
ræður skopið ferðinni.
Hér hefur verið talað um smek-
kvísi, prúðmennsku, hógværð. Auð-
vitaðmætti taka þetta verk allt öðr-
um tökum en Sveinn Einarsson hef-
ur gert. Það mætti mála miklu sterk-
ari litum. Þaðmætti yfirleitt taka
miklu fastar á viðfangsefninu, stíl-
færa meira. Þaðm ætti leggja mest
uppúr ærslum og grófu gantni, ýkja
manngerðir leiksins, blása í glæðurn-
ar, auka hraðann. Allt þetta mætti
sem best gera og það hefði leikstjóri
sem ekki er jafn trúr klassískunt
kúltúr og Sveinn Einarsson vafalaust
gert. Með því móti hefðum við
fengið bragðmeiri og hressilegri sýn-
ingu en gat að líta í Þjóðleikhúsinu
á annan í jólum. Sjálfurtel ég raunar
að dálitlu meiri gustur í sýninguna
hefði ekki sakað, einkum framan af:
sýningin fór nokkuð hægt af stað. En
hún fjörgaðist þegar á leið og eftir
hlé bar ekki á öðru en salurinn tæki
vel við sér.
Leiksýning er sjálfstæður heimur,
- og þeirri sýn sem Sveinn Einarsson
hefur til þessa verkefnis fylgir hann
vissulega eftir í verki. Hann hefur að
mér virðist fengið það út úr áhöfn
sinni sem honum hentar - með þeim
takmörkunum sem ekki verða yfir-
stignar, samanber það sem áður var
sagt um leik Bessa Bjarnasonar.
Aðrir leikendur, svo að farið sé út í
þá þulu, skiluðu sínu fyllilega
ámælislaust en enginn framúrskar-
andi vel nema Sigríður Þorvaldsdótt-
ir. Börn Harpagons voru Pálmi
Gestsson og Lilja Guðrún Þorvalds-
dóttir, Jóhann Sigurðarson var Val-
ére ráðsmaður, skörulegur leikur,
og Guðlaug María Bjarnadóttir fór
með hlutverk Mariane, smekkvís-
lega, og hefði maður gaman af að sjá
hana glíma við stærri verkefni. Sig-
urður Sigurjónsson er léttvígur
skopleikari og naut sín vel sem
meistari Jakob, fjörugur var og leik-
ur Randvers Þorlákssonar sem La
Fléche. Læt ég svo lokið upptaln-
ingu.
Aldrei mun ást manna á aurum
hafa verið betur lýst en hér í þessu
verki Moliéres. Og á tímum sem ýta
undir óhefta gróðafíkn á þetta leikrit
líklega brýnna „erindi" en oft áður.
Vissulega þarf enginn að vera svik-
inn af þessari sýningu í Þjóðleikhús-
inu: þar hefur í þetta sinn verið vel
unnið. Gunnar Stefánsson.
Hraðfrystihús
Fáskrúðsfjarðar h.f.
ÓSKAR
STARFSFÓLKl
VIÐSKIPTA VINUM,
SVOOG
LANDS-
MÖNNUM
ÖLLUM

gleðilegs nýárs
OG ÞAKKAR SAMSTARF OG VIÐSKIPTI Á LIÐNUM ÁRUM